در شرایطی که سلامت دیجیتال در ایران همچنان میان چند نهاد متولی بلاتکلیف مانده و نبود سیاست‌گذاری پایدار، پروژه‌ها را از کاغذ به عمل نمی‌رساند، استارتاپ «بقراط» تلاش می‌کند باتکیه‌بر وب اپلیکیشن‌های سبک، پرونده الکترونیک سلامت و ابزارهای هوش مصنوعی، گرهی از آشفتگی نظام درمانی باز کند.
مهرشاد تیموری، مدیرعامل بقراط، در گفت‌وگو با ما از تجربه ده‌ساله‌اش در مواجهه با این بی‌نظمی نهادی، راهکارهای فناورانه تیمش برای پوشش خلأها، و چشم‌انداز واقع‌گرایانه‌اش درباره آینده سلامت دیجیتال می‌گوید.
کارنگ: متولی متخصص در حوزه سلامت دیجیتال یکی از مشکلات اصلی این حوزه است؟
مهرشاد تیموری، مدیرعامل بقراط، مشکل اصلی این است که در حوزه سلامت، متولی واحد و مشخصی وجود ندارد. قاعدتاً وزارت بهداشت باید متولی اصلی باشد، اما در عمل حداقل چهار نهاد مختلف درگیر این موضوع هستند: وزارت بهداشت، نظام‌پزشکی، سازمان تأمین اجتماعی و سازمان بیمه سلامت.
وزارت بهداشت، به دلیل تغییرات مکرر مدیریتی و تیم‌های مختلف، ثبات و پیوستگی در سیاست‌گذاری و اجرای برنامه‌ها ندارد. هر تیم جدیدی که وارد می‌شود، طرح‌های قبلی را کنار می‌گذارد و برنامه‌های جدیدی تعریف می‌کند. همین شرایط در سازمان‌های تأمین اجتماعی و بیمه سلامت هم وجود دارد.
هر کدام از این سازمان‌ها بخش بزرگی از جمعیت کشور را تحت پوشش دارند و مراکز درمانی و سیستم‌های مخصوص به خود را دارند. مثلاً در حوزه نسخه‌نویسی، به‌جای اینکه وزارت بهداشت یک سیستم یکپارچه طراحی کند، هر کدام از این سازمان‌ها سیستم جداگانه‌ای را راه‌اندازی کردند که نه‌تنها با هم سازگار نیستند، بلکه هرکدام فرایندها و کدگذاری‌های متفاوتی دارند.
نتیجه این وضعیت برای پلتفرم‌های سلامت این است که دچار سردرگمی می‌شوند؛ نمی‌دانند باید طبق کدام قوانین عمل کنند یا به کدام مرجع رجوع کنند.
کارنگ: به نظر شما چگونه می‌توان این خلأ را پر کرد؟
فعلاً امید زیادی ندارم، چون تاکنون حرکت مثبت و پایداری ندیده‌ام. البته شنیده‌ام در دولت جدید، جناب دکتر مظهری تلاش‌هایی برای رگولاتوری سلامت انجام می‌دهند و طرح‌هایی ساختارمند و یکپارچه روی کاغذ وجود دارد، اما اینکه چقدر این طرح‌ها عملی شوند، سؤال بزرگی است.
اگر این اقدامات شروع شود، حداقل نظم و انضباط نسبی در حوزه سلامت دیجیتال شکل خواهد گرفت. پیش‌ازاین، ما پروتکل‌های متعددی برای سامانه سپاس تعریف و آزمایش کرده بودیم و اکثر پلتفرم‌های سلامت مجوز آن را داشتند، ولی در عمل سپاس فقط روی کاغذ باقی ماند و کاربردی نشد.
کارنگ: باتوجه‌به تمرکز بقراط روی خدمات تحت وب بدون نیاز به نصب اپلیکیشن، این رویکرد چه مزایای رقابتی نسبت به اپلیکیشن‌های سلامت دیجیتال ایجاد کرده است؟
امسال اپلیکیشن بقراط را منتشر کردیم، اما هدف اصلی آن نوبت‌دهی نیست؛ واقعیت این است که اکثر افراد به‌ندرت به پزشک مراجعه می‌کنند و تعداد دفعات مراجعه برای یک بیماری معمولاً کم است؛ بنابراین نصب یک اپلیکیشن فقط برای نوبت گرفتن منطقی نیست. معمولاً مردم از طریق دوستان یا جستجوی ساده در گوگل، پزشک و نحوه نوبت‌دهی را پیدا می‌کنند.
پس ما رویکرد متفاوتی داشتیم و تمرکزمان روی پرونده الکترونیک پزشکی (PHR) و ثبت داده‌های سلامت بیمار است. در این اپ، کاربران می‌توانند اطلاعات مختلفی مثل قند خون، فشارخون، روند پریود، BMI و تمرینات درمانی را ثبت کنند.
علاوه بر این، از هوش مصنوعی و سیستم چکر استفاده کرده‌ایم تا ترکرهای سلامتی را فعال کنیم، ارتباط با گجت‌های پوشیدنی را فراهم کنیم و به سبک زندگی کاربران ارزش افزوده بدهیم. بخشی از اپ کاربرد درمانی دارد و بخشی پیشگیری؛ به این شکل که هوش مصنوعی با تحلیل داده‌ها، توصیه‌های مراقبتی ارائه می‌دهد.
در مقابل، وب‌اپ اصلی بقراط رویکرد کاملاً متفاوتی دارد و بیشتر تمرکز آن روی مدیریت مراکز درمانی و نظم‌دهی به پرونده‌های الکترونیک بیماران است. هنوز هم در بسیاری از مراکز پرونده‌ها به‌صورت کاغذی نگهداری می‌شوند که مشکلات زیادی ایجاد می‌کند.
بیماران باید بتوانند نسخه‌ای از پرونده خود داشته باشند و در هر زمان و مکان، از جمله در شهر یا کشور دیگر، به آن دسترسی پیدا کنند. این امر برای حفظ سلامت بیمار و تسهیل مراقبت‌های پزشکی اهمیت حیاتی دارد.
کارنگ: کدام تخصص‌های پزشکی در بقراط بیشتر مورد استقبال قرار گرفته‌اند و چرا برخی تخصص‌ها مثل روان‌پزشکی یا زنان و زایمان در مشاوره آنلاین پرطرفدارتر هستند؟
مشاوره آنلاین برای برخی تخصص‌های پزشکی مانند روان‌پزشکی و روان‌شناسی که ماهیت مشاوره‌ای دارند و به معاینه فیزیکی نیاز کمتری دارند، کاربرد بیشتری دارد. زنان و زایمان هم در بخشی از خدمات، مثل بررسی تصاویر یا مشاوره درباره مشکلات رایج، قابل‌ارائه به‌صورت آنلاین است. اما تخصص‌هایی مانند چشم‌پزشکی، ارتوپدی یا قلب و عروق همچنان به حضور فیزیکی بیمار نیاز دارند.
مدل «فالوآپ آنلاین» راه‌حلی کارآمد است؛ یعنی بیمار ابتدا حضوری مراجعه می‌کند و جلسات بعدی به‌صورت آنلاین انجام می‌شود. این روش علاوه بر صرفه‌جویی در زمان، درمان را هم بهینه می‌کند.
در دوران کرونا، استفاده از مشاوره آنلاین جهش چشمگیری داشت، اما با کاهش بحران، به سطحی نزدیک به قبل بازگشت، هرچند هنوز بیشتر از گذشته است.
در بقراط، خدمات تخصصی بر اساس امکان ارائه آنلاین طبقه‌بندی شده‌اند؛ برخی کاملاً دیجیتال هستند و برخی با تمرکز بر پیگیری درمان از راه دور ارائه می‌شوند.همچنین خدمات زیبایی مانند لیزر، بوتاکس و ژل، و تخصص‌هایی چون زنان و فیزیوتراپی از جمله پرمخاطب‌ترین‌ها در بقراط هستند، چه در مراجعه حضوری و چه آنلاین.
کارنگ: آیا الگوریتم‌های خاصی در تحلیل داده‌های پزشکی و پیشنهاد راهکارهای درمانی استفاده می‌کنید؟
در حوزه تحلیل داده‌های پزشکی، محدودیت‌های رگولاتوری بسیار شدید است. اطلاعات پزشکی محرمانه است و هرگونه تحلیل یا استفاده از آن نیازمند رضایت کتبی بیمار است. حتی در بیمارستان‌ها هم این قوانین بسیار سخت‌گیرانه اعمال می‌شود.
اما در حوزه مدیریت مراکز درمانی و مطب، محدودیت‌ها کمتر است و ما با استفاده از داشبوردهای هوشمند BI، رفتار بیماران و روند استفاده آن‌ها را تحلیل می‌کنیم تا پزشکان بتوانند نوبت‌دهی و مدیریت مطب را بهبود دهند.
یکی از مشکلات رایج، لغو نوبت‌ها به‌صورت ناگهانی است که نظم مرکز را به هم می‌زند؛ این تحلیل‌ها کمک می‌کنند راهکارهای بهتری برای مدیریت بیمار ارائه شود. از نظر درمانی، در برخی زمینه‌ها از هوش مصنوعی استفاده می‌کنیم که با داده‌های تخصصی آموزش دیده و می‌تواند به بهبود تشخیص و کاهش خطاها کمک کند، ولی جایگزین پزشک نیست و تصمیم نهایی همواره با پزشک است.
هوش مصنوعی همچنین می‌تواند در تشخیص تداخل دارویی یا عوارض جانبی یاری‌رسان باشد. در اپلیکیشن بقراط، با اجازه صریح کاربران، داده‌های سلامت فرد دریافت و تحلیل می‌شود تا به پیشگیری کمک کند. اما تحلیل داده‌ها بدون رضایت کاربر، قانونی نیست. اما اگر قوانین تسهیل شود، ما زیرساخت‌های فنی برای تحلیل داده‌ها را داریم.
