مینا والی، مدیرعامل شبکه عصر تراکنش / چند وقت پیش از یک کارشناس صنعت شنیدم که خیلی جدی می‌گفت سواد مالی حالا آن‌قدرها هم موضوع مهمی نیست. عجیب بود؛ مگر می‌شود در دنیای امروز که هر روز با پیچیدگی‌های جدید اقتصادی و مالی روبرو هستیم، از اهمیت سواد مالی کاست؟ قطعاً پاسخ این است: نه!
سواد مالی، نه یک اصطلاح آکادمیک، بلکه یک مهارت حیاتی برای زندگی روزمره ما است. به زبان ساده، سواد مالی یعنی بدانیم چطور پولمان را مدیریت کنیم: چطور کسب کنیم، پس‌انداز کنیم، خرج کنیم و از همه مهم‌تر، چطور از آن محافظت کنیم. این فقط مخصوص سرمایه‌گذاران بورسی نیست؛ هر کدام از ما، از دانشجو تا بازنشسته، با تصمیمات مالی سروکار داریم.
انتخاب یک وام، مدیریت هزینه‌ها، برنامه‌ریزی برای آینده، یا تشخیص یک کلاهبرداری ساده؛ همه نیاز به سواد مالی دارند. اگر ندانیم پولمان چطور مدیریت می‌شود یا برای آینده به کار گرفته می‌شود، بخش مهمی از کنترل زندگی‌مان را از دست می‌دهیم. در دنیای پرنوسان امروز، جایی که نوسانات رمزارزها یا شایعات بی‌اساس درباره پلتفرم‌های فروش طلا می‌توانند سرنوشت مالی ما را دگرگون کنند، سواد مالی سپری دفاعی است.
از سوی دیگر، کارشناس دیگری می‌گفت مردم ایران به‌اندازه کافی سواد مالی دارند؛ چون بلدند در بازارهای گوناگون سرمایه‌گذاری کنند. این جمله، به‌ظاهر ساده، در خود نکته‌ای کلیدی را پنهان کرده است. آیا واقعاً ورود به بازارهای مختلف و خریدوفروش دارایی‌های دیجیتال یا سهام، نشانه سواد مالی است؟ لزوماً خیر.
سواد مالی تنها به معنی توانایی سرمایه‌گذاری در بورس، رمزارز، طلا یا هر بازار دیگری نیست. این سواد فراتر از صرفاً «بلد بودن» خریدوفروش است. سواد مالی به معنی درک ریسک‌ها، شناخت فرصت‌ها، توانایی تحلیل نقادانه اطلاعات مالی، برنامه‌ریزی بلندمدت و از همه مهم‌تر، پرهیز از تصمیمات احساسی است.
صرف دنبال‌کردن سیگنال‌های معاملاتی یا ورود هیجانی به بازارهایی چون نات‌کوین، نه‌تنها نشانه سواد مالی نیست، بلکه اغلب نقطه مقابل آن است. این رفتارها، هرچند ممکن است سود مقطعی به همراه داشته باشند، اما آسیب‌پذیری در برابر نوسانات و کلاهبرداری‌ها را افزایش می‌دهند. سواد مالی واقعی یعنی توانایی تحلیل اطلاعات (حتی در مواجهه با حملات بی‌اساس به پلتفرم‌های فروش طلا) و تصمیم‌گیری آگاهانه است نه واکنش هیجانی.
اما ریشه این تصورات اشتباه در مورد سواد مالی کجاست؟ چرا بسیاری از مردم، سواد مالی را به یک مهارت معاملاتی سطحی تقلیل می‌دهند؟ پاسخ را باید در مفهومی عمیق‌تر جستجو کرد: سواد رسانه‌ای.
در دنیای امروز که با بمباران اطلاعات از شبکه‌های اجتماعی، وب‌سایت‌های خبری و سایر پلتفرم‌ها روبرو هستیم، توانایی تشخیص حقیقت از شایعه، اطلاعات موثق از محتوای تبلیغاتی و تحلیل نقادانه پیام‌ها حیاتی‌تر از همیشه است. اینجاست که ما با نگرانی عمیق می‌بینیم که مردم ایران در زمینه سواد رسانه‌ای مهارت‌های کافی را ندارند.
فقدان سواد رسانه‌ای، خود را در اشکال گوناگونی نشان می‌دهد. از باور کردن اخبار دروغین و شایعات بی‌اساس (چه در حوزه مالی، چه سیاسی و اجتماعی) گرفته تا ناتوانی در تشخیص اهداف پشت یک محتوای خبری.
وقتی یک خبر از یک رسانه منتشر می‌شود و همان خبر با رنگ‌ولعاب متفاوت در یک کانال تلگرامی بی‌نام‌ونشان بازنشر می‌شود، آیا مردم توانایی تشخیص اعتبار منبع را دارند؟ آیا می‌دانند هر پیامی در فضای دیجیتال ممکن است توسط ربات‌ها یا افراد مغرض منتشر شده باشد؟
این ضعف در سواد رسانه‌ای، نه‌تنها در حوزه مالی، بلکه در تمام ابعاد زندگی روزمره ما خود را نشان می‌دهد و پاشنه آشیل جامعه ما در عصر اطلاعات است. عدم توانایی در فیلترکردن اطلاعات، تشخیص سوگیری‌ها و درک عمیق پیام‌ها، باعث می‌شود تا تصمیمات فردی و جمعی، نه بر پایه آگاهی و تحلیل، بلکه بر پایه هیجانات و اطلاعات ناقص شکل بگیرد.
به‌عنوان رسانه‌ای متعهد به ارتقای آگاهی عمومی، باور داریم زمان آن رسیده تا در کنار سواد مالی، تمرکز خود را بر ارتقای سواد رسانه‌ای جامعه افزایش دهیم. آموزش تفکر نقادانه، شناخت منابع موثق، درک کارکرد الگوریتم‌ها و شبکه‌های اجتماعی، و توانایی تحلیل پیام‌ها، دیگر یک گزینه نیست، بلکه ضرورتی حیاتی است.
این مهارت‌ها به مردم کمک می‌کنند تا نه‌تنها در بازارهای مالی، بلکه در تمام جنبه‌های زندگی با آگاهی کامل گام بردارند و از تله‌های اطلاعاتی در امان بمانند. هفته‌نامه کارنگ نیز در این مسیر با تولید محتوای روشنگرانه، سهم خود را در ساخت جامعه‌ای با سواد رسانه‌ای بالا ایفا خواهد کرد.
