کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. در کارنگ ما تلاش داریم کسب‌وکارهای نوآور ایرانی، استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر کسب‌وکارها کوچک و بزرگی که در بخش‌های مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخش‌های اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانه‌ای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
رویداد «رَج» با محوریت بازگشت نخبگان علوم انسانی و آغاز طرح فناپ‌رج، روز هشتم اردیبهشت‌ماه در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد. این رویداد با حضور چهره‌های دانشگاهی، مدیران شرکت‌های خصوصی و فعالان حوزه علوم انسانی، به بررسی شکاف‌های موجود میان دانشگاه، صنعت و سیاست پرداخت.
در رویداد رَج اعلام شد که بین سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، نرخ مهاجرت در ایران ۱۴۱ درصد افزایش یافت که سهم زیادی از این مهاجرت‌ها مربوط به نسل جوان است که به دنبال فرصت‌های بهتر زندگی و تحصیل در خارج از کشور هستند. در این میان، تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور نیز به طور قابل توجهی افزایش یافته و در سال ۲۰۲۲ به ۱۸۵ هزار نفر رسید که نسبت به ۲۵ سال گذشته پنج برابر شده است. بسیاری از این دانشجویان رشته‌های علوم انسانی را در کشورهای پیشرفته مانند ایالات متحده، کانادا، انگلستان و فرانسه انتخاب می‌کنند.
علاوه بر این، گزارش بانک جهانی دو سال پیش نشان داد که مهاجرت نیروی انسانی بیش از ۵۰ میلیارد دلار ضرر مالی به ایران وارد کرده است؛ عددی که حتی از صادرات نفتی ایران در سال‌های گذشته نیز بیشتر است.
علوم انسانی؛ زیرساخت نرم توسعه
دکتر حسین عبده تبریزی، اقتصاددان و بنیان‌گذار بانک اقتصاد نوین، نخستین سخنران این مراسم بود. او با اشاره به چالش‌های بازگشت نخبگان علوم انسانی به کشور گفت: «بازگشت نخبگان علوم انسانی به کشور، موضوعی پیچیده و فراتر از تسهیل‌گری صرف است. در حوزه علوم انسانی، بازگشت به معنای احیای یک سنت انتقادی است؛ اما پرسش اینجاست که ما چه چیزی برای بازگشت داریم؟ با مشکلات معیشتی، شغلی و اجتماعی مواجهیم و موقعیت‌های فکری به‌شدت محدود شده‌اند.»
او تأکید کرد که نوآوری از دل فناوری نمی‌جوشد، بلکه از شناخت جامعه برمی‌خیزد و تا زمانی که پیوند میان علوم انسانی و سیاست‌گذاری کلان جدی گرفته نشود، نخبگان این حوزه همچنان در انزوا خواهند ماند. او توضیح داد: «علوم انسانی زیرساخت نرم توسعه هستند. از مدیریت تعارضات و برندینگ گرفته تا ارتباطات اجتماعی و درک پیامدهای تصمیمات، این علوم نقش واسط میان منافع اقتصادی و فرهنگی را ایفا می‌کنند.»
عبده تبریزی بخش مهمی از این چالش را در نوع نگاه سیاست‌گذاران دانست و گفت: «زمانی که اندیشه علوم انسانی در چارچوب‌های ایدئولوژیک مهار شود، کارایی خود را از دست می‌دهد. علوم انسانی برای تأثیرگذاری، باید قدرت پرسشگری داشته باشد. همسوسازی کامل این رشته با خطوط ایدئولوژیک، خلاقیت را از آن می‌گیرد و ظرفیت‌هایش را نابود می‌کند.»
حمایت ۶ میلیاردتومانی از نخبگان مهاجر
محمد وصال، رئیس هیئت‌مدیره مؤسسه «حامی»، در ادامه هدف این مؤسسه را ارتقای جایگاه علوم انسانی در ایران اعلام کرد و با اشاره به حمایت‌های انجام‌شده، گفت: «اگر می‌گوییم وضعیت علوم انسانی در کشور مطلوب نیست باید بدانیم که برای به دست آوردن این جایگاه باید ضرورت تعامل با دنیا را جدی بگیریم.»
وصال میزان حمایت‌های مالی در این سال‌ها را ۶ میلیارد تومان به همراه یک میلیون دلار اعلام کرد و همچنین روش مدیریت این منابع مالی را توضیح داد. او اهمیت این حمایت برای شرکت‌های فناوری و فعال در اقتصاد دیجیتال را تقویت برند کارفرمایی این برندها دانست.
فقدان فضای گفت‌وگو میان نخبگان و صنعت
شهاب جوانمردی، مدیرعامل فناپ، سخنران بعدی رویداد رَج بود. او در مورد دلایل حمایت این شرکت از نخبگان خارج از کشور توضیح داد: «ما در فناپ همیشه به سرمایه‌های انسانی توجه ویژه کرده‌ایم. تجارب هر گروه از دانشجویان با یکدیگر متفاوت است و دانشجویان خارج از کشور و داخل کشور هر کدام به نوع خود اثرگذار هستند.»
او در ادامه به نقش شرکت‌های خصوصی اشاره کرد و گفت: «شرکت‌های خانوادگی توان جذب افراد را ندارند، شرکت‌های خصولتی اغلب در امتداد تفکرات دولتی حرکت می‌کنند و بسیاری از شرکت‌های خصوصی نیز به دلیل ساختارشان، امکان بهره‌گیری از ظرفیت دانش‌آموختگان علوم انسانی را ندارند. مدیران این شرکت‌ها اغلب به‌دنبال پیرو هستند، نه متخصصی که اندیشه نو بیاورد.»
جوانمردی همچنین نبود گفت‌وگو میان دانشجویان علوم انسانی و فضای کار را یکی دیگر از چالش‌ها دانست و گفت: «دانشجویانی که در خارج تحصیل کرده‌اند، بیش از سایرین با این مشکل مواجه‌اند؛ چرا که نه شرکت‌های خصوصی برای آن‌ها برنامه‌ای دارند و نه خود این دانشجویان ارتباط مؤثری با بازار کار داخلی برقرار کرده‌اند.»
رویداد رَج با پنل‌های انتقال تجربه نخبگان علوم انسانی ادامه پیدا کرد. مریم انصاری، مدیر حقوقی شرکت ابر پردیس، سوگل سودبر، وکیل پایه یک دادگستری و کاوه قادری، استادیار دانشگاه شهید بهشتی از سخنرانان این پنل‌ها بودند که هر کدام به بخشی از تجربیات خود در رابطه با مهاجرت و نقش علوم انسانی در توسعه را بیان کردند.
فناوری به‌جای نفت؛ هشدار درباره نقش اقتصادی ایران
پنل «تسهیل در بازگشت نخبگان علوم انسانی» نیز با حضور محمد مروتی، مدیر مؤسسه تیاس (موسسه پشتیبانی پژوهش‌های پیشرفته تهران)، جواد درویش، مدیرعامل مؤسسه حامی، سید علی حسینی، مدیر اجرایی کانکت، علی زواشکیانی، مدیرعامل شرکت پمکو و اشکان بنکدار، مدیر منابع انسانی فناپ برگزار شد. در این پنل مسائل مربوط به مهاجرت محصلان علوم انسانی و اثرات این مهاجرت روی کسب‌وکارهای حوزه فناوری و اقتصاد دیجیتال بررسی شد.
محمد مروتی با اشاره به رشد شرکت‌های فناوری و افول نقش شرکت‌های نفتی گفت: «در گذشته شرکت‌های نفتی بازیگران اصلی اقتصاد جهان بودند، اما امروز این جایگاه به شرکت‌های فناوری واگذار شده است. اگر ایران در این حوزه عقب بماند، نقش خود را در اقتصاد جهانی از دست خواهد داد.»
علی زواشکیانی نیز مقایسه‌ای بین سرمایه‌گذاری در ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس انجام داد. او هوش مصنوعی را مثال زد و توضیح داد: «سرمایه‌گذاری امارات و عربستان در حوزه هوش مصنوعی ده تا صد برابر بیشتر از ایران است. این سرمایه‌گذاری فقط در فناوری نیست و بر جامعه تأثیرگذار است. تکنولوژی نیز بی‌تأثیر از فرهنگ نیست و باید به نقش علوم انسانی در توسعه فناوری توجه بیشتری شود.»
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/bgwj
