مهسا نجاتی، دبیر تحریریه کارنگ / نوآوری، نیروی محرکه توسعه در دنیای امروز است. این جریان پویا، از پلتفرم‌های خرید آنلاین گرفته تا فناوری‌های تحول‌آفرین در آموزش، نشان‌دهنده بازتعریف مداوم جهان است. نوآوری اهمیت دارد؛ زیرا نه‌تنها امکان رقابت در بازارهای جهانی را فراهم می‌کند، بلکه راه‌حلی برای چالش‌های داخلی، مانند بهبود دسترسی به خدمات، افزایش بهره‌وری و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، ارائه می‌دهد.
در ایران، اکوسیستم نوآوری و استارتاپی از ظرفیت بالایی برخوردار است که می‌تواند به حل این چالش‌ها، تقویت اقتصاد و ساخت آینده‌ای بهتر کمک کند. بااین‌حال، بهره‌برداری کامل از این ظرفیت نیازمند همکاری و هماهنگی همه ذی‌نفعان، از کارآفرینان و سیاست‌گذاران تا رسانه‌ها و سرمایه‌گذاران است.
اکوسیستم نوآوری ایران در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است. گزارش‌های معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری نشان می‌دهد از سال ۱۳۹۴ تاکنون، صدها استارتاپ در حوزه‌هایی مانند فین‌تک، لندتک، هوش مصنوعی و بلاکچین شکل‌گرفته‌اند. در سال ۱۴۰۳، تخمین زده می‌شود بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ استارتاپ جدید تأسیس شده باشد. این کسب‌وکارها با نوآوری‌هایی مانند ساده‌سازی تراکنش‌های مالی برای میلیون‌ها نفر یا تسهیل دسترسی کسب‌وکارهای کوچک به وام، تأثیرات قابل‌توجهی ایجاد کرده‌اند. برای نمونه، ناحیه نوآوری شریف با میزبانی بیش از ۵۰۰ استارتاپ، گواهی بر پویایی این اکوسیستم است. علاوه بر این، پارک‌های فناوری در شهرهایی مانند اصفهان و مشهد نیز به مراکز نوآوری منطقه‌ای تبدیل شده‌اند.
با وجود این پیشرفت‌ها، موانعی نیز وجود دارد. تصمیمات ناگهانی و بدون هماهنگی رگولاتورها یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هاست. برای مثال، در دی‌ماه ۱۴۰۳، بانک مرکزی درگاه‌های پرداخت بیش از ۵۰ صرافی رمزارز را مسدود کرد، اقدامی که به اعتماد کارآفرینان لطمه و فعالیت برخی کسب‌وکارهای دانش‌بنیان را مختل کرد. همچنین، الزام صرافی‌ها به ارائه داده‌های کاربران تا ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۴، نگرانی‌هایی درباره شفافیت و نوآوری ایجاد کرده است. چنین تصمیماتی می‌توانند انگیزه کارآفرینان را تضعیف کرده و حتی به مهاجرت نخبگان و سرمایه‌گذاران منجر شوند. کمبود زیرساخت‌های دیجیتال پایدار و دسترسی محدود به منابع مالی نیز از دیگر موانع رشد استارتاپ‌ها هستند.
برای تبدیل ظرفیت‌های موجود به فرصت‌های واقعی، همکاری همه‌جانبه ضروری است. سیاست‌گذاران باید با مشورت فعالان اکوسیستم، تصمیماتی شفاف و پایدار اتخاذ کنند. سرمایه‌گذاران می‌توانند با حمایت از استارتاپ‌های نوپا، رشد آن‌ها را تسریع کنند. رسانه‌ها نیز نقشی کلیدی در ترویج فرهنگ نوآوری و ارائه راهکارهای کاربردی برای کسب‌وکارها دارند. برای مثال، رسانه کارنگ همیشه در این راستا تلاش کرده که با انتشار داستان‌های موفقیت، ارائه ایده‌های عملی برای استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای سنتی، و همچنین ایجاد فضایی برای گفت‌وگو، به تقویت این اکوسیستم کمک کند.
همچنین، دانشگاه‌ها می‌توانند با آموزش استعدادهای جوان و پیوند صنعت با دانش، نقش مهمی در نوآوری داشته باشند.
نوآوری تنها به فناوری‌های پیچیده محدود نمی‌شود. هر فرد، از فروشنده‌ای که روش جدیدی برای جذب مشتری ابداع کرده تا معلمی که آموزش را با ابزارهای دیجیتال جذاب‌تر کرده، می‌تواند سهمی در این تحول داشته باشد. با ایجاد بستری برای به‌اشتراک‌گذاری ایده‌ها و حمایت از خلاقیت، می‌توان اکوسیستم نوآوری ایران را به سطحی بالاتر ارتقا داد. برای مثال، ایجاد پلتفرم‌های آنلاین برای تبادل ایده و همکاری بین کارآفرینان، به رشد نوآوری کمک می‌کند. همچنین، برنامه‌های شتاب‌دهی می‌توانند با ارائه منتورینگ و منابع مالی، به استارتاپ‌ها کمک کنند تا ایده‌های خود را به محصولات رقابتی تبدیل کنند.
اکوسیستم نوآوری ایران، باوجود چالش‌ها، از پتانسیل بالایی برخوردار است. نوآوری امروز اهمیت دارد، زیرا مسیری برای پاسخگویی به نیازهای جامعه، تقویت اقتصاد و قرارگرفتن در جایگاه شایسته در صحنه جهانی است. برای بهره‌برداری از این ظرفیت، همه باید دست‌به‌دست هم دهیم تا با هماهنگی و تعهد، آینده‌ای نوآورانه برای کشور رقم بزنیم.
