کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. در کارنگ ما تلاش داریم کسب‌وکارهای نوآور ایرانی، استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر کسب‌وکارها کوچک و بزرگی که در بخش‌های مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخش‌های اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانه‌ای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
اخیرا سامانه‌ای با عنوان «۴۰۳» از سوی وزیر ارتباطات معرفی شده که به گفته او، حاصل تلاش نخبگان کشور است که با استفاده از این سامانه می‌توانند تحریم‌های بین‌المللی را دور بزنند و به سرویس‌هایی که استفاده آن برای ایرانیان ممنوع شده، دسترسی داشته باشند.
بازخوردهای مختلفی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که به این نکته اشاره می‌کرد که بسیاری از کاربران در همان مراحل اولیه ثبت‌نام دچار مشکل شده‌اند. بعضی‌ها هم می‌گفتند که این کار جدیدی نیست و قبلاً هم سایتی به نام «شکن» همین کار را می‌کرده و اصلاً مشکل برنامه‌نویس‌ها این نیست و از جای دیگر آب می‌خورد. به همین بهانه به سراغ چند برنامه‌نویس رفتیم و با آنها در ارتباط با این سامانه و مشکلات کلی‌ای که این روزها با آن درگیر هستند، گفت‌وگو کردیم.
اینترنت باکیفیت باشد، مشکلی برای دور زدن تحریم نداریم
حمید طاهری، توسعه‌دهنده و رئیس گروه پرداخت سداد / مسئله اصلی کیفیت اینترنت است که طی یک سال اخیر مشکلات زیادی برای همه به وجود آورده است. خصوصاً برای شرکت‌هایی که نیروهای دورکار دارند، این مشکلات دوچندان است. جلسات آنلاین ما هر چند دقیقه قطع می‌شود.
این سامانه ۴۰۳ هم که قبلاً مشابهش بود و در واقع سایت «شکن» همین کار را می‌کرد. اینها دردی از فرایند توسعه دوا نمی‌کنند. حداقل من در بین همکاران و دوستانم کسی را سراغ ندارم که در فرایند توسعه از این سامانه‌ها استفاده کند. یک برنامه‌نویس با اینترنت ایران تقریباً هیچ کاری نمی‌تواند انجام دهد و وضعیت فلج‌کننده‌ای به وجود آمده است.
همه بچه‌های برنامه‌نویس از ابزار مهمی مثل یوتیوب استفاده می‌کنند؛ چراکه تمام ویدئوها آنجا قرار می‌گیرد و برای به‌روز بودن نیاز دارند همیشه به یوتیوب دسترسی داشته باشند. یوتیوب هم که همیشه فیلتر است و نه با شکن و نه با ۴۰۳ به آن دسترسی نخواهیم داشت. پس باید آی‌پی را عوض کنند یا پروکسی بزنند.
این سامانه ۴۰۳ هم که قبلاً مشابهش بود و در واقع سایت «شکن» همین کار را می‌کرد. اینها دردی از فرایند توسعه دوا نمی‌کنند
وضعیت، حداقل در تیم ما و تیم‌های اطراف‌مان به همین منوال است. همه یک روشی برای دور زدن آی‌پی دارند. تحریم‌های خارجی چیز تازه‌ای نیست و همیشه وجود داشته، اما این محدودیت‌های داخلی است که آسیب‌زننده است و کار را برای توسعه‌دهنده‌ها و برنامه‌نویس‌ها سخت کرده و کیفیت سرویس‌ها حداقل به نصف رسیده است.
همه ما هم تقریباً از سرویس‌های گران‌قیمت استفاده می‌کنیم. هم سرعت و هم پینگ و هم تایم‌اوت دچار مشکل است. مشکل تحریم خارجی چیزی نیست که یک برنامه‌نویس نتواند آن را دور بزند؛ کمااینکه به‌تازگی بسیاری از سرویس‌ها برای ایران رفع تحریم شده است. اگر سرعت و کیفیت اینترنت مطلوب باشد، هیچ مشکلی برای دور زدن تحریم‌های خارجی نداریم.
با سرعت بیشتری عقب می‌افتیم
سجاد سلطانی، توسعه‌دهنده استارتاپ ایواسا / پیش از این از سامانه‌های غیردولتی مانند شکن استفاده می‌کردیم. ولی الان شرایط به گونه‌ای شده که از هر راهی که می‌توانیم باید کار خودمان را پیش ببریم. من از این سامانه استفاده کرده‌ا‌م. محدود کردن اینترنت به اقشار مختلف آسیب می‌زند و یکی از این اقشار، گیمرها هستند که سامانه رادار گیم برای آنها راه‌اندازی شده است.
برنامه‌نویس‌ها هم در ماه‌های گذشته آسیب‌های زیادی متحمل شده‌اند. محدودیت‌هایی به این شکل هم به کاربران حرفه‌ای ضربه می‌زند و هم به کاربر معمولی. چیزی که من از اجرای چنین طرح‌هایی می‌فهمم، این است که می‌خواهند دسترسی‌های خاص را به گروه‌های خاص بدهند. وقتی توانستند این اقشار را تا حد مطلوبی راضی نگه دارند و فشارها را از روی خودشان بردارند، آن موقع است که محدودیت‌های جدیدی برای دیگر اقشار و عموم مردم به وجود خواهد آمد.
اگر قرار هم بر طبقاتی شدن اینترنت است، این راهش نیست که تمام دسترسی‌ها را از بین ببریم و بعد ببینیم چه کسی به چه دسترسی‌ای نیاز دارد و به او دسترسی بدهیم؛ چون هم به لحاظ فنی مشکلات زیادی به وجود می‌آورد و هم هزینه های زیادی به همراه دارد.
چیزی که من از اجرای چنین طرح‌هایی می‌فهمم، این است که می‌خواهند دسترسی‌های خاص را به گروه‌های خاص بدهند.
من توسعه‌دهنده اندروید هستم و از زمانی که در این حوزه شروع به کار کردم تا امروز دسترسی‌های بسیاری از سرویس‌ها برای ایران ممنوع بوده و ما در استفاده از بسیاری از سرویس‌های استاندارد جهان تحریم بودیم. مسئله اینجاست که امروز با محدودیت‌های اینترنت داخلی راه‌حل‌هایی که برای دور زدن تحریم و دسترسی به این سرویس‌ها پیدا کرده بودیم، ناکارآمد شده‌اند و این باعث می‌شود ما عقب بیفتیم.
اگر قبلاً عقب می‌افتادیم با سرعت کمتری بود و حالا با محدودیت‌های داخلی با سرعت بسیار بیشتری در حال عقب ماندن هستیم. این محدودیت‌ها هزینه‌های فنی بسیار زیادی به همراه دارد. مثلاً سرویسی که ده‌ها سال روی آن کار شده است، چون محدود شده باید خودمان دوباره آن را ایجاد کنیم که معلوم نیست در نهایت کارآمد باشد یا نه.
کاش کمی پایشان را از روی آن دکمه بردارند
علی یزدی، توسعه‌دهنده فرانت‌اند / ما برای دور زدن تحریم‌های بین‌المللی، خودمان راهکارهای بسیار کارآمدتری داریم که به این سامانه احتیاجی نداشته باشیم. به نظرم تمام همکاران من هم از پس این کار برمی‌آیند. اگر خودشان هم نتوانند، بالأخره کسی در دایره دوستان‌شان هست که به آنها کمک کند.
راه‌اندازی چنین سامانه‌هایی دردی از جامعه برنامه‌نویس دوا نمی‌کند. دور زدن تحریم خارجی مشکل ما نیست. شرایط به گونه‌ای شده که ما از ابتدای ساعت کاری چند ساعت باید درگیر اتصال به این سرویس‌ها باشیم. لوکیشن‌های مختلف و پروتکل‌های مختلف را تست می‌کنیم تا بتوانیم اتصال پایدار و خوبی پیدا کنیم.
راه‌اندازی چنین سامانه‌هایی دردی از جامعه برنامه‌نویس دوا نمی‌کند. دور زدن تحریم خارجی مشکل ما نیست. شرایط به گونه‌ای شده که ما از ابتدای ساعت کاری چند ساعت باید درگیر اتصال به این سرویس‌ها باشیم.
برنامه‌نویسان حتی اگر به اینترنت خوب و باکیفیت دسترسی داشته باشند، خروجی کار آنها که به دست کاربر می رسد باز هم با اینترنت باکیفیت درگیر است. ایجاد محدودیت‌های این‌چنینی باعث می‌شود در مسیر توسعه محصول با مشکل مواجه شویم و کاربر هم نتواند تجربه خوبی داشته باشد.
هرچند ما موظفیم راهکارها را پیدا کرده و راه‌حل‌های کاربران را ایجاد کنیم، اما اینها چیزهایی است که بیش از حد معمول از ما انرژی و زمان می‌گیرد. با این حال ما در تلاش هستیم و راه‌حل‌های تازه‌ای به دست می‌آوریم. اما این چیزها باعث می‌شود نتوانیم تمام انرژی خودمان را روی محصول متمرکز کنیم. امیدوارم دوستان کمی پایشان را از روی آن دکمه بردارند تا ما بتوانیم کارمان را انجام دهیم.
وضعیت ما برای کسی مهم نیست
پویا صوف‌باف، توسعه‌دهنده دات‌نت و جی‌آی‌اس / بسیاری از سرویس‌های جهانی ما را تحریم کرده‌اند و ما به آنها دسترسی لازم را نداریم. بسیاری از سرویس‌های گوگل و بسیاری از سرویس‌های مرتبط با حوزه توسعه بازی برای ایران در دسترس نیست و این البته جزو تحریم‌های خارجی به حساب می آید.
اما عمده مشکل ما مشکلاتی است که در داخل با آن روبه‌رو هستیم. جوری دسترسی‌ها محدود شده که حالا برای دسترسی‌های ابتدایی، سامانه‌هایی مثل ۴۰۳ را راه‌اندازی می‌کنند. خودم به این سامانه مراجعه کردم ولی سایتش بالا نیامد. تحریم‌های خارجی مشکل ما نیست و تقریباً همه آنها با وی‌پی‌ان قابل حل هستند.
سرعت پایین اینترنت، از دسترس خارج‌شدن وی‌پی‌ان‌ها هزینه و زمان اضافی زیادی به ما تحمیل می‌کند. گاه برای نصب یک پکیج بین دو تا چهار ساعت منتظر می‌مانیم. این راهکارها به نظر من فایده‌ای ندارد. همین قدر که اجازه بدهند یک وی‌پی‌ان در این گیرودار کار کند، کافی است. هر هفته یا هر دو هفته یک‌بار مجبوریم برای وی‌پی‌ان هزینه کنیم.
عمده مشکل ما مشکلاتی است که در داخل با آن روبه‌رو هستیم. جوری دسترسی‌ها محدود شده که حالا برای دسترسی‌های ابتدایی، سامانه‌هایی مثل ۴۰۳ را راه‌اندازی می‌کنند. خودم به این سامانه مراجعه کردم ولی سایتش بالا نیامد. تحریم‌های خارجی مشکل ما نیست و تقریباً همه آنها با وی‌پی‌ان قابل حل هستند.
یک عدد عجیب‌وغریبی در ماه صرف همین خرید وی‌پی‌ان می‌شود. اقداماتی نظیر راه‌اندازی سامانه ۴۰۳ حرکت به سمت اینترنت طبقاتی است. به نظر من که شرایط، شرایط خوبی نیست و باید منتظر روزهایی باشیم که برای دسترسی به یک سرویس خاص کلی فرم پر کنیم.
فکر نمی‌کنم تصمیم‌گیران و کسانی که بانی وضع موجود اینترنت هستند، ذره‌ای به کاری که می‌کنند و عوارض آن فکر کنند و به نظر من وضعیت برنامه‌نویسان و کسب‌وکارها برای آنها کوچکترین اهمیتی ندارد. کلی برنامه‌نویس، فریلنسر، طراح و کسانی از این دست روزانه درگیر باز کردن یک سایت معمولی هستند. این فشار روانی باعث می‌شود از اطرافیان بشنویم قصد مهاجرت دارند. هر روز تعداد بیشتری از دوستان‌مان مهاجرت می‌کنند و عامل اصلی آن هم همین چیزهایی است که نباید باشد، ولی هست.
چاله که نه، باید بگویم اینترنت به چاه افتاده است
امین مزینانی، فریلنسر و توسعه‌دهنده / سامانه ۴۰۳ هم همان سرویس شکن سابق است و تفاوت چندانی با آن ندارد و بعید می‌دانم بتواند دردی از ما دوا کند. بیشتر شبیه یک کار تبلیغاتی به نظر می‌رسد وگرنه از نظر کاربردی هیچ فایده‌ای ندارد. وقتی زیرساخت، اس‌اس‌ال را مختل کرده و نصب ساده‌ترین پکیج‌های برنامه‌نویسی هم مشکل دارد، چگونه می‌خواهند با آن سرویس چنین مشکلاتی را حل کنند.
تفاوت بین تحریم‌های بین‌المللی و تحریم‌های داخلی در این است که تحریم‌های بین‌المللی ممکن است سرویس‌هایی را در اختیارمان نگذارد یا دسترسی ما را به آن محدود کند. اما تحریم‌ها و محدودیت‌های داخلی، زیرساختی است و مشکل ما همین‌جاست. وقتی سرویس تحریم باشد، می‌شود از جایگزین آنها استفاده کرد.
می‌شود از نسخه‌های اوپن‌سورس یا متن‌باز به جای نسخه‌های اصلی استفاده کرد که اتفاقاً چیزهای تازه‌ای را هم می‌شود از آنها یاد گرفت یا مثلاً اگر بخواهیم آمازون‌سرویس بگیریم تحریم هستیم، پس به جای آن از سرویس‌های مشابه و متن‌باز استفاده می‌کنیم. درست است شاید ۱۰ تا ۲۰ درصد زمان بیشتری از ما بگیرد، اما در نهایت کار ما را راه می‌اندازد.
تفاوت بین تحریم‌های بین‌المللی و تحریم‌های داخلی در این است که تحریم‌های بین‌المللی ممکن است سرویس‌هایی را در اختیارمان نگذارد یا دسترسی ما را به آن محدود کند. اما تحریم‌ها و محدودیت‌های داخلی، زیرساختی است و مشکل ما همین‌جاست. وقتی سرویس تحریم باشد، می‌شود از جایگزین آنها استفاده کرد.
اما چیزی که ما امروز با آن مواجه هستیم، محدودیت داخلی زیرساخت است. چیزی مانند آب و برق و گاز که اگر هر کدام نباشد زندگی‌مان مختل می‌شود. حالا زندگی ما برنامه‌نویسان مختل شده است. مشکل اصلی ما همین زیرساخت است که مختل شده و اجازه هیچ فعالیتی را به ما نمی‌دهد و چند ساعت در روز را باید صرف تنظیم وی‌پی‌ان‌ها و دسترسی به سرورها و سرویس‌ها کنیم که اگر همه آنها درست کار کند، تازه می‌توانیم کار اصلی‌مان را شروع کنیم.
با مقایسه این دو نوع تحریم متوجه می‌شویم که اساساً تحریم‌های داخلی با تحریم‌های خارجی قابل مقایسه نیستند و مشکلاتی که محدودیت‌های اینترنت داخل برای ما به وجود آورده به مراتب بزرگتر از تحریم‌های خارجی است. کاربران حرفه‌ای اینترنت مانند ما، صرفاً به جهت وب‌گردی یا دیدن ویدئو و رفتن به اینستاگرام از اینترنت استفاده نمی‌کنند.
ما می‌خواهیم همه سرویس‌هایمان درست کار کنند و پکیج‌ها به سادگی نصب شوند. وقتی اینترنت مختل باشد، وضعیت زیرساخت‌های برنامه‌نویسی هم مختل می‌شود. شرکت‌های زیادی برای امنیت خودشان یک شبکه وی‌پی‌ان داخلی درست می‌کنند. با اختلالات و محدودیت‌های ایجادشده حتی وی‌پی‌ان داخلی آنها هم از کار می‌افتد.
برای اینکه به شبکه امن داخلی شرکت‌تان وصل شوید، باید چند زنجیره وی‌پی‌ان به هم متصل شوند تا دسترسی امکان پذیر باشد؛ این در حالی است که کاربران عادی در شرایط نرمال با همان زنجیره ابتدایی کار خود را پیش می‌برند. این اتفاقی است که از نظر فنی برای ما رخ داده است.
ما پیش از این از وی‌پی‌ان برای امنیت کدهای برنامه‌نویسی استفاده می‌کردیم که هر کسی نتواند به آنها دسترسی داشته باشد. اما حالا چون وی‌پی‌ان‌ها مختل شده، باید از لایه‌های مختلف عبور کنیم تا بتوانیم آن دسترسی و امنیت لازم را برای خودمان داشته باشیم و هر کدام از این لایه‌ها که مختل شود، کانکشن از دست می‌رود و روز از نو و روزی از نو. نصب یک پکیج ساده برنامه‌نویسی حدود هزار زیرپکیج دارد و اگر یکی از آنها مختل شود، دوباره باید مسیر را از ابتدا شروع کرد. می‌بینید که یک کار ساده تا چه حد می‌تواند آزاردهنده شود.
با سرعت بیشتری به سمت طبقاتی شدن اینترنت می‌رویم
امیر هوشمند، توسعه‌دهنده استودیو پایونیر / در مورد «سامانه رادار» چیزهایی شنیده بودم، اما در مورد این «سامانه ۴۰۳» هیچ اطلاعی ندارم. به طور کلی نمی‌توانم به چنین چیزهایی خوشبین باشم و اعتماد کنم؛ چراکه مشکل اصلی به پایداری زیرساخت مربوط است. چنین طرح‌ها و سامانه‌هایی ما را با سرعت بیشتری به سمت طبقاتی شدن اینترنت می‌برد که منجر به قطع ارتباط گردش اطلاعات خواهد شد.
یعنی من به عنوان برنامه‌نویس فقط به یکسری اطلاعات و داده‌ها دسترسی دارم و یک پزشک فقط به حوزه مرتبط با خودش و این آزادی عملکرد انسان در اینترنت را از بین خواهد برد. همین الان هم خود ما مشکلات بسیار زیادی در بحث اینترنت و زیرساخت داریم. نیمی از زمان و انرژی ما در طول روز صرف اتصال به سرویس‌های جهانی می‌شود.
هم از تحریم خارجی و هم محدودیت داخلی تحت فشار هستیم. ما توسعه‌دهنده بازی هستیم و معمولاً به صورت گروهی کار می‌کنیم. هر اختلالی در هر بخش از کار گروهی آسیب‌های زیادی وارد می‌کند. وقتی گروه تحت فشار باشد، اعضا فشار بیشتری متحمل خواهند شد.
نمی‌توانم به چنین چیزهایی خوشبین باشم و اعتماد کنم؛ چراکه مشکل اصلی به پایداری زیرساخت مربوط است. چنین طرح‌ها و سامانه‌هایی ما را با سرعت بیشتری به سمت طبقاتی شدن اینترنت می‌برد که منجر به قطع ارتباط گردش اطلاعات خواهد شد.
این را هم باید در نظر داشته باشیم که بسیاری از برنامه‌ها و بازی‌ها تحت این شرایط ساخته نشده‌اند. بسیاری از سرویس‌ها مانند پوش‌نوتیفیکیشن برای خیلی از محصولات از دست رفته است. مشکلات فنی این‌چنینی بسیار زیادی وجود دارد. هر ساعت با پنج یا شش مدل مختلف از مشکلات مواجه می‌شویم.
تحریم‌های خارجی که همیشه وجود داشته، اما هر برنامه‌نویس و توسعه‌دهنده‌ای توانسته است گلیم خود را از آب بیرون بکشد و راه حلی برای دور زدن این تحریم‌ها پیدا کند. مسئله امروز ما این است که محدودیت‌های داخلی اجازه دور زدن تحریم‌های خارجی را هم از ما گرفته و دیگر دسترسی به بسیاری از سرویس‌ها را برای ما ناممکن کرده است.
خودمان، خودمان را محدویت نکنیم
مهدی کشاورز، دستیار ارشد فناوری اطلاعات سازمان ملل دفتر شیراز / به واسطه محل کارم که یک سازمان بین‌المللی است از اینترنت کاملا آزاد برخوردار هستیم و نه بحث محدودیت‌های داخلی را داریم و نه تحریم‌های خارجی. در مورد سامانه ۴۰۳ اخباری که منتشر شده است را خوانده‌ام اما از این سامانه استفاده نکرده‌ام.
چیزی که من از این سامانه فهمیدم این است که دقیقا همان سامانه شکن است که از قبل هم موجود بوده و اتفاق و امکان تازه‌ای به حساب نمی‌آید. از طرفی تفکیک این امکانات و ارائه آن به قشر خاص طبقاتی شدن اینترنت را به همراه دارد.
دیگر هیچ کاربر تازه‌ای نمی‌تواند یک آزمایشگاه کوچک خانگی برای خود داشته باشد و از این امکانات برای آموزش و یادگیری استفاده کند و تبدیل به یک برنامه‌نویس شود. داریم بر می‌گردیم به زمانی که اگر پدر نجار بود، پسر هم نجار می‌شد. حالا هم اگر کسی برنامه‌نویس باشد اطرافیانش احتمالا راحت‌تر بتوانند برنامه‌نویس شوند.
چیزی که من از این سامانه فهمیدم این است که دقیقا همان سامانه شکن است که از قبل هم موجود بوده و اتفاق و امکان تازه‌ای به حساب نمی‌آید. از طرفی تفکیک این امکانات و ارائه آن به قشر خاص طبقاتی شدن اینترنت را به همراه دارد.
اما باید بگویم حتی در این شرایط هم باید کار کرد. نوآوری از دل همین شرایط بیرون می‌آید. اگر همه چیز در دسترس ما باشد، شاید کمتر به ساختن فکر کنیم. حالا که محدودیت‌ها به وجود آمده اتفاقا باید نوآوری کرد. اگر آمازون به ما سرویس نمی‌دهد، سرویسی مانند ابرآروان ایجاد می‌شود. در بحث مارکت‌های اندروید و آی‌او‌اس هم وضعیت خوبی داریم. کافه بازار، مایکت و سیب اپ و سیبچه نمونه‌های موفقی هستند.
حرفم این است که نباید نشست و منتظر بود. هر چند که ناخوشایند است اما در محدودیت است که آدمها خلاقیت به خرج می‌دهند و نوآوری معنای دیگری پیدا می‌کند. اما محدودیت‌های داخلی بحث دیگری است. ما دیگر نباید خودمان، خودمان را محدود کنیم. نداشتن اینترنت آزاد بیشتر از تحریم‌ها به ما ضربه می‌زند. نباید با این نوع نگاه عرصه را برای خودمان تنگ کنیم. اتفاقا باید برعکس عمل کرد تا این تحریم‌های ضد ایرانی نتیجه نداشته باشد.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/387r
