کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. در کارنگ ما تلاش داریم کسب‌وکارهای نوآور ایرانی، استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر کسب‌وکارها کوچک و بزرگی که در بخش‌های مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخش‌های اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانه‌ای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
این روزها ضرورت آموزش‌های تخصصی در حوزه رمزارزها بیش از هر زمان دیگری در داخل کشور احساس می‌شود. سکه اقبال ایرانی‌ها از رمزارزها یک روی دیگر هم دارد و آن خطراتی است که افراد ناآگاه را در این فضا تهدید می‌کند.
کریپتو یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز است که برای استفاده در خرید یا فروش کالاها و خدمات استفاده می‌شود. استفاده از این ارزها روزبه‌روز افزایش می‌یابد و در حال حاضر، ما در صدر چرخه‌های تبلیغاتی بلاکچین و ارزهای دیجیتال قرار داریم. همان‌طور که استفاده از ارز دیجیتال افزایش می‌یابد، ریسک‌های صنعت خدمات مالی نیز افزایش می‌یابد.
شکی نیست که ارزهای دیجیتال، توکن‌های دیجیتال و مدل‌های کسب‌وکار مبتنی بر بلاکچین می‌توانند ماندگار باشند، اما درک اینکه چگونه ریسک‌های این بازار نوظهور را می‌توان مدیریت کرد تا حدی مشکل است. اما با وجود مشکلات و چالش‌ها، روش‌هایی برای فائق‌آمدن بر ریسک‌های این بازار و موفق‌شدن در آن نیز وجود دارد. با شناخت و دانش کافی از خود و این بازار می‌توان ریسک‌های سرمایه‌گذاری بر رمزارزها را مدیریت کرد و به حداقل رساند.
مزدکس یک پلتفرم معاملات دارایی دیجیتال است که در زمینه آموزش بازار رمزارز هم فعالیت می‌کند. آکادمی مزدکس، وبینارهای آموزشی در مورد تحلیل بازار رمزارزها و مسائل پیرامون آن برگزار می‌کند. این آکادمی در روز پنجشنبه ۲۵ فروردین، وبیناری در راستای موضوع ریسک‌های سرمایه‌گذاری در بازار کریپتو و شیوه مدیریت آنها برگزار کرد.
مدرس این وبینار آموزشی، عطا شاکری، تحلیلگر بازار سرمایه بود. او پس از مروری بر ماهیت کریپتو، ریسک‌های بازار رمزارزها و چگونگی تطبیق نیازهای یک سرمایه‌گذار با این ریسک‌ها را تشریح کرد که مهم‌ترین نکات این نشست آنلاین را می‌توانید در ادامه بخوانید.
نکته اساسی این است که آیا بازار کریپتو با دنیای کلاسیک مالی در تضاد است؟ آیا نظریه‌ها را جابه‌جا می‌کند یا حرف جدیدی را با همان اصول می‌زند و فقط باید چهارچوب‌ها و شکل‌های آن را دوباره طراحی کرد تا بتواند مورد استفاده قرار گیرد. نکته‌ای که در مورد بازار کریپتو وجود دارد، این است که سرمایه‌گذاری در آن برای برخی افراد پیچیده و همره با ابهاماتی است. برخی اصلاً نمی‌دانند که در مقابل یک گزینه قابل سرمایه‌گذاری قرار دارند یا خیر.
برای اینکه به فهم عمیق‌تری در مورد بحث سرمایه‌گذاری در بازار کریپتو دست یابیم، باید مبانی اقتصادی این جریان را مرور کنیم. یکسری استدلال وجود دارد که در ظاهر درست هستند، اما خالی از ایراد نیستند. برای مثال بالا رفتن قیمت‌ها در بازار بر اثر عرضه و تقاضا، بیشتر از اینکه یک استدلال علمی باشد، یک استدلال بدیهی از بعد اقتصادی است.
مسئله این است که وقتی ما می‌خواهیم تشخیص دهیم که روی یک دارایی سرمایه‌گذاری یا روی پورتفوی افراد ارزش‌افزوده ایجاد کنیم، در واقع داریم روندهای اصلی عرضه و تقاضا را تخمین می‌زنیم.
در این جریان دو سؤال اصلی وجود دارد. سؤال اول این است که آیا ما در مقابل کلاس دارایی هستیم یا یک دارایی سفته‌بازی؟ و اینکه اگر در مقابل ارزش ذاتی قرار داریم، چگونه می‌توانیم این ارزش را اندازه‌گیری کنیم و آن را به دست بیاوریم؟ کلاس دارایی گروهی از دارایی‌هایی است که رفتار، ویژگی، قوانین و مقررات مشابهی دارند. یعنی دارایی‌هایی که در یک طبقه قرار دارند، در شرایط یکسان رفتار مشابهی را نشان می‌دهند.
سؤال دوم در مورد این است که آیا غیرمتمرکز بودن، خود به‌تنهایی ارزش محسوب می‌شود یا خیر. برای مثال، دو کشور را در نظر بگیرید که یکی سطح دموکراسی و قانون‌گذاری بالا و دیگری سیستم متمرکز حکومتی دارد.
حتی اگر بهترین حاکم دنیا در کشور دوم باشد، باز هم تهدیداتی وجود خواهد داشت، اما در سیستم غیرمتمرکز سطح ریسک پایین است. اگر در مقابل ارزش ذاتی قرار داریم، پس می‌توانیم با یکسری مفروضات سرمایه‌گذاری کنیم. پس ما در برابر دارایی سفته‌بازی صرف نیستیم.
در جست‌وجوی ارزش ذاتی و روش سرمایه‌گذاری
اگر ما در برابر کلاس دارایی قرار داریم، چگونه می‌توانیم آن را ارزش‌گذاری کنیم؟ وقتی ما در برابر کلاس دارایی قرار داشته باشیم، داستان ریسک و بازده به وجود می‌آید. CFA در سال ۲۰۲۰ مقاله‌ای در مورد پورتفوی‌های کریپتویی منتشر کرد که در آن چند روش ارزش‌گذاری معرفی شده بود. روش اول، دارایی مشابه نام داشت که بر اساس آن می‌توان ویژگی‌های دو دارایی را با هم مقایسه کرد و تشخیص داد که می‌توانند هم‌ارزش باشند یا خیر. مثلاً اگر فایل‌کوین و دراپ‌باکس ویژگی‌های مشابهی داشته باشند، می‌توانیم این دو را با هم مقایسه کنیم و ببینیم مشابه و هم‌ارزش هستند یا خیر. از روش‌های دیگری که در این مقاله مرور شده بود، می‌توان به بهای تمام‌شده ماینینگ بیت‌کوین، مدل موجودی به جریان و شاخص نسبت ارزش شبکه به تراکنش اشاره کرد.
ریسک پروفایل و سنجش ریسک‌پذیری افراد
ریسک پروفایل یک روش کمّی است که انواع و شدت تهدیداتی را که یک سازمان، فرد، دارایی یا پروژه با آن روبه‌روست، تحلیل می‌کند. وقتی در بازاری سرمایه‌گذاری می‌کنید، آن بازار یکسری پروفایل ریسک دارد. اما چگونه خودمان را به‌عنوان یک سرمایه‌گذار، ریسک‌سنجی کنیم؟ وقتی می‌خواهیم سرمایه‌گذاری کنیم، نباید هیجانی رفتار کنیم و باید حدود را بدانیم. ریسک پروفایل افراد، سه وجهه اصلی دارد؛ اولین وجهه روانی است، زیرا فرد می‌خواهد با این ثروت به آرامش و لذت برسد.
وجهه دوم مؤلفه‌های پذیرش ریسک در فرد است که به موقعیت او مربوط است. مؤلفه‌های ریسک شامل توانایی تحمل ریسک، نیاز به ریسک و تحمل از دست دادن هستند. نیاز به ریسک با میزان بازدهی مورد نیاز فرد، محیط ریسک بازار و عواقب شکست در ارتباط است. نیاز به ریسک با هدف فرد و انتظار او از بازده ارتباط مستقیمی دارد. هرچه بازده مورد نظر بیشتر باشد، نیاز فرد به ریسک‌پذیری نیز بیشتر می‌شود.
توانایی ریسک‌پذیری هم به زمان مورد نظر فرد، نیاز به لیکوئیدیتی و ظرفیت پذیرش ریسک مربوط می‌شود. در این مورد باید توجه کنید که طی چه مدت می‌خواهید به بازده مورد نظر خود برسید؟ پول خود را چه مدت می‌توانید سرمایه‌گذاری کنید؟ مهم‌ترین سؤال این است که میزان سرمایه شما چقدر با درآمد و ثروت شما همخوانی دارد؟ در واقع اصل نیاز به ریسک‌پذیری به حد ثروت و حد درآمد مربوط می‌شود.
مورد سوم هم بحثی روانی است و ارتباطی با ثروت ندارد. این مورد شامل حد تحمل فرد، ترجیح ریسک، دانش مالی، تجربه سرمایه‌گذاری و پیش‌بینی ریسک است و ذیل مؤلفه روانی پذیرش ریسک فرد قرار می‌گیرد.
در نتیجه با کمک این مؤلفه‌ها فرد می‌تواند ریسک‌پذیری خود را بسنجد و تشخیص دهد تا چه مدت می‌تواند در این بازی دوام بیاورد.
چهار ریسک اصلی دارایی‌های مالی
ریسک نقدشوندگی: ریسک نقدشوندگی یعنی اینکه بتوان یک دارایی را به‌سرعت خرید یا فروخت؛ بدون آنکه قیمت آن دستخوش تغییرات شدید شود. از همین دیدگاه است که می‌گویند دارایی مذکور دارای قدرت نقدشوندگی بالایی است. برای مثال اگر بخواهید مسکن خود را بفروشید، زمان زیادی باید صرف کنید، اما اگر مسکن خود را زیر قیمت به فروش برسانید، این روند کوتاه‌تر خواهد شد. این تفاوت قیمت ریسک نقدشوندگی محسوب می‌شود.
ریسک بازار: تمام این دارایی‌ها در معرض تغییرات قیمت قرار دارند و این نوسانات قیمتی مداوم، عامل اصلی ایجاد ریسک بازار هستند. برای مثال وقتی شما به نمودار تغییرات قیمت می‌نگرید، باید توجه کنید که این نمودار یکنواخت است یا نوسانات زیادی دارد. ریسک فقط مربوط به کاهش قیمت نیست و افزایش قیمت را نیز شامل می‌شود. وقتی نمودار دارایی شما مدام صعودی است، این امکان وجود دارد که ناگهان نزولی شود و با کاهش جدی و طولانی مواجه شود.
ریسک عملیاتی (Operation Risk): ریسک عملیاتی، ریسک ناشی از عدم کفایت یا نقص فرایندهای داخلی، افراد و سیستم‌ها یا از وقایع خارجی تعریف می‌شود. تعریف دیگری نیز از ریسک عملیاتی وجود دارد. ریسک عملیاتی یعنی امکان بالقوه توفیق در دسترسی به اهداف مأموریت.
به زبان ساده‌تر یعنی اینکه حاشیه سود یک شرکت چقدر ثبات عملیاتی دارد و چه ریسک‌هایی آن را از ارزش‌آفرینی بازمی‌دارند.
ریسک اعتباری (Credit Risk): ریسک اعتباری را می‌توان به‌عنوان ضرر متحمل که در اثر یک رخداد اعتباری اتفاق می‌افتد، بیان کرد. رخداد اعتباری زمانی اتفاق می‌افتد که توانایی طرف قرارداد در تکمیل تعهداتش تغییر کند. در واقع به آن، ریسک ریسک‌ها در سایر بازارها گفته می‌شود. شما باید بدانید که فرد بدهکار می‌تواند بدهی خود را پس بدهد یا خیر.
وضعیت ریسک در بازار کریپتو
در این بخش هر کدام از ریسک‌های مذکور را در بازار کریپتو تعریف می‌کنیم و به این می‌پردازیم که چگونه این ریسک‌ها را مدیریت کنیم. سپس، بررسی می‌کنیم که چگونه می‌توان فرایند و سبد سرمایه‌گذاری مورد نظر را با ریسک پروفایل خود تطبیق داد.
ریسک بازار در بازار کریپتو تقریباً مانند پول‌های ملی است. در واقع رمزارزها بازارپذیر و قابل معامله هستند. در نتیجه اگر قیمت و تغییرات قیمت دارند، پس ریسک بازار هم دارند. وضعیت ریسک بازار در بازار کریپتو از سایر بازارها بدتر است. یعنی از نظر تغییرات و نوسانات قیمت با پرریسک‌ترین و پرنوسان‌ترین بازار مواجه هستیم. اگر حد نوسان‌ها را در بازار کریپتو در نظر بگیرید، متوجه می‌شوید که نسبت به بازار سهام، طلا، ارز و غیره نوسان بیشتری دارند.
ریسک عملیاتی: ویژگی ریسک عملیاتی این است که در نهایت به ریسک اعتباری یا بازار منتهی می‌شود. در مورد ریسک عملیاتی در بازار کریپتو می‌توان به قضیه شبکه سولانا و تأثیر آن بر قیمت‌ها اشاره کرد. برای مثال اگر اتریوم نتواند پنج فازی را که از آن یاد کرده، عملی کند، قطعاً روی بازار تأثیر خواهد گذاشت. مثال دیگری که می‌توان در این مورد به آن اشاره کرد، جدا شدن یکی از اعضای تیم فانتوم و تأثیر آن بر قیمت این کوین است. اتفاقات امنیتی مانند هک و دزدی دارایی‌ها هم بر بازار تأثیر می‌گذارد.
ریسک اعتباری: در بازار کریپتو شاهد این نوع ریسک نیستیم، زیرا معمولاً این پروژه‌ها با کمک یک سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر راه‌اندازی شده و ادامه کار داده‌اند. در واقع بخش بدهی در ساختار سرمایه آنها خیلی کوچک است. وقتی بخش بدهی کوچک باشد و به نتیجه رسیدن یا نرسیدن آن چندان مهم نباشد، پس ریسک اعتباری مسئله مهمی نخواهد بود. این پروژه‌ها جریان نقد محسوب می‌شوند و در واقع نمی‌توان روی آنها جریان نقد تعریف کرد و دید کار مورد نظر را انجام می‌دهند یا خیر. اگر روزی پروژه‌ای درآمد حقیقی، ترازنامه، صورت مالی و غیره داشته و بخواهد از بانک وام بگیرد، در آن صورت ریسک اعتباری آن پروژه برای بانکدار مطرح می‌شود. البته ریسک اعتباری در مورد دیفای‌ها مطرح است که البته توانسته‌اند با روش‌هایی آن را مدیریت کنند.
ریسک نقدشوندگی: به مدد فناوری، این مهم‌ترین ریسکی است که تقریباً در این بازار وجود ندارد. ریسک نقدشوندگی در این بازار کمتر از سایر بازارهاست و فرد به‌راحتی با فشردن چند دکمه می‌تواند در هر ساعتی از شبانه‌روز کوین بخرد یا بفروشد و دارایی خود را نقد کند.
نکته مهم‌تر این است ما در این بازار گپ و پیش‌گشایش نداریم. در تکنیکال این بازار هر چهار گپ پیوسته هستند. در سایر بازارها قیمت‌ها در طول شبانه‌روز تغییر می‌کنند؛ قیمت گشایشی که صبح‌ها ارائه می‌شود، تحت تأثیر خبرهای شب قبل و قیمتی که شب‌ها ارائه و بسته می‌شود، در راستای خبرهای عصر آن روز است.
اما در این بازار قیمت‌ها بدین صورت نیست. برای مثال اگر تایم‌فریم چهارساعته باشد، هر اتفاقی که بیفتد، همان لحظه نشان داده خواهد شد. دیفای‌ها هم به همین صورت ریسک اعتباری را مدیریت می‌کنند. ریسک بازار را نیز از همین طریق می‌توان مدیریت کرد. در واقع عدم وجود ریسک نقدشوندگی در این بازار، یک فرشته نجات است.
ریسک سیستماتیک: این ریسک در ریسک‌های بازار نمی‌گنجد. به ریسک سیستماتیک، ریسک غیرقابل اجتناب یا ریسک کاهش‌ناپذیر نیز گفته می‌شود. ریسک سیستماتیک ریسکی است که با تنوع‌بخشی، قابلیت‌ها و ابزارهای مدیریت سبد برطرف نمی‌شود. این ریسک قابل مدیریت برای فضای کلان اقتصادی و سرمایه‌گذاری نیست. ریسک سیستماتیک در بازار کریپتو نسبت به سایر بازارها بیشتر است.
دلیل این مسئله قانون‌گذاری است. ولی این ریسک در بلندمدت در این بازار کمتر خواهد شد. چون در حال حاضر چالش قانون‌گذاری را داریم و مسئله ارزش‌گذاری را نداریم. وقتی ریسک سیستماتیک اتفاق می‌افتد، این بازار نسبت به بازارهای دیگر دچار نوسان بیشتری می‌شود. در حال حاضر با بازاری روبه‌رو هستیم که ریسک‌های سیستماتیک آن، به‌خصوص به خاطر حوزه قانون‌گذاری بالاست. اما در چند سال آینده ریسک‌های سیستماتیک این بازار به‌مراتب از بازار سرمایه کمتر خواهد بود.
در برابر ریسک رمزارزها چه راهکارهایی داریم؟
پروفایل ریسک بازار کریپتو شباهت بسیار زیادی به سرمایه‌گذاری جسورانه با نقدشوندگی بالا دارد. برای مثال اگر شما یک سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر باشید و روی پروژه‌های مختلف سرمایه‌گذاری کنید، می‌دانید که هر کدام ریسک خود را دارد و بر آن اساس پورتفوی ریسک خود را تنظیم می‌کنید. اما در سایر بازارها اگر سرمایه‌گذاری اشتباهی انجام داده باشید، به‌راحتی نمی‌توانید آن را بفروشید و از بازار خارج شوید.
یکی از ویژگی‌های سرمایه‌گذاری جسورانه این است که در مراحل ابتدایی قابلیت تخمین در مورد آینده شرکت‌ها و پروژه وجود ندارد. نکته این است که مشخص نیست پروژه‌ای که در مقابل آن قرار گرفته‌ایم، باارزش است یا بی‌ارزش. تخمین ما در مورد ارزش یک بازار فناوری که روزبه‌روز ابزارهای جدیدی به آن وارد می‌شود، آسان نخواهد بود.
پروفایل فردی متناسب با بازار کریپتو
با توجه به مفروضات یادشده، سؤال این است که چه کسانی برای این بازار مناسب هستند و پروفایل ریسک مناسب هر فرد چگونه خواهد بود؟ اول اینکه فرد باید ظرفیت ریسک‌پذیری بالایی داشته باشد. یعنی اگر فردی در بازار کریپتو سرمایه‌گذاری کرد و مشکلی پیش آمد، ضربه اساسی به زندگی او وارد نشود. هنوز مشکلاتی از قبیل قانون‌گذاری، هک یا فیشینگ وجود دارد. پس باید احتمال به‌وجودآمدن مشکل را در نظر گرفت. دوم اینکه باید صبر افراد هم زیاد باشد. مورد سوم این است که افراد باید دانش کافی در مورد کریپتو داشته باشند. افراد باید بدانند که در این بازار در حال انجام چه کاری هستند و مورد آخر، توانایی استفاده صحیح از ابزار سرمایه‌گذاری و تکنیک‌های معاملاتی است. در نتیجه اگر ما بخواهیم کل سیستم مدیریت ثروت و سرمایه‌گذاری را بسنجیم، باید بگوییم فردی که وارد این بازار می‌شود، باید ریسک‌پذیر و ماجراجو باشد.
مدیریت ریسک و پروفایل افراد در بازار کریپتو
ابتدا باید پاسخ خود را به سؤالاتی در مورد ظرفیت ریسک‌پذیری، صبر و دانش کریپتویی بررسی کنیم. باید شرایط خود را بسنجیم و عواقب اتفاقات را در نظر بگیریم. در نتیجه میزان ریسک‌پذیری خود را مشخص کنیم و تصمیم بگیریم وارد بازار بشویم یا خیر. در مرحله بعد، باید تخمینی از وضعیت ریسک سیستماتیک، ریسک بازار و نوسانات داشته باشیم.
سال ۲۰۲۲ پرریسک‌ترین سال به‌دلیل جنگ اوکراین و قانون‌گذاری است. باید توجه داشت که فقط ریسک نیست که در بازار نوسانات ایجاد می‌کند، بلکه خبرها و روندها نیز باعث نوسان در بازار می‌شوند. تخمین ریسک سیستماتیک، بازار و انطباق با شرایط خود، به شما می‌گوید که در بازار وارد شوید یا خیر. آیا شما می‌توانید ریسک سیستماتیک و بازار را بپذیرید؟
در وهله بعد وضعیت ریسک عملیاتی پروژه باید شناسایی شود. پس از بررسی این ریسک‌ها به وضعیت کلی ریسک‌پذیری خود پی می‌بریم و متوجه می‌شویم چقدر سود برای ما مهم است. سپس قالب‌های پورتفوی خود را می‌چینیم. یعنی اینکه قالب‌های پورتفوی را بر اساس ریسک و بازده طراحی می‌کنیم.
قالب‌بندی پورتفوی یعنی تقسیم‌بندی و تکه‌تکه‌کردن پورتفوی‌ها. یکی از قالب‌بندی‌هایی که روی پورتفوی‌ها انجام گرفته، شامل چند قالب است. قالب اول، بخش کم‌ریسک و مبتنی بر ابزارهای دلار و بهره روی دلار است. قالب دیگر قالب لنگر است که شامل بیت‌کوین و اتریوم، پرچم‌‌داران بازار، است.
این دو پروژه نوسان دارند، اما اتفاقات دور از انتظاری در مورد آنها نمی‌افتد. پروژه‌های بنیادی، قالب دیگر پورتفوی محسوب می‌شوند. چهارمین قالب استفاده از ابزارهای مشتقه است. قالب آخر هم نوسان‌گیری است. این قالب‌ها به شما کمک می‌کنند که وضعیت بازار را ببینید و بر اساس آن فعالیت خود را تنظیم کنید.
مرحله بعد، طراحی روش قرار دادن حد ضرر است. یعنی مشخص کنیم در هر شرایطی حد ضرر ما چقدر باشد. پس از آن با توجه به جمع‌بندی از وضعیت بازار و ریسک‌پذیری خود و همچنین طراحی قالب‌ها، عددهای سرمایه‌گذاری را مشخص می‌کنیم.
مهم‌ترین قسمت، طراحی این قالب‌ها و پر کردن آنهاست. برای مثال، وقتی در مورد قالب پروژه‌های بنیادین صحبت می‌کنیم، باید بدانیم کدام پروژه بنیادین مدنظر است و آیا این پروژه هنوز بنیادین است یا خیر. این قالب‌ها نسبت به هدف شما تغییر می‌کنند. مرحله آخر متعادل‌سازی و ساختاردهی مجدد است. اگر شما به اندازه مناسب، روی دارایی مناسب، در زمان مناسب و با مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری کنید، می‌توانید در بازی بمانید.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/nhym