آینده دموکراسی درعصر اینترنت

دولت‌های دموکراتیک در سراسر جهان با یک مسئله جدی مواجه شده‌اند؛ اینکه چگونه به ‌طور همزمان میزان نفوذ و گسترش اینترنت و فناوری‌های دیجیتالی را افزایش دهند و از مضرات و تهدیدات بالقوه آن در امان بمانند. دولت‌ها باید در راستای حقوق بنیادین شهروندان در فضای مجازی، حراست از انتخابات آزاد و امن و از میان بردن انحصار آنلاین تلاش کنند؛ اهدافی که چندان ساده و قابل دستیابی نیستند. دانشگاه الون در پژوهشی از هزار متخصص فناوری، رهبر سیاسی، پژوهشگر و فعال سیاسی و اجتماعی در مورد آینده اینترنت و دموکراسی در عصر دیجیتالی نظرسنجی کرده است.

منافع توده‌ها در خطر است
49 درصد از پاسخگویان اعلام داشته‌اند که استفاده از فناوری به تضعیف شاخص‌های محوری دموکراسی در دهه آتی خواهد انجامید. 33 درصد اعلام کرده‌اند که دموکراسی با استفاده از اینترنت و تکنولوژی تقویت خواهد شد و 18 درصد اظهار کرده‌اند که اینترنت تأثیر قابل توجهی در تقویت یا تضعیف بنیان‌های دموکراتیک نخواهد داشت.

کسانی که نسبت به وضعیت سیاسی و اجتماعی جهان در آینده نگران هستند، دلایل زیادی را برای ناامیدی و ترس‌های خود عنوان می‌کنند. آن‌ها معتقدند که دولت‌ها عموما در راستای خیر عمومی شهروندان خود عمل نمی‌کنند و سرعت اینترنت و میزان نفوذ آن بیشتر در انحصار اقلیتی است که مخالف ایده‌های دموکراتیک هستند. از نگاه آن‌ها دموکراسی در خطر سهمگینی است، چراکه افرادی که قدرت در دست آن‌هاست، برای حفظ و نگهداشتِ آن در انحصار خود کار می‌کنند، نه در راستای منافع توده‌ها.

سلطه اربابان اطلاعات
تأثیر فناوری تا حد زیادی به اراده، میزان عاملیت و مشارکت افراد در روندهای سیاسی بستگی دارد. اگر احزاب، سازمان‌های سیاسی و رهبران قصد دموکراتیک کردن جامعه را داشته باشند، فناوری به کمک آن‌ها خواهد آمد. با این حال اگر چنین قصد و اراده‌ای میان کنشگران فعال و قدرتمند سیاسی وجود نداشته باشد، فناوری ابزارهای بسیاری را برای ارائه اطلاعات غلط، سرکوب، جابه‌جا کردن رأی‌ها، استفاده از پول‌هایی با منشأ نامعلوم و دخالت کشورهای خارجی در اختیار آن‌ها قرار خواهد داد.

شرکت‌های فناوری بزرگ از مدل‌های سرمایه‌داری نظارتی استفاده می‌کنند. آن‌ها حجم زیادی از داده‌ها و اطلاعات را جمع‌آوری می‌کنند و از این داده‌ها به طرق مختلف درآمدزایی می‌کنند. اگر دولت‌ها زودتر فکری به حال این موضوع نکنند و قوانین مناسبی را برای محدود کردن قدرت ابرشرکت‌های حوزه فناوری انجام ندهند، در آینده‌ای نه‌چندان دور صاحبان این شرکت‌ها به اربابان اطلاعات و داده‌های شخصی مردم تبدیل می‌شوند و همان قدر برای دموکراسی ارزش قائل خواهند بود که فئودال‌های قدیمی.

خداحافظی با خبرنگاران آزاد
مسئله دیگری که باعث نگرانی فعالان و متخصصان اجتماعی شده است، نداشتن سواد و مهارت کافی برای استفاده درست از شبکه‌های اجتماعی و فناوری‌های مختلف است. در واقع این شبکه‌ها و فناوری‌ها طوری طراحی شده‌اند که عموم مردم در استفاده از آن‌ها ناتوان باقی بمانند. مردمی که فاقد توانایی لازم در زمینه گوش کردن آگاهانه، تفکر انتقادی، جمع‌آوری داده و سنجش صحت این داده‌ها هستند، به‌راحتی مورد سوءاستفاده واقع می‌شوند و بدین ترتیب تحریف افکار عمومی که از قدیمی‌ترین شیوه‌های تأثیرگذاری در انتخابات محسوب می‌شود، به‌سادگی اتفاق می‌افتد.

مورد دیگری که باعث نگرانی‌های جدی است، کمرنگ‌ شدن تأثیر خبرنگاری آزاد و مستقل است. قبیله‌گرایی در شبکه‌های اجتماعی در حال تقویت و گسترش است و مخاطبان روزنامه‌های آزاد و مستقل هر روز کمتر می‌شوند. اینکه مخاطبان چگونه در جریان اخبار بی‌طرفانه قرار بگیرند، بسیار مشکل شده است.

فناوری باعث به خطر افتادن مدل‌های اقتصادی و کسب درآمد سنتی روزنامه‌های کاغذی شده است و شبکه‌های اجتماعی به داده‌ها و اطلاعات بسیاری دسترسی دارند. این اتفاق باعث شده که قدرت در انحصار دارندگان شبکه‌های اجتماعی باشد و سهم مردم و نمایندگان آن‌ها هر روز کمتر شود. همچنین امکان نظارت تام و تمام بر شهروندان، جلوی هر نوع اعتراض و انتقاد را می‌گیرد.

جهان در حال تجربه انقلاب صنعتی چهارم است، اگر بنا باشد عصر دیجیتال به شکل دموکراتیکی تجربه شود و مشکلات و بحران‌های ذکرشده کمتر اتفاق بیفتد، باید سازمان‌ها و مؤسسات بین‌المللی و دولتی هرچه سریع‌تر قوانینی را به نفع مردم و در راستای اعمال محدودیت غول‌های فناوری تنظیم کنند.