کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. رسانهای که نسخه چاپی آن هر هفته شنبهها منتشر میشود و وبسایت و شبکههای اجتماعیاش هر ساعت، اخبار و تحولات این بخش از اقتصاد را پوشش میدهند. در کارنگ ما تلاش داریم کسبوکارهای نوآور ایرانی، استارتاپها، شرکتهای دانشبنیان و دیگر کسبوکارها کوچک و بزرگی که در بخشهای مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخشهای اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانهای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
اسفندیار جهانگرد، عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی / با توجه به پیشبینی افزایش چشمگیر مصرف انرژی سیستمهای هوش مصنوعی، دسترسی کافی به برق به اولویت اصلی بسیاری از شرکتها در حال و آینده دنیا تبدیل خواهد شد. در سال ۱۹۰۳، مارک تواین نوشت: «اختراع تلگراف یا ماشین بخار یا فونوگراف یا عکاسی یا تلفن یا هر چیز مهم دیگری به هزاران نفر نیاز دارد.» این نظر هنوز بهطور عمده صادق است. اختراع هوش مصنوعی به دههها تلاش هزاران دانشمند، مهندس و رهبران صنعتی نیاز داشت. برای توسعه این فناوری در سالهای آینده، به تعداد بیشتری از مردان و زنان نیاز خواهد بود.
با تسریع پیشرفت هوش مصنوعی، نیازهای جدیدی نیز آشکار شده است: دستاوردهای بعدی مقادیر زیادی انرژی مصرف خواهند کرد. هوش مصنوعی برق زیادی مصرف میکند؛ یک جستوجوی ساده در چتجیپیتی به اندازه ۱۰ برابر یک جستوجوی معمولی در وبسایتها برق میطلبد. با افزایش استفاده از هوش مصنوعی، نیاز آن به انرژی بیشتر خواهد شد و اگر تقاضا از عرضه پیشی بگیرد، توسعه این فناوری مختل خواهد شد. مرکزهای داده که اساس توسعه هوش مصنوعی به مقیاس بزرگ را تشکیل میدهند – از جمله قدرتدهی به مدلهای پیشرفته مانند GPT-۴ و جمینی گوگل – به دسترسی ۲۴ ساعته به برق نیاز دارند. این مراکز در حال حاضر حدود ۳ درصد از مصرف سالانه برق آمریکا را به خود اختصاص دادهاند و پیشبینی میشود که این سهم در ۵ تا ۱۰ سال آینده بیش از دو برابر شود. بهطور کلی، مصرف برق هوش مصنوعی آمریکا از چهار تراوات ساعت در سال ۲۰۲۳ به ۹۳ تراوات ساعت در ۲۰۳۰ خواهد رسید که بیشتر از مصرف ایالت واشنگتن در سال ۲۰۲۲ است. البته به گفته محققان، این تنها یک تخمین محافظهکارانه است؛ ممکن است هوش مصنوعی این مقدار برق را حتی در سال ۲۰۲۵ مصرف کند.
اگرچه تاریخهای دقیق در فناوری ممکن است متفاوت باشد اما جهتگیریها مشخص است: تقاضا برای انرژی به شدت افزایش خواهد یافت بنابراین دسترسی کافی به برق به یک اولویت اصلی برای شرکتهای هوش مصنوعی تبدیل شده است. در حالی که آنها تلاش میکنند تا از این تغییرات پیشی بگیرند اما بدون کمک دولتها موفق نخواهند شد. ساخت یک منبع انرژی پایدار برای پیشبرد انقلاب هوش مصنوعی به نفع منافع کشورهاست و همچنین کشورها از طریق بهبودهای عظیم در بخشهای حملونقل، بهداشت، آموزش، علم، امنیت ملی و دیگر بخشهای حیاتی خود از این موهبت بهرهمند خواهند شد.
اجازه دادن به کاهش توسعه هوش مصنوعی به دلیل کمبود انرژی، به معنای خودآسیبزنی ملی است. با توجه به نیازهای آینده که هماکنون آشکار است، ایران نیز باید از همین حالا برای مقابله با این چالش پیشقدم شود. زمانی که تقاضا برای انرژی مراکز داده دو برابر شود، تأمین انرژی آنها نیز باید حداقل دو برابر شود. ایران در حال حاضر بهدلیل تغییرات اقلیمی و عدم سرمایهگذاریهای لازم، حدود ۱۸ هزار مگاوات انرژی برق در سال ۱۴۰۳ کمبود دارد و با قطع برق کسبوکارها در تابستان و زمستان مواجه شده است و این کمبود با ادامه روند فعلی در سالهای آتی به ۲۴ تا ۲۵ هزار مگاوات و بیشتر خواهد رسید. از طرف دیگر سیاستهای دولت در قانون برنامه هفتم توسعه بر مبنای توسعه هوش مصنوعی شکل گرفته و این به مفهوم آن است که تقاضا برای انرژی برق از این منظور در صورت تحقق اهداف به شدت افزایش خواهد یافت. بنابراین برای ایران دسترسی کافی به برق به یک اولویت اصلی بهدلیل کمبود فعلی و توسعه شرکتهای هوش مصنوعی تبدیل خواهد شد.
از طرف دیگر بهدلیل حفظ محیطزیست و کاهش آلودگی بهویژه کربن، ممکن است نیاز باشد ظرفیت سیستم انتقال برق کشور به شدت افزایش یابد و این یعنی برای راهاندازی و استمرار مراکز داده، زنجیرههای تأمین برای فناوریهای انرژی نیز باید تأمین شوند و برای نوسازی زیرساختهای انرژی خود سرمایهگذاری کنیم. برای این منظور، دولت میتواند با سادهسازی و تسریع فرآیندهای صدور مجوز، توسعه بخشخصوصی را در حوزه انرژی آزاد کند. فرآیندهای پیچیده و طولانیمدت تأیید در کنار تحریم، مانعی برای گذار به انرژی پاک هستند و پیامدهای منفی برای توسعه هوش مصنوعی نیز دارند. ساخت یک خط انتقال جدید انرژی در ایران بهدلایل تحریم و ساختار بوروکراتیک داخلی- از برنامهریزی و صدور مجوز تا خرید زمین و ساخت- در حال حاضر زمان زیادی میطلبد و این باید تغییر کند. همه این نگرشها این دغدغه را بازگو میکنند که روند فعلی تولید و عرضه انرژی برای ایجاد یک اقتصاد انرژیخور با اهداف توسعه هوش مصنوعی پایدار نیست بنابراین باید از هر منبع انرژی ایمن، پاک و قابل اعتماد که میشود استفاده و بهرهبرداری کرد. یک رژیم نظارتی چابکتر باید واقعیت مصرف انرژی را منعکس کند که همه طرحها مشابه نیستند و همه فرآیندهای بررسی نباید یکسان باشند.
هوش مصنوعی پیشرفته در آینده برای همه کشورها و اقتصاد ایران هم هدف و هم بخشی از راهحل است. سیستمهای هوش مصنوعی چیزهایی را میبینند که انسانها نمیبینند بنابراین از راهحلهای نو باید بهرهبرداری کرد. باید از هوشمصنوعی برای شناسایی و توسعه روشهای جدید بهبود کارایی مراکز داده و تحقق پتانسیل انرژی استفاده کرد. مسیر هوش مصنوعی با دستاوردها و تغییرات پارادایم غیرمنتظرهای مشخص شده است. وظیفه اکنون در اقتصاد کشور این است که از همه نیروی مورد نیاز برای پیشبرد این عصر جدید از نوآوری برای توسعه کشور بهرهبرداری کرد بنابراین با فرض اینکه در اقتصاد ایران توسعه هوش مصنوعی با تلاش بخشخصوصی صورت پذیرد و محقق شود، بدون کمک قانونگذاران و دولت موفق نخواهد شد و کمبودهای انرژی برق موجود و آتی، آسیب جدی به کشور را بیش از پیش نشان خواهند داد.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/h2dx
منبع
روزنامه جهان صنعت