تجربه کوچ‌روی با ایل باصری

ایل باصری، یک ایل قدیمی با آداب‌ورسوم و ویژگی‌های منحصربه‌فرد است که برای بسیاری از افراد شناخته‌شده نیست. این ایل در شهر پاسارگاد در استان فارس ساکن هستند و هنوز ویژگی‌هایی یک زندگی عشایری را حفظ کرده‌اند. این مردم در استان فارس بین پاسارگاد و جهرم و لار کوچ‌روی و ییلاق و قشلاق می‌کنند. آنها برخلاف سایر ایلات زبان یا گویش متفاوتی ندارند و به زبان فارسی صحبت می‌کنند.

اهورا ولی‌شاهی، یک جوان علاقه‌مند به گردشگری و اهل همین خطه، به‌واسطه دوستان و اقوام خود در عشایر شهر پاسارگاد، کسب‌وکار نوپایی را راه‌اندازی کرده است. او گردشگران علاقه‌مند را به شهر پاسارگاد می‌برد تا علاوه بر بازدید از منطقه با ایل‌های آنجا آشنا شوند و زندگی عشایری در آن منطقه را تجربه کنند. ولی‌شاهی متولد سال 1368 در منطقه پاسارگاد است و در رشته گردشگری تحصیل می‌کند.

خودش می‌گوید حدود چهار سال است که در زمینه گردشگری فعالیت دارد. سه سال پیش به شهر کاشان می‌رود و در یک اقامتگاه بوم‌گردی مشغول به کار می‌شود، اما شش ماه پیش کاشان را ترک می‌کند و به یکی از شهرهای ییلاقی اطراف کاشان به نام برزک می‌رود و در اقامتگاه بوم‌گردی آنجا کارش را ادامه می‌دهد. او علاوه بر گردشگری، به صنایع‌دستی نیز علاقه‌مند است و یک فروشگاه صنایع‌دستی دارد.

راجع به منطقه پاسارگاد و ایل ساکن در این منطقه بگویید.

در منطقه پاسارگاد یک ایل به نام ایل باصری ساکن هستند. کلمه باصری برگرفته از کلمه پاسارگاد است. به‌این‌ترتیب که پاسارگادی در لفظ به پاساری و سپس باسری تبدیل شده است. ایل باصری از ایلات خمسه است. ایلات خمسه یا ایل‌های پنج‌گانه شامل ایل‌های بهارلو، ایل اینانلو، نفر، عرب و باصری هستند.

ایل باصری شامل دوازده طایفه است به نام‌های ظهرابی، لب موسی، عبدالیوسفی و… . ایل باصری تنها ایلی است که به زبان فارسی صحبت می‌کند و لهجه یا گویش خاصی ندارد. در جنوب استان فارس ایل قشقایی ساکن هستند که به زبان ترکی سخن می‌گویند.

ایل دیگر در این استان، ایل بختیاری است که به زبان لری سخن می‌گویند. کردهای منطقه هم به زبان کردی صحبت می‌کنند. این ایل هنوز هم کوچ‌رویی می‌کند و ییلاق و قشلاق دارد. از فروردین تا آبان‌ماه در منطقه پاسارگاد ساکن هستند که یک منطقه ییلاقی و سردسیر است. برای قشلاق هم از اواخر آبان تا اواخر اسفند به سمت جهرم و لار می‌روند.

امروزه، بسیاری از این مردم با توجه ‌به گستردگی راه‌ها با ماشین کوچ می‌کنند. البته مسیر برگشت از لار یا جهرم به سمت پاسارگاد را معمولاً به‌صورت پیاده کوچ می‌کنند. برگشت حدود 35 تا 40 روز زمان می‌برد. چون زمان برگشت مصادف با اوایل بهار است، این مسیر را پیاده طی می‌کنند تا گوسفندان بتوانند چرای خوبی داشته باشند.

این فرصت خوبی برای آنهاست تا بعد از ‌زمانی طولانی بتوانند به دام‌های خود رسیدگی کنند، زیرا در طول ماه‌هایی که در مناطق گرمسیر به سر می‌برند، آذوقه مناسبی برای دام‌ها در اختیار ندارند. ایل باصری به چند طایفه، هر طایفه به چند اولاد و هر اولاد به چند خانواده تقسیم می‌شود.

در کوه‌های منطقه پاسارگاد، هر دره یا دشت متعلق به یک اولاد یا چند خانواده است. کودکان عشایر پاسارگاد یا عشایر ایل باصری مقطع ابتدایی را در مدرسه عشایری می‌گذرانند. کلاس‌ها در چادر تشکیل می‌شوند. چادر هم بنا به تصمیم اهالی در جایی برپا می‌شود که همه خانواده‌ها به آن دسترسی داشته باشند.

در منطقه قشلاق، لار و جهرم هم کلاس‌ها به همین شکل تشکیل می‌شوند. در مسیر برگشت معلم همراه کودکان است. برای گذراندن مقطع دبیرستان، بچه‌ها به روستاها می‌روند و در آنجا ادامه تحصیل می‌دهند.

کسب‌وکار شما چگونه است؟ فرایند جذب گردشگر به چه شکل است و گردشگران در این سفر چه تجربیاتی کسب می‌کنند؟

چند تن از دوستان و اقوام نزدیک ما در منطقه پاسارگاد و در عشایر ایل باصری زندگی می‌کنند. در کنار چادرهای آنها، چادرهایی برای میزبانی گردشگران برپا کرده‌ایم. وسایلی را هم برای پذیرایی از این مهمانان فراهم کرده‌ایم. با توجه ‌به اینکه کسب‌وکار ما هنوز گسترده نیست و به ‌طور جدی در مورد آن فکر و برنامه‌ریزی نکرده و زیرساختی هم آماده نکرده‌ایم، جذب گردشگر از طریق پیشنهاد به دوستان و مهمانان انجام می‌پذیرد.

به این افراد پیشنهاد می‌دهیم که شما می‌توانید زندگی عشایری را تجربه کنید و زمانی را در منطقه سپری کنید. بنا به ‌درخواست مهمان، رفت‌وآمد و جابه‌جایی هم با ماشین شخصی خودمان انجام می‌شود و می‌توانیم از پاسارگاد تا خانه عشایری مهمان را جابه‌جا کنیم. در آنجا یک لیدر محلی، زندگی عشایری را برای مهمانان توضیح می‌دهد و آنها را در بازدید از سایت آرامگاه کوروش و بقایای کاخ‌های دوران هخامنشی راهنمایی و کمک می‌کند.

علاوه بر سایت میراث جهانی، مکان‌های دیگری هم از زمان هخامنشیان وجود دارد که در آن سایت واقع نیستند و یافتن آنها برای گردشگران کار راحتی نیست. لیدر محلی در پیدا کردن این مکان‌ها به گردشگران کمک می‌کند.

قصد توسعه این کسب‌وکار را دارید؟

متأسفانه هنوز کار خود را توسعه نداده‌ایم و هنوز به نقطه‌ای نرسیده‌ام که بتوانم برای آن اپلیکیشن یا سایتی داشته باشم. اما با توجه‌ها به برنامه‌ریزی‌هایی که دارم فکر می‌کنم در آینده‌ای نزدیک این کار را انجام بدهیم. به نظرم این اتفاق با راه‌اندازی یک اقامتگاه بوم‌گردی در پاسارگاد به تحقق بپیوندد.

البته شاید این اتفاق هم نیفتد و به‌صورت مجازی کار خود را پیش ببرم. یعنی قبل از راه‌اندازی اقامتگاه، از طریق فضای مجازی این امکان را در اختیار علاقه‌مندان بگذاریم که بروند و زندگی در این فضا را تجربه کنند. فعلاً به‌واسطه آشناهایی که دارم، کار خود را با ایل باصری شروع کرده‌ام، اما ممکن است در آینده کار خود را به ایل قشقایی و ایل بختیاری هم توسعه دهم.

منطقه پاسارگاد چه ظرفیت‌هایی برای گردشگری دارد؟

در منطقه پاسارگاد، آرامگاه کوروش، کاخ‌های دوران هخامنشی و باغ‌های ایرانی واقع هستند که همگی در سایت میراث‌ فرهنگی قرار دارند و ثبت جهانی شده‌اند. اما این یک قسمت گردشگری منطقه پاسارگاد است. تقریباً 90 درصد گردشگران صرفاً برای دیدن آرامگاه کوروش و کاخ‌ها به پاسارگاد می‌روند، در حالی که علاوه بر این مجموعه، داستان زندگی ایل باصری هم بسیار جالب است؛ ایلی که همچنان در حال کوچ‌روی هستند و آشنایی با خانواده‌های عشایری و تجربه سبک زندگی آنها واقعاً ارزش وقت‌گذاشتن را دارد.

به‌جرئت می‌توانم بگویم بسیاری از افراد اسم ایل باصری را نشنیده‌اند و چیزی در مورد این ایل نمی‌دانند. تجربه زندگی در این ایل می‌تواند به بهتر شناخته شدن سبک زندگی، مسیر کوچ، نحوه زندگی و تحصیل کودکان ایل باصری کمک کند. علاوه بر سایت میراث ‌فرهنگی و زندگی عشایری، پاسارگاد خوشبختانه هنوز طبیعت بسیار بکری دارد که شامل جنگل‌ها و کوه‌ها می‌شود.

نزدیک به آرامگاه کوروش، تنگه‌ای به نام تنگه بلاغی وجود دارد که سد سیوند در آن احداث شده است. این تنگه بسیار دیدنی است. آثار باقی مانده راه شاهی در این تنگه وجود دارد؛ راهی که پاسارگاد را به تخت‌جمشید وصل می‌کرد. از دوستان و توریست‌های خارجی که به آن منطقه فرستاده‌ایم، بازخورد خوبی گرفته‌ایم.

هدف شما از انجام این کار و بردن گردشگران به این منطقه در وهله اول چه بود؟

یکی از دلایل اصلی این بود که می‌دیدم برخلاف ایل‌های دیگر، ایل باصری ناشناخته باقی مانده است. با وجود قدمت تاریخی و آداب و رسوم جذاب این ایل، بسیاری از افراد آن را نمی‌شناسند. بسیاری از اوقات وقتی از ایل باصری صحبت می‌کنم، مردم می‌پرسند این ایل چیست و کجاست؟

همچنین امیدوارم با این کاری که می‌خواهم انجام دهم بتوانم به کودکان ایل باصری کمک کنم تا باور کنند آنها هم می‌توانند به اهداف خود برسند و در مسیر خود موفق باشند. بچه‌های ایل بسیار بااستعداد هستند اما بسیاری از این استعدادها به ثمر نمی‌نشینند.

امیدوارم با این کار و با حمایت دوستان دیگر، برای بچه‌های ایل باصری اتفاقات خوبی بیفتد.