کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. رسانهای که نسخه چاپی آن هر هفته شنبهها منتشر میشود و وبسایت و شبکههای اجتماعیاش هر ساعت، اخبار و تحولات این بخش از اقتصاد را پوشش میدهند. در کارنگ ما تلاش داریم کسبوکارهای نوآور ایرانی، استارتاپها، شرکتهای دانشبنیان و دیگر کسبوکارها کوچک و بزرگی که در بخشهای مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخشهای اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانهای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
دوازدهمین دوره نمایشگاه تجهیزات، مواد آزمایشگاهی و تست و آزمون پیشرفته ایرانساخت ۲۳ آذر ماه برگزار و میزبان ۲۷۸ شرکت دانشبنیان و فناور در ۱۴ حوزه از جمله نفت، گاز و پتروشیمی، برق و الکترونیک، نرمافزار و شبیهساز، عمران و ساختمان، مکانیک، شیمی و متالورژی، کشاورزی و محیطزیست و مهندسی پزشکی بود.
این نمایشگاه برای نشان دادن ظرفیت بخشهای مختلف برای مشارکت در رشد اقتصادی ایران برگزار شد. طبق برنامه ۵ساله هفتم رشد اقتصادی باید به ۸ درصد برسد. این نمایشگاه برای نشان دادن شرایط رسیدن به این رشد ۸ درصدی، وضعیت فعلی و چه اقداماتی که باید برای رسیدن به این هدف انجام شود برگزار شد.
باتوجهبه برنامه توسعه یکی از بخشهایی که توقع میرفت در این نمایشگاه بخش مهمی را به خود اختصاص دهد اقتصاد دیجیتال بود. اما ساعت ده شب چهارشنبه، روز قبل از شروع نمایشگاه، به مسئولین برگزاری غرفه اقتصاد دیجیتال اعلام کردند که به علت محدود بودن وقت رئیسجمهور و تعداد زیاد غرفهها تصمیم گرفته شده است که غرفه اقتصاد دیجیتال به همراه غرفههای تجارت گاز و مشارکت مردمی از نمایشگاه حذف شوند.
نیما قاضی: آیا وقت توجه به اقتصاد دیجیتال نرسیده است؟
این اتفاق ناخوشایند باعث شد نیما قاضی، رئیس انجمن تجارت الکترونیک، در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) متنی را منتشر کند:
ما (انجمن تجارت الکترونیک) قرار بود فردا ۷ صبح در نمایشگاه اختصاصی برای آقای دکتر پزشکیان رئیسجمهور شرکت کنیم. آنجا غرفهای به اقتصاد دیجیتال اختصاصدادهشده بود که همین چند دقیقه پیش خبر دادند به علت اینکه رئیسجمهور وقت ندارد این غرفه کنسل شده است.
بچههای انجمن برای تهیه مطالب برای این نمایشگاه واقعاً شبانهروزی وقت گذاشته بودند و گزارشهای مفصل و خواستههای مشخص و خلاصه شدهای را تدوین کردند من ضمن ناراحتی شدید از این تصمیم و این اعلام خلقالساعه چند سؤال دارم:
۱- آیا وقت ما ارزش ندارد؟ فقط وقت رئیسجمهور اهمیت دارد؟ آیا برگزارکنندگان این رویداد که پدر ما را درآوردن سر تهیه محتوا، نمیتوانستند از اول پیشبینی کنند چقدر وقت هست؟
۲- چه صنعتهایی و چه غرفههایی به اقتصاد دیجیتال و تجارت الکترونیک ترجیح داده شدن؟ همانهایی که همیشه بودند و هستند. آیا وقتش نرسیده مدیران سطح بالای کشور کمی هم به حوزههایی که آینده رو میسازند بها بدهند و وقت بگذارند؟
۳- آیا در برنامه ۵ساله هفتم توسعه قرار نیست که سهم اقتصاد دیجیتال به ۱۰ درصد GDP کشور برسد؟ اگر بله با چه سازوکاری؟ با یکی از بدترین اینترنتهای جهان؟ با بستن درِ بازارهای مالی و سرمایهای کشور؟ در یک بازار بسته و بدون دسترسی به بازارهای جهانی؟
این سؤالهای آخری اتفاقاً همان چیزهایی بود که میخواستم در نمایشگاه مطرح کنم و در نهایت سؤال آخر این است که رئیسجمهور چه مقدار از وقتش خود را و با چه مکانیزمی میخواهد در اختیار فعالان ۱۰ درصد از اقتصاد کشور بگذارد؟ و آیا اصلاً تعهدی به این موضوع دارد یا خیر؟
من البته چندان امیدی ندارم که این سؤالها و شکواییهها جوابی بگیرند؛ ولی وظیفهام بود مطرح کنم.
ناامیدی از رویکرد دولت؛ چرا اقتصاد دیجیتال حذف شد؟
نیما قاضی در گفتوگو با خبرنگار کارنگ در این باره توضیح داد: «ما اعتراضمان را اعلام کردیم؛ ولی نمیدانیم باید با چه کسی صحبت کنیم و نمیدانیم که کنسلی از سمت برگزارکنندگان نمایشگاه بوده است یا دفتر رئیسجمهور. اما این اتفاق علیرغم استقبال خوب برگزارکنندگان از محتوای آماده شده ما باعث ناامیدی ما از رویکرد دولت شد.»
به گفته نیما قاضی محتوای آماده شده برای نمایشگاه ۴ محور کلی داشتهاند که بر اساس تکلیف برنامه توسعه هفتم برای رشد اقتصاد دیجیتال تدوین شده بودند.او گفت: «یک بخش اقتصادی برای رشد باید منابع لازم برای رشد در اختیار داشته باشد و ما هم در محتوای خود به نیازمندیهای این بخش پرداختیم که ۴ محور داشت.»
تأمین مالی اقتصاد دیجیتال محور اول است. دسترسی اقتصاد دیجیتال به روشهای تأمین مالی به طرق مختلف توسط دولت محدود شده است. نیما قاضی در این باره توضیح داد: «شرکتها را در بورس راه نمیدهند؛ دارایی نامشهود آنها را ارزشگذاری نمیکنند و بانکها بر روی داراییهای نامشهود تأمین مالی انجام نمیدهند. در بخش سرمایهگذاری هم سرمایهگذاری خارجی محدود شده است و با سرمایهگذاران خارجی بهقدری امنیتی برخورد میشود که آنها دیگر تمایلی به سرمایهگذاری بیشتر ندارند. وقتی راه تأمین مالی حوزهای بسته شود قاعدتاً نمیتواند رشد کند.»
محور بعدی دسترسی بازار است. به عقیده قاضی اقتصاد دیجیتال برای رشد به بازار بزرگتری از بازار ۸۰ میلیونی ایران دارد و به دلیل تحریمها این فرصت بسیار محدود است. اما فرصت گسترش بازار حتی در کشورهای دوست و هم پیمان نیز توسط دولت پشتیبانی نمیشود. او این پرسش را مطرح کرد: «آیا دولت برنامهای برای باز کردن در بازار کشورهای هم پیمان را دارد؟ چند هیئت تجاری که به کشورها میروند نمایندهای از بخش اقتصاد دیجیتال به همراه دارند؟»
رگولاتوری سومین حوزهای بود که غرفه اقتصاد دیجیتال که قصد طرح پرسش و ارائه راهحل در آن را داشت. نیما قاضی تشریح کرد: «مهمترین مشکل ما در این حوزه این است که همان قوانینی بر یک پلتفرم با چند میلیون کاربر اعمال میشود که بر یک سایت تازهتأسیس اعمال میشود.»
آخرین بخش نیز مربوط به هوش مصنوعی است. او بیان کرد: «هوش مصنوعی یک موج جدید تکنولوژی در همین حوزه از اقتصاد است. طبیعتاً کشور در هوش مصنوعی باید در حوزه اقتصاد دیجیتال سرمایهگذاری انجام دهد، نزد کسانی که کارشان فناوری است؛ ولی میبینیم که در بخشهای دیگر این کار انجام میشود.»
اضافه شدن در ماه آخر به نمایشگاه
مازیار نوربخش، رئیس کمیسیون تحول، نوآوری و بهرهوری اتاق بازرگانی تهران، که یکی دیگر از دستاندرکاران برگزاری غرفه اقتصاد دیجیتال بوده است در واکنش به پست نیما قاضی نوشت:
از حذف ناگهانی برنامه غرفه اقتصاد دیجیتال در نمایشگاه اختصاصی برای رئیسجمهور، آن هم در آخرین لحظات، بسیار متأسفم و آن را بسیار ناامیدکننده میدانم. زمان و انرژی زیادی از فعالان این حوزه بهخصوص انجمن تجارت الکترونیک، صرف آمادهسازی گزارشها شد، اما با این تصمیم، فرصتی ارزشمند برای گفتوگو درباره آینده اقتصاد دیجیتال از دست رفت. شخصاً وقت زیادی برای شرکت در جلسات و هماهنگی تشکلها صرف کردم، اما نتیجه این تلاشها چنین ناگهانی بیثمر ماند.
به گفته او نهتنها غرفه اقتصاد دیجیتال از نمایشگاه ایران ساخت حذف شده است، بلکه احتمالاً آخرین غرفهای بوده است که یک ماه مانده به برگزاری آن به کنداکتور نمایشگاه اضافه شده است. شاید دلیل لحظه آخری آن نیز همین باشد. او در گفتوگو با کارنگ توضیح داد: «در برنامه ۵ساله هفتم ۱۰ درصد تولید ناخالص ملی به اقتصاد دیجیتال تخصیصدادهشده است. اما رسیدن به این هدف با ادامه این وضعیت و نادیده گرفتن و حذف اقتصاد دیجیتال، ممکن نیست و فعالین این حوزه را ناامید خواهد کرد. هرچند ما هیچوقت به کمک دولتی چشم نداشتیم و بیشتر مانعزدایی و رفع مشکلات را نیاز داریم. بااینحال برای رسیدن به اهداف باید نیازهای ما شنیده شوند.»
امید به تحول یا بیتفاوتی دولت؟
به نظر رئیس انجمن تجارت الکترونیک، دولت تا به اینجای کار وعدههای خوبی داده؛ اما در عمل کار خاصی تا به الان انجام نشده است. او تشریح کرد: «در مورد فیلترینگ ما در انجمن تجارت الکترونیک گزارشهای زیادی ارائه کردیم که نشان میدهد ما بدترین وضعیت اینترنت جهان را داریم. تا این لحظه دولت هیچ کاری در این حوزه نکرده است. دولت قبلی کارهای وحشتناکی مثل قیمتگذاری دستوری انجام میداد که باعث میشد بازار به سمت غیرشفاف بودن و بازار سیاه برود. دولت فعلی تا به امروز این کار را انجام نداده است که جای خوشحالی است و تحولی است که اتفاق افتاده است.»
او در ادامه گفت: «قاچاق موضوع بسیار مهمی است. در چند سال اخیر همه چیز قاچاق شناسایی شد و بازار غیرشفاف و غیررسمی بود. دولت هنوز به این بحث ورود نکرده است. تأمین مالی هم هنوز تغییری نکرده است.»
به گفته او بعد از مشورت دولت با بخش خصوصی اقتصاد دیجیتال درمورد وزیر ارتباطات دیگر صحبت و جلسهای بین بخش خصوصی و بخش دولتی اتفاق نیفتاده است. او افزود: «با معاونت علمی ارتباط خوبی داریم و مسائل را مطرح کردیم. اما مرکز تجارت الکترونیک در وزارت صمت هنوز معلوم نیست چه برنامهای دارد.»
مازیار نوربخش نیز رویکرد دولت چهاردهم را نسبت اقتصاد دیجتال نامشخص دانست. او تأکید کرد: «من این دوره را با امیدواری شروع کردم. ولی متأسفانه درخواستهای ما برای برگزاری جلسه از سمت آقای حسین افشین و آقای ستار هاشمی که دو رکن اصلی اقتصاد دیجیتال در دولت هستند، تا الان نادیده گرفته شده است. وزیر جلسهای با اتاق ایران داشتند که در آن بیشتر موضوعات استانها مطرح شد تا موضوعات مرتبط به تشکلهای اقتصاد دیجیتال و اعضای آنها.»
او افزود: «در دولت قبل ما دسترسی بیشتری به وزیر و دولت داشتیم. اما این دولت هم تازه شروع به کار کرده است و در حوزههای مختلف وعدههایی داده شده اما هنوز اتفاقی نیفتاده است؛ ولی ما امیدواریم. بحث این است که همه تشکلهای مهم که مرجع ارتباط بخش خصوصی با دولت هستند اگر درخواست جلسه داشته باشند باید راحتتر و سریعتر به درخواستشان پاسخ داده شود و اولویت باشند. اما تا به امروز ما این رویکرد را شاهد نبودهایم.»