خوشه‌های تاک در اقتصاد نوآوری

نوآوری همیشه مترادف فناوری‌های پیشرفته و کارهای شگرف نیست؛ گاهی فروشگاه اینترنتی کوچکی در یک روستا نوآوری را معنی می‌کند و این همان کاری است که فاطمه کشاورزی با کسب‌وکار نوآور «خوشه‌های تاک» در روستای دشت آزادگان انجام داده است.

فاطمه کشاورزی در قم مشغول تحصیل تاریخ و تمدن اسلامی بود و می‌خواست مستندساز شود اما در یک کارگاه تولید پادکست، وقتی بحث به فروش محصولات باغ پدرش رسید، این ایده مطرح شد که محصول باغ را اینترنتی بفروشد. کار او از همان خوابگاه دانشجویی شروع شد و «خوشه‌های تاک» نه‌تنها سرنوشت خودش را که وضعیت کل روستا را تغییر داد.

قدر محصول را نمی‌دانیم

کشاورزی، بنیان‌گذار خوشه‌های تاک، درباره کسب‌وکارش می‌گوید: «ما نسل در نسل باغدار بوده‌ایم و باغ‌های ما همگی دیم هستند و چون آبیاری نمی‌شوند و با آب باران رشد می‌کنند، مزه طبیعی خود را دارند. ما قبل از این خرده‌فروشی نداشتیم اما پدرم همیشه می‌گفت کاش مغازه‌ای در شیراز داشتیم که نمی‌خواستیم عمده بفروشیم. با هزینه‌های بالای رهن و اجاره هیچ‌وقت فرصت مغازه ‌داشتن پیش نیامد.» جای خالی مغازه‌ای در شیراز را فروشگاهی اینترنتی در پلتفرم «باسلام» پر کرد که درهایش به روی همه کشور باز است.

خوشه‌های تاک نخستین سفارش خود را در شب یلدای ۱۳۹۸ گرفت اما آن اوایل، کار حسابی سخت بود. محصولات با اتوبوس تا قم ارسال می‌شد و کشاورزی از آنجا آن‌ها را برای مشتریان ارسال می‌کرد. آمدن کرونا اما اوضاع را کمی بهتر کرد. او می‌گوید: «سال ۹۹ که همه‌جا تعطیل شد و من به روستای خودم آمدم، کار خوشه‌های تاک جدی‌تر شد. آن زمان به پدرم می‌گفتم شیره‌های انگور را عمده به واسطه نفروش تا من همه را بفروشم اما پدرم این حرف را باور نداشت و می‌گفت یعنی می‌توانی پنج تن را در یک روز بفروشی؟ و من می‌گفتم نه در این حد. پدرم همان زمان محصولش را فروخت و این باعث شد من از بقیه فامیل محصول بخرم و اینترنتی بفروشم. حتی خودم هم باور نداشتم بتوانم فروش زیادی داشته باشم.»

فاطمه کشاورزی که کارش را با هدف فروش محصولات باغ پدرش شروع کرده بود، حالا از شش باغدار دیگر هم محصول می‌خرد و پنج، شش نفر در کارهایی مانند حمل‌ونقل و پاک‌کردن مویزها به صورت پاره‌وقت کمکش می‌کنند.

کشاورزی ندانستن ارزش محصولات را از مشکلات اساسی باغداران می‌داند و می‌گوید:‌ «خود من وقتی شروع به فروش کردم، اصلا نمی‌دانستم محصولات ما در مقایسه با محصولات شهرهای دیگر چه ویژگی‌ها و تفاوت‌هایی دارد. بسیاری از این ويژگی‌ها را من از زبان مشتری‌ها متوجه شدم. آنجا بود که فهمیدم محصولات ما کیفیت خیلی خوبی دارد و مثلا شهد و شیرینی شیره انگور به قدری زیاد است که مشتری فکر می‌کند ما در آن شکر می‌ریزیم.»

ارزش‌آفرینی برای محصولات روستا

بنیان‌گذار خوشه‌های تاک می‌گوید به لطف این کیفیت، حتی روزانه ۳۰۰ سفارش هم داشته است و همین موفقیت‌ها، باغداران دیگر را هم به میدان فروش اینترنتی کشانده است. او می‌گوید: «روستا محیط کوچکی است و اگر کسی در کاری شکست بخورد یا موفق بشود، همه زود خبردار می‌شوند. فروش من که بالا رفت، ما خودمان هم ساکن روستا شدیم. قبل از آن حدود ۱۲ سال در شیراز زندگی می‌کردیم. با افزایش فروش خوشه‌های تاک، توانستیم در روستا خانه بخریم و برای همیشه اینجا بمانیم. این موفقیت‌ها باعث شد اقوام ما را باور کنند و آن‌ها هم وارد فروش اینترنتی شدند. البته ما رقیب نبودیم و حتی به هم کمک می‌کردیم.»

به گفته کشاورزی، تا بهار ۱۴۰۰ حدود ۱۵ فروشگاه اینترنتی در این روستا راه افتاده و حالا اهالی روستا با یک تلفن هوشمند محصولاتشان را به سراسر کشور می‌فروشند و خوشه‌های تاک هم به آن‌ها کمک می‌کند تا با قیمت‌گذاری بهتر و بسته‌بندی باکیفیت، ارزش محصولاتشان را بالاتر ببرند.

به روستا برگردیم

مدیر خوشه‌های تاک یکی از مشکلات توسعه‌نیافتگی روستاها را مهاجرت جوانان به شهرها می‌داند و می‌گوید حتی خود و خانواده‌اش هم حدود ۱۲ سال در شیراز زندگی کرده‌اند، چون آینده‌ای در روستا نمی‌دیدند. او می‌افزاید: «من در این مدت شاید دو بار به باغ خودمان رفته باشم. خود من به پدرم اصرار می‌کردم که کلا روستا را ول کنیم و در شیراز کار کنیم اما این اتفاق نیفتاد. با این حال وقتی این فرصت را دیدم به روستا آمدم. الان هرکس ازدواج می‌کند به شیراز می‌رود و با همان حقوق اداره کار در شهرک‌های صنعتی مشغول می‌شود؛ در صورتی که اگر به کمک نوآوری و دانش روز، همین کار فروش محصولات را انجام بدهند، سودشان از این کار در بدترین حالت دو برابر حقوقی است که در شیراز می‌گیرند. البته این کار به همین راحتی هم نیست، چون یک عمر اینجا بوده‌اند و اتفاقی نیفتاده است.»

کشاورزی می‌گوید خوشه‌های تاک اولین کسب‌وکار در روستایشان است که مدیریت آن را یک زن بر عهده دارد و این را فرصتی می‌داند برای اینکه جوانان و مخصوصا دختران روستا خود را بیشتر باور کنند و بپذیرند که نباید برای رفع مشکلات روستا منتظر دولت یا نهادهای خاص باشند و خودشان دست به کار شوند.

به سوی گردشگری کشاورزی

خوشه‌های تاک که در سال ۱۳۹۹ چهار تن فروش داشته است، قصد دارد بعد از این روی توسعه پلتفرم‌های مستقل خود، از جمله سایت و اینستاگرام، تمرکز کند. علاوه بر این، کشاورزی می‌خواهد خدمات اقامتی و گردشگری را هم به کسب‌وکارش اضافه کند. او در این باره می‌گوید: «خانه ما قدیمی است و قابلیت تبدیل شدن به اقامتگاه بومگردی را دارد. اگر برنامه‌ها و کارهای سازمانی خوب پیش برود، قرار است اقامتگاه بومگردی راه بیندازم و گردشگری کشاورزی را در باغ‌های انگور داشته باشیم. همه این‌ها قرار است فروش را توسعه بدهد و در راستای فروش باشد. اگر این اقامتگاه راه بیفتد، کشاورزی هم رونق می‌گیرد.»