کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. رسانه‌ای که نسخه چاپی آن هر هفته شنبه‌ها منتشر می‌شود و وب‌سایت و شبکه‌های اجتماعی‌اش هر ساعت، اخبار و تحولات این بخش از اقتصاد را پوشش می‌دهند. در کارنگ ما تلاش داریم کسب‌وکارهای نوآور ایرانی، استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر کسب‌وکارها کوچک و بزرگی که در بخش‌های مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخش‌های اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانه‌ای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
غزل یگانگی / پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی که در دنیا به آن‌ها کرادفاندینگ می‌گویند در ایران هیچ‌وقت نتوانستند قد بکشند و رشد کنند، چراکه اجازه فعالیت در حوزه تأمین مالی کسب‌وکارها و وام‌دهی را نداشتند و محدود به تأمین مالی برای اهداف خیریه بودند.
بعد از چندین سال ناکامی، حالا کسب‌وکارهای جدید تأمین مالی جمعی ایرانی از نو متولد می‌شوند تا با ورود به حوزه‌های کسب‌وکاری، در سایه رگولاتوری به استانداردهای جهانی نزدیک شوند.
«دونگی» یکی از این پلتفرم‌هاست که کمتر از یک سال عمر دارد، ولی بنیان‌گذارانش چندین سال تجربه فعالیت در زمینه تأمین مالی جمعی را دارند و می‌خواهند روحی تازه در کرادفاندینگ ایران بدمند. با جعفر محمدی، مدیرعامل دونگی درباره آنچه بر کرادفاندینگ ایران گذشت و آنچه دونگی به دنبالش است، به گفت‌وگو نشستیم.
هشت سال تجربه، یک سال عمر
دونگی عمری کوتاه دارد اما بنیان‌گذاران آن پیشینه‌ای هشت ساله در زمینه تأمین مالی جمعی دارند. «سامانه نگار آتنا» که مالک دونگی است، سال ۱۳۹۲ پلتفرم نیکوکاری مهربانه را راه‌اندازی کرد که امروز به یک مؤسسه خیریه به همین نام تبدیل شده است.
از همان ابتدا هدف آتنا فعالیت در حوزه تأمین مالی جمعی بود. جعفر محمدی که آن روزها در دانشگاه و در دوره دکتری روی یادگیری ماشین برای مدل‌سازی افراد در جمع‌سپاری کار می‌کرد، فقدان سامانه‌های جمع‌سپاری، از جمله در حوزه مالی را در ایران احساس می‌کرد و تصمیم گرفت پلتفرمی را به این منظور راه‌اندازی کند.
خودش این‌طور روایت می‌کند: «بعد از مطالعه و بررسی درباره حوزه‌های مختلف جمع‌سپاری، کرادفاندینگ یا همان جمع‌سپاری مالی را انتخاب و با همکارانم، پلتفرمی را طراحی و راه‌اندازی کردیم. بعد از اتمام مراحل و در اولین قدم‌های ورود به بازار، متوجه شدیم که برای ارائه چنین سرویسی نیاز به دریافت مجوزهایی داریم که هنوز وجود نداشت و ما به‌ناچار کار را متوقف کردیم.»
آن‌ها با توجه به اینکه شرایط برای فعالیت تأمین مالی جمعی در کشور با مدل خیریه منعی نداشت، مهربانه را راه انداختند. اما فراهم نبودن شرایط فعالیت در سایر مدل‌ها سبب نشد آن‌ها از حرکت بازمانند و در تمام این سال‌ها تدوین قوانین و مقررات مرتبط به این حوزه را در کشور پیگیری کردند.
بالاخره چندین سال دوندگی برای رگوله شدن نتیجه داد و در ماه‌های پایانی سال ۱۳۹۷ پس از تصویب در هیئت وزیران، شورای عالی بورس و اوراق بهادار دستورالعمل تأمین مالی جمعی را تصویب و ابلاغ کرد. طبق همین دستورالعمل، بلافاصله کارگروهی در فرابورس شکل گرفت تا روال اجرایی و زیرساخت‌های لازم را طراحی و از طریق دبیرخانه‌‌ای که در فرابورس مستقر بود، اجرایی کند.
حدود یک سال پس از ابلاغ دستورالعمل و با آماده‌سازی زیرساخت‌ها و انتشار فراخوان ثبت‌نام برای عاملیت تأمین مالی جمعی، آتنا برای دریافت موافقت اصولی به فرابورس درخواست داد و با دریافت مجوز قطعی پلتفرم تأمین مالی جمعی، شرکت آتنا متولد شد و نام دونگی بر آن گذاشته شد که برگرفته از اصطلاح «دونگ» در فرهنگ سنتی ایران برای انجام فعالیت‌های مشترک است.
مشارکت در سود و زیان طرحهای توسعه
پلتفرم دونگی در مدت کوتاه آغاز فعالیتش برای تأمین مالی سه طرح اقدام کرده است.
مدیرعامل دونگی درباره این طرح‌ها می‌گوید: «از چهار فراخوانی که در این مدت در کشور برای تأمین مالی جمعی منتشر شده‌اند، سه طرح متعلق به دونگی است. اولین این طرح‌ها که با موفقیت هم تأمین مالی شد، مربوط به پارس‌پک است. این شرکت با درخواست تأمین سرمایه به مبلغ یک میلیارد تومان توانست سرمایه لازم برای خرید تجهیزات خدمات ابری شرکتش را تأمین کند. طرح بعدی منتشرشده در دونگی علیرغم اینکه 800 میلیون از یک میلیارد تومان مورد نیازش را جذب کرده بود، چون نتوانست در بازه زمانی تعیین‌شده به مبلغ هدفش برسد، لغو شده و پول سرمایه‌گذاران به آن‌ها بازگردانده شد. طرح سوم هم توسط همراه مکانیک برای تأمین سرمایه در گردش آن تعریف شده و در حال تأمین سرمایه است.»
به گفته محمدی در دنیا چهار مدل اهدا، پاداش، مشارکت و وام برای تأمین مالی جمعی پروژه‌ها وجود دارد که در ایران با توجه به دستورالعمل فرابورس، پلتفرم‌ها مجاز به تأمین مالی جمعی فقط با مدل مشارکت هستند که به دو شکل دریافت سهام یا مضاربه انجام می‌شود.دونگی در حال حاضر از مدل مضاربه استفاده می‌کند.
محمدی معتقد است که مهم‌ترین چالش‌هایی که پلتفرم‌های کرادفاندینگ برای جا افتادن در بازار با آن مواجه هستند، فرهنگسازی و موضوع ریسک است و می‌گوید: «در مدل مضاربه بهتر می‌توان ریسک را مدیریت کرد. مدل سهامداری برای کسب‌وکارهای نوپاتر که احتمال جهش در رشد بالا و هم‌زمان احتمال شکست بالایی دارند، مناسب است. اما در مدل مضاربه، سرمایه‌پذیر عموما کسب‌وکاری جاافتاده و باتجربه است که می‌خواهد فعالیتی را که قبلا انجام داده، توسعه دهد. به همین دلیل دونگی برای امکان مدیریت بهتر ریسک، در ابتدای کار فقط با کسب‌وکارهای بالغ و باتجربه که به دنبال تأمین مالی با مدل مضاربه یا همان مشارکت در سود و زیان طرح‌ها هستند، همکاری می‌کند.»
محمدی درباره مدل درآمدی دونگی می‌گوید: «طبق مصوبه تأمین مالی جمعی، مدل درآمدی پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی کارمزد است. از تمام مبالغ جمع‌آوری‌شده، حداکثر 5/4 درصد کارمزد (سهم فرابورس، پلتفرم و نهاد ناظر) کسر و مابقی وجوه به کسب‌وکار تحویل داده می‌شود.»
کرادفاندینگ بورس کوچک‌ترهاست
مدیرعامل آتنا درباره روند رگولاتوری کرادفاندینگ‌ها در ایران می‌گوید: «تأمین مالی از طریق کرادفاندینگ روندی مشابه با بازار بورس دارد. در کرادفاندینگ نیز یک کسب‌وکار با عرضه سهام یا اوراق مضاربه تحت عنوان گواهی‌های مشارکت (که یک ورق بهادار رسمی است) تأمین مالی می‌کند. بر اساس چارچوب مقرراتی کشور، این فرایند تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار انجام می‌شود. اگر چنین عملیاتی خودسرانه باشد، رگولاتور به دلیل زیر پا گذاشتن الزامات کشور، فعالیت چنین پلتفرمی را متوقف می‌کند. به همین دلیل و از آنجا که سازوکارهای قبلی بورس تناسبی با کسب‌وکارهای کوچک نداشت، لازم بود چارچوب جدیدی البته زیر نظر رگولاتوری به وجود بیاید.»
محمدی با اشاره به الزام دستورالعمل تأمین مالی جمعی برای داشتن کد بورسی برای درخواست سرمایه یا سرمایه‌گذاری از طریق پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی، همچنین اضافه می‌کند: «دستورالعمل کرادفاندینگ چارچوب‌های لازم برای ارزیابی کسب‌وکارها و طرح‌ها را تعیین می‌کند و وجود نهاد ناظر برای کنترل و مدیریت فعالیت‌های پلتفرم‌ها را نیز الزامی کرده است. فرابورس همچنین گواهی‌های شراکت را نگهداری و امکان بازار ثانویه برای خرید و فروش آن‌ها فراهم می‌کند.»
او با اشاره به رگولاتوری کرادفاندینگ‌ها در سایر کشورها ادامه می‌دهد: «در بسیاری از کشورها بازارهای پولی و مالی از یکدیگر جدا نیستند و فقط یک رگولاتور و قانون‌گذار در این حوزه‌ها وجود دارد. در هر صورت تأمین مالی جمعی با مدل سهامداری یا وام‌دهی، فارغ از ساختار نظام اقتصادی کشورها، زیر نظر قانون‌گذار پولی یا پولی – مالی است.»
به گفته او در حال حاضر شش پلتفرم مجوز فرابورس را برای فعالیت در حوزه مشارکت دریافت کرده‌اند که دونگی یکی از این پلتفرم‌هاست و تا امروز سه فراخوان تأمین مالی منتشر کرده است. کارن‌کراد با یک فراخوان در مرتبه بعدی فعالیت قرار دارد. سه پلتفرم دیگر نیز هنوز فراخوانی را منتشر نکرده‌اند.
کرادفاندینگ جایگزین کلاس‌های دارایی
کرادفاندینگ‌ها علاوه بر اینکه مزایایی برای کسب‌وکارهایی که تأمین مالی می‌شوند دارند، برای سرمایه‌گذاران نیز این مزیت را دارند که می‌توانند از سود بیشتری نسبت به سایر بازارها بهره‌مند شوند. محمدی درباره چرایی سرمایه‌گذاری ریسکی افراد در کسب‌وکارها به جای سرمایه‌گذاری در سایر کلاس‌های دارایی می‌گوید: «منطقی است هرچقدر ریسک بالاتر باشد، سود هم بالاتر است. برخی افراد ترجیح می‌دهند به جای سرمایه‌گذاری در کلاس‌های با ریسک و سود پایین، در طرحهای کرادفاندینگ با ریسک بالاتر و همچنین سود بالاتر سرمایه‌گذاری کنند.»
از طرحهای فناورانه تا هنری
دستورالعمل سازمان فرابورس شرایطی را برای تأمین مالی طرح‌ها مشخص کرده است که مطابق آن فقط اشخاص حقوقی برای توسعه کسب‌وکارشان می‌توانند از طریق پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی سرمایه جذب کنند. علاوه بر این الزامات، طبق استراتژی‌های داخلی دونگی، در ابتدای فعالیت فقط طرح‌هایی در دونگی برای تأمین مالی پذیرفته می‌شوند که دارای بازه اجرای حداکثر دو ساله باشند. همچنین برای کاهش ریسک، کسب‌وکار درخواست‌دهنده باید سابقه عملیاتی مشابهی را حداقل در اندازه کوچک‌تر یا در حوزه کاری مشابه داشته باشد. هر کسب‌وکاری با این ویژگی‌ها از حوزه فناورانه گرفته تا هنری می‌تواند در دونگی تأمین سرمایه کند.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/6ffp