سلامت قتلگاه استارتاپ‌ها شده است

بیراه نیست اگر ادعا کنیم اهمیت مشاوره آنلاین در همه‌گیری کرونا بر همگان، از مردم تا جامعه درمان و نظام سلامت آشکار شد و بازار آن تکان خورد. در جهان این جهش پرشتاب‌تر و سرمایه‌های واریزی آن بسیار بیشتر بود. ولی نوآوری بدون چالش و دست‌انداز ممکن نیست. دست‌کم در ایران دیده نشده است. از این‌رو استارتاپ استودیوی هلثیو نشست دوم سلامت خود را به موضوع مشاوره آنلاین اختصاص داد. رضا جمیلی سردبیر هفته‌نامه کارنگ و دبیر این نشست، زوایای رگولاتوری سلامت در ایران، اقتصاد نوآوری در سلامت و آمار امروز و آینده این بازار را به همراه مهمانان بررسی کرد. شهریار شرافتی مدیرعامل دکتردکتر، مهدی خدادادی مدیرعامل دکتر ساینا و امین دولتی مدیرعامل مشورپ حاضران این نشست بودند.

یکی از کلیدواژه‌های پرتکرار در در اکوسیستم نوآوری سلامت موضوع رگولاتوری است. آیا ما در مشاوره آنلاین مسئله رگولاتوری داریم یا نه؟
شرافتی: هم داریم، هم نداریم. نداریم زیرا هنوز قانون خاصی نیست که بگوید چه کنید و چه نکنید و فضا باز است. داریم از این جهت که می‌گویند این کار اشتباه است. ولی به ما نمی‌گویند مشکل چیست. روی این لبه تیغ که هنوز نمی‌دانیم چه چیزی اشتباه است، گروه‌های مختلف با نیت خوب ولی کاملا ناهماهنگ سعی می‌کنند این مشکل را حل کنند. این تلاش باعث کاهش سرعت در رفع مشکل و عدم شفافیت است. مثلا سازمان نظام پزشکی می‌گوید این پزشک فقط در این استان پروانه طبابت دارد، ولی برای مشاوره آنلاین هیچ نظری ندارند.

شرافتی: در یک جلسه با مسئولان وزارت بهداشت به ما گفتند هر پزشکی نباید مشاوره آنلاین بدهد. از آن‌ها خواستیم که دلایل و مشکلات را شفاف به ما بگویند، ولی دانشگاه علوم پزشکی، سازمان نظام پزشکی و… هرکدام یک حرف می‌زنند و اصلا یکپارچه نیستند.

آقای خدادادی شما در نظام صنفی هم مسئولیت دارید. فکر می‌کنید در رگولاتوری مشاوره آنلاین کمبودها این‌قدر بود که شما بخواهید کارهایی بکنید که نشده یا محدودیت‌های جدیدی برایتان ایجاد شده است یا خیر؟
خدادادی: من چالش رگولاتوری در شاخه مشاوره آنلاین را از جنس حرکت برخلاف مسیر پلتفرم‌ها نمی‌بینم. از جنس ترک فعل می‌بینم. کسی جلو کار ما را نمی‌گیرد ولی کاری را که باید، انجام نمی‌دهد. ما الان در نقطه صفر هستیم و نظام درمان در راستای توسعه این فضا کاری انجام نداده است. تدوین استانداردها که سال‌ها پیگیر آن هستیم، انجام نشده است. مگر در حوزه سلامت چند متولی داریم؟ سازمان نظام پزشکی یک نهاد صنفی است، نه حاکمیتی. وظیفه‌اش این است که در حوزه فعالیت صنفی، قوانین حاکمیت را اجرا کند

. وزارت بهداشت هم حاکمیتی است که باید قوانین این حوزه را تدوین کند. منظور از قانون‌گذاری تدوین استاندارد است، نه مجوز دادن. وزارت بهداشت باید با بخش خصوصی و حوزه نوآور در تدوین استاندارد تعامل و چارچوب‌ها را اعلام کند، سپس به یاری توسعه بازار بیاید. وقتی استانداردها تدوین شود، ما در پروموشن و تبلیغات به چالش نمی‌خوریم. این ترک فعل باعث چالش می‌شود. ما نمی‌توانیم با بیمه‌ها مذاکره کنیم چون ماهیت روشن و چارچوب تدوین‌شده نداریم. درحالی که کسب‌و‌کارهای بزرگ دنیا در مشاوره آنلاین برای جهش کسب‌وکار خود با بیمه‌ها همکاری پیوسته دارند.

خواسته شما از رگولاتوری چیست؟
خدادادی: الان در این باره بین استارتاپ‌های سلامت اختلاف هست. عده‌ای می‌گویند چرا وزارت بهداشت برای ما قانون و استاندارد تعیین کند؟ پزشک و ما هر یک مسیر و چارچوب خود را رعایت می‌کنیم و سمت وزارت بهداشت نمی‌رویم. این روش در دنیا هم اجرایی شد. دکتر ساینا در خارج از ایران یک لاین راه‌اندازی کرده و در کالیفرنیا کار می‌کند. در کسب‌وکارهای مشابه در امریکا FDA اجازه نمی‌دهد که پزشک در مشاوره آنلاین دارو تجویز کند. ولی جاهای دیگر دست استارتاپ را باز گذاشته است. یعنی نهاد حاکمیتی سلامت، استانداردها را تدوین کرده است. در دنیا هیچ کشوری نیست که سلامت در آن حاکمیتی نباشد.

الان در مشاوره آنلاین چند کسب‌وکار داریم و سرویس‌هایی که یک استارتاپ مشاوره آنلاین ارائه می‌دهد، چیست؟
شرافتی: درحال حاضر ما هفت هشت کسب‌وکار جدی و در مجموع حدود 30 برنامه مشاوره آنلاین داریم. درباره سرویس‌های دیگر یک کسب‌وکار مشاوره آنلاین باید بگویم که مثلا ما در دکتردکتر فقط مشاوره آنلاین نیستیم. خود را به عنوان سامانه سلامت می‌شناسیم، زیرا نوبت‌دهی، مشاوره آنلاین، اعزام کادر درمان به محل و مدیریت مطب هم داریم. در این سطح بازار خیلی بزرگ است و حدود 158 شرکت در همین حوزه‌ها فعالیت می‌کنند. سرویس‌های دیگری که می‌توان در کنار آن ارائه داد، نسخه، تهیه دارو، آزمایش و… است. پس تا بخواهید می‌توانید سرویس‌ها را توسعه دهید.

شما قصد دارید چه سرویس‌هایی را اضافه کنید و چه سرویس‌هایی را دوست دارید که فعلا امکانش نیست؟
شرافتی: چیزی که این روزها می‌خواهیم اضافه کنیم نسخه آنلاین است. وزارت بهداشت کد سیستم را گذاشته و تأمین اجتماعی و دیگران هم با آن درگیرند و قرار است سامانه راه بیندازند، ولی ما نه‌تنها زیرساخت آن را داریم، بلکه دکتردکتر خود محصول را هم آماده کرده است. همه ما به نحوی با تأمین اجتماعی در تماس هستیم، ولی عدم شفافیت در نیازها وجود دارد و نتوانستیم محصول را راه بیندازیم. بسیاری از پزشکان هم پیگیر آن هستند زیرا تجربه زنجیره را کاملا تکمیل می‌کند. الان بیمار با نسخه آفلاین به داروخانه می‌رود. داروخانه دو دارو را دارد و دو دارو را ندارد. بیمار باید انتخاب کند که کلا به یک داروخانه دیگر برود یا در همان داروخانه دو قلم دارو را با بیمه بگیرد و در یک داروخانه دیگر دو قلم را آزاد بخرد. نسخه آنلاین از نظر ساختاری ظرفیت حل این مشکل را دارد و رفاه را برای ذی‌نفعان ایجاد می‌کند. این ارزش‌آفرینی است ولی راه‌اندازی آن از سوی حاکمیت کند و پیچیده است.

درباره آمارهای بازار مشاوره آنلاین صحبت کنید. الان حجم این بازار در ایران چقدر است و چقدر از مشاوره‌ها آنلاین انجام می‌شود؟
دولتی: کل سفارش‌ها در حال حاضر نزدیک به یک درصد این بازار است. یعنی رقابت ما هنوز شروع نشده. بازار بزرگ و مسیر طولانی است ولی رشد آن هم عجیب است.

ایرانیان خارج از کشور چقدر از سرویس‌های شما استفاده می‌کنند؟
دولتی: هنوز درصد قابل ملاحظه‌ای نیست. در بهترین حالت پنج درصد. طبق آمار گذشته شش میلیون ایرانی خارج از کشور زندگی می‌کنند. در این چند سال آمار آن‌ها بالاتر رفته است. هم از نظر هزینه، هم از نظر همزبانی و پیشینه مشترک با پزشک یا مشاور و هم کیفیت مشاوره، این سرویس برای آن‌ها جذاب است.

حجم کم بازار آنلاین فرصت‌های سرمایه‌گذاری خوبی برای کسب‌و‌کار‌ها و سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند. چرا بیمارستان‌های خصوصی این نقش را بر عهده نگرفتند؟
دولتی: عموما کسی که در کسب‌وکار سنتی اقبال و بازار خوبی دارد، به نزدیک‌بینی بازاریابی می‌افتد، روی همان بازار تمرکز می‌کند و پیش نمی‌رود. هنوز در ایران شاخک کسب‌و‌کارهای سنتی نظام سلامت تکان نخورده و اتفاقا در جاهایی دیدم که اگر بتوانند جلو آنلاین شدن برخی سرویس‌ها را بگیرند، این کار را می‌کنند.

شما الان برای فازهای توسعه، یک بازار مستعد دارید. گیر کار سرمایه است یا فقط باید مشکلات رگولاتوری و بازاریابی حل شود؟
شرافتی: از ابتدای کرونا ما فعالیت بازاریابی رسمی نداشتیم ولی همه آمارهای ما 200 درصد رشد داشته است. به نظر من سرمایه‌گذاری روی آگاهی ربطی به سلامت ندارد و به حیطه آنلاین مربوط است. درباره سرمایه‌گذاری هم من در وی‌سی‌های بزرگ مسئولیت داشتم. سرمایه‌گذاری در استارتاپ شجاعت زیادی می‌خواهد. بیزینس‌های سنتی سلامت و در کل صنایع سنتی پول زیادی دارند. سرمایه‌گذار هم هست، ولی بسیاری از آن‌ها یا نمی‌دانند وی‌سی چیست یا درک و جسارت وی‌سی بودن را ندارند. در حوزه سلامت چون پای جان و سلامت در میان است، تا رگولاتور هماهنگ نشود از نظر سرمایه‌گذار ریسک کار بالاست.

سه بازیگر اول مشاوره آنلاین که هستند؟
دولتی: اسنپ، دکتر ساینا، مشورپ و دکتردکتر که کمی دیر به این فضا آمد و بیشتر با نوبت‌دهی شناخته می‌شود.

اسنپ که تازه به این فضا آمده؟
دولتی: سرمایه‌گذاری خیلی تأثیر دارد. استارتاپ دو چرخ اساسی دارد. یکی تکنولوژی و دیگری پول است و اسنپ در هردو قوی است.

آقای خدادادی شما آینده مشاوره را چگونه می‌بینید؟
خدادادی: در بازار مشاوره آنلاین قبل از کرونا پزشکان معتقد بودند 15درصد نیازها به صورت آنلاین قابل ارائه است و الان می‌گویند پس از کرونا هم حدود 60 درصد نیازها به صورت آنلاین قابل ارائه است. کرونا بسیاری از معادله‌ها را تغییر داد. درباره ورود تیم‌های جدید باید بگویم که سلامت قتلگاه استارتاپ‌ها است. اگر کسی یک آینده خلق شده و تعهد فراتر از خود در حوزه سلامت ندارد، نباید به این حوزه بیاید. سلامت بسیار سخت و پرفشار است. نیازی نیست که همه به سراغ نوبت‌دهی و مشاوره آنلاین بروند. البته. من هم نام‌هایی را که آقای دولتی گفتند تأیید می‌کنم با این تفاوت که اسنپ اول نیست. طبق تحقیقات دکتر ساینا اول است.