ضرورت تبدیل تهران به شهر هوشمند

یادداشتی از هادی محضرنیا، سرپرست سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران\ بر اساس مطالعات رسمی بین‌المللی، جمعیت شهرنشین به‌سرعت رو به افزایش است و تا سال ۲۰۴۰ میلادی، بیش از ۶۵ درصد از جمعیت جهان در شهرها و به‌ویژه کلان‌شهرها اقامت خواهند داشت. این روند رو‌به‌تزاید شهرنشینی و افزایش جمعیت، مشکلات و چالش‌های متعددی را با خود به همراه خواهد داشت. مشکلات و مسائلی مانند افزایش بی‌رویه شهرنشینی، کمبود منابع، تغییرات اقلیمی و مشکلات محیط زیستی (از قبیل آلودگی هوا و انتشار گازهای گلخانه‌ای)، ترافیک، فقر، چالش‌های امنیتی، ناعدالتی، ناتوانی در خدمات‌رسانی و ناکارایی زیرساخت‌های موجود برای مدیریت مطلوب شهرها و… . این امر مدیران شهری را وادار کرده تا تلاش کنند با به‌کارگیری فناوری‌های نوین شیوه مدیریت خود را با چالش‌ها و نیازهای شهرها و شهروندان منطبق سازند. بر همین اساس بسیاری از شهرهای جهان برای فائق‌آمدن بر این چالش‌ها ناگزیر به ‌سوی استفاده از فناوری‌های نوین اطلاعات و ارتباطات در حوزه‌های هوشمندسازی شهرها سوق داده شده‌اند که خود پیشران شکل‌گیری شهرهای هوشمند شده است.

شهرهای هوشمند عرصه‌ای توسعه‌یافته برای شهرنشینی است که توسعه پایدار و کیفیت زندگی بالا را با ایجاد بهترین شرایط در ابعاد اقتصادی، شهروندی، حاکمیتی، جابه‌جایی، محیطی و زندگی فراهم می‌آورد. سرآمدی در این ابعاد، با به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات و ارتقای سرمایه اجتماعی و انسانی میسر می‌شود.

نتایج بررسی تحولات اقتصادی جهان در دهه‌های اخیر حاکی از امواج بزرگی از تغییرات بنیادین در همه زمینه‌هاست. مباحث رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و انسانی و ترکیب آن با توسعه محیطی، پارادایم جدیدی در توسعه فراهم می‌کند. به‌عنوان‌ مثال، شاید تا چند سال گذشته مباحثی همچون متاورس، اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و… مطرح نبود، ولی امروزه فعالیت‌های جدی‌ای در این زمینه صورت پذیرفته و به‌شدت در حال ‌رشد است؛ بنابراین می‌بایست سیاست‌های تدوین‌شده، چابکی لازم به‌منظور همسویی با مسائل فوق‌الذکر را داشته باشد و برنامه‌ریزی‌ها به‌گونه‌ای باشد که هیچ‌یک از جنبه‌های نیازمندی‌های ذی‌نفعان مغفول نماند.

با توجه ‌به حرکت پرشتاب جهان به‌سوی هوشمندسازی و تصمیم‌گیری‌های سریع و دقیق، نخست لازم است خدمات دستگاه‌ها، سازمان‌ها، ارائه‌دهندگان خدمات در راستای ایجاد دولتی هوشمند در سطوح محلی و ملی به یکدیگر متصل شده و سپس با بهره‌گیری صحیح از ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات بیش‌ از پیش زمینه ارائه خدمات مؤثر و پایدار به شهروندان فراهم شود.

شهر تهران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و مدیریت شهری تهران نیز با درک موضوع، نگاه خود را به سمت تهرانی هوشمند معطوف داشته است. این امر نیازمند برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری، تخصیص منابع و اجرای اقداماتی به‌منظور شناسایی نیازها، خواسته‌ها و الزامات شهروندان و در واقع تمامی ذی‌نفعان است تا گام‌های آغازین هوشمندسازی را بردارد.

در این راستا می‌بایست وفاقی جمعی در تمامی بازیگران عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات (مراکز دانشگاهی و پژوهشی، فعالان صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات، دستگاه‌ها و ارگان دولتی و خصوصی، تولیدکنندگان خدمات و تأمین‌کنندگان منابع مالی و زیرساختی) شکل گیرد تا بتوان در این فضا زمینه هم‌افزایی و ارائه خدمات کارآمد را فراهم ساخت. بخش مهمی از شکل‌گیری این وفاق و هم‌آوایی بر دوش سیاست‌گذاران ملی و محلی، ارگان‌های رگولاتور و اصناف و تشکل‌های صنفی است.

در این راستا می‌بایست برای تحقق شهر هوشمند و دستیابی به اهداف توسعه پایدار به نقش پررنگ فناوری اطلاعات و ارتباطات و زمینه‌ها و ابزارهای آن توجه ویژه‌ای کرد. مواردی همچون:

توسعه خدمات دیجیتال فراگیر؛

ایجاد شبکه‌های مادر زیرساخت ارتباطی یکپارچه و امن برای دسترسی آحاد جامعه (اقداماتی در راستای استفاده امن، یکپارچه و کیفی از خدمات فناوری و اطلاعات توسط جامعه، خانواده و اشخاص)؛

ایجاد تحول در سواد دیجیتالی و آموزش شهروندان و ایجاد عدالت و یکپارچگی در دانش عمومی دیجیتال؛

پلتفرم‌محوری، ایجاد اکوسیستم‌های نرم‌افزاری و گسترش خدمات فناوری اطلاعات در تمام حوزه‌های خدمات شهری منطبق با توسعه پایدار؛

توسعه پلتفرم‌های تبادل داده، توسعه سیاست داده باز و تسهیل دسترسی تمام ذی‌نفعان به داده‌های عمومی؛

توسعه اقتصاد دیجیتال مبتنی بر تبادلات مالی امن با به‌کارگیری فناوری‌های نوین مانند رمزارزها و روش‌های مبتنی بر بلاکچین؛

توسعه نوآوری شهری و کارآفرینی مولد مبتنی بر اقتصاد دیجیتال با نگاه به بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی؛

سرمایه‌گذاری، مشارکت و توسعه همکاری بخش خصوصی و مشارکت‌های مردمی در بسترهای مشارکتی نوین؛

توسعه راهکارهای نوین و به‌کارگیری فناوری‌های جدید و توسعه زیرساخت‌های هوشمندسازی؛

افزایش کارایی و مدیریت مؤثر و مصرف بهینه منابع با استفاده از مکانیزاسیون و بهبود فرایندی مبتنی بر فناوری اطلاعات؛

ایجاد زیرساخت‌های اینترنت اشیا و توسعه مدیریت فراگیر و بهینه شهر؛

به‌کارگیری راهکارهای مبتنی بر هوش مصنوعی و تصمیم‌سازی‌های مبتنی بر کلان‌داده؛

ارتقای امنیت سایبری و صیانت از داده‌ها و اطلاعات شهروندان؛

اشتراک‏گذاری دستاوردهای هوشمندسازی در شبکه دانشی فراگیر.

امید است با توجه به موارد فوق با تلاشی جمعی و همسو بتوانیم چرخه صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات را به حرکت درآورده و در سایه آن شاهد تحقق شهر هوشمند و شهروندانی خشنود و شاد باشیم.