طلای سرخ به غرب ایران می‌رود

زعفران را بیشتر ما به نام خراسان می‌شناسیم، اما ردپای طلای سرخ را این روزها در غرب کشور هم می‌توان دنبال کرد. مسعود، محمدجواد و علی قیطاسی برادران کشاورزی هستند که پیشتاز کشت اصولی این محصول در کبودرآهنگ همدان شده‌اند و کسب‌وکار نوآور «ماه‌چین» را راه‌ انداخته‌اند تا علاوه بر کشت و فروش زعفران، آموزش کشت این محصول را هم در اختیار کشاورزان قرار دهند. علی و محمدجواد قیطاسی در گفت‌وگو با «کارنگ» از فعالیت‌های این کسب‌وکار می‌گویند.

علی قیطاسی از هم‌بنیان‌گذاران و مدیر فنی ماه‌چین است. او درباره راه‌اندازی این کسب‌وکار می‌گوید: «به ‌خاطر تصمیم‌های اشتباه دولت‌های قبل، نیروگاهی در شهر کبودرآهنگ ایجاد شد که بیش از ۲۰۰ حلقه چاه عمیق دارد و این باعث حدود ۵۰ فروچاله‌ در کبودرآهنگ شد. متأسفانه چاه کشاورزان زیادی خشک شد و مجبور شدند به شهرهای بزرگ مهاجرت کنند. با اینکه آب خیلی کم بود، می‌دیدیم که خیلی‌ها کشت‌های پرآب انجام می‌دهند و در نهایت، این محصولات را هم با قیمت بسیار اندکی می‌فروشند. تصمیم گرفتیم سمت کشتی برویم که هم آب کمتری بخواهد و هم بهره اقتصادی خوبی برای کشاورز داشته باشد.»

برداشت شش‌ برابری با کشاورزی نوین
این کار با کشت زعفران در زمین‌هایی با وسعت بالا آغاز شد و علی قیطاسی معتقد است زعفران کبودرآهنگ کیفیت بسیار بالاتری از زعفران شرق کشور دارد. او درباره دلایل ادعایش می‌گوید: «این کیفیت بالاتر به‌ خاطر ارتفاع از سطح دریا و اقلیم این منطقه است. زعفران ما هم نیاز آبی کمتری نسبت به شرق کشور دارد و هم کیفیت بسیار بالاتری از آن زعفران.» به گفته مدیر فنی ماه‌چین، حاصل کشت زعفران در این زمین‌ها برداشت ۳۰ کیلوگرم محصول در هر هکتار بوده است. او می‌گوید این میزان برداشت در حالی اتفاق افتاده که متوسط برداشت زعفران در کشور حدود چهار تا پنج کیلوگرم در هر هکتار است. علی قیطاسی علت این اختلاف را تفاوت میان کشاورزی سنتی و کشاورزی نوین می‌داند و می‌گوید: «کشاورزی در شرق کشور سنتی انجام می‌شود و روش‌های مدیریت کود و تراکمی که باید کشت شود، رعایت نمی‌شود. در حال حاضر اگر کشاورزی یک هکتار زمین داشته باشد و بخواهد با مدل‌های سنتی پیش برود، به هیچ عنوان کشت زعفران سودی برایش ندارد.»

آموزش مهم‌تر از کاشت
ماه‌چین از تابستان ۱۳۹۷ و با تصمیم این سه برادر مبنی بر اینکه اطلاعات و تجربیات خود را در این زمینه در اختیار دیگر کشاورزان هم بگذارند، شکل گرفته است و حالا به گفته بنیان‌گذارانش، افراد زیادی با مدل کاری آن‌ها آشنا شده‌اند و دیگر نمی‌خواهند کار کاشت زعفران را با روش‌های سنتی انجام دهند. محمدجواد قیطاسی هم‌بنیان‌گذار و مدیرمالی و فروش ماه‌چین است. او آموزش به کشاورزان را بسیار مهم‌تر از کاشت محصول می‌داند و می‌گوید: «حدودا ده سال پیش جهاد کشاورزی پیاز زعفران رایگان به کشاورزان می‌داد و خیلی از کشاورزان بعدها به من گفتند که ما این پیاز را گرفتیم اما چون آموزش ندیده بودیم، آن را در انبار گذاشتیم و چند روز بعد هم دیدیم خراب شده است. ترویج کشت این محصول کم‌آب حرکت خوبی بود اما آموزش داده نشده بود؛ در حالی که کشاورز اول باید آموزش ببیند و بعد کشت را انجام بدهد. بیشتر تمرکز شرکت ما بر آموزش کشاورزی است و دوست داریم کشاورزانی که با ما کار می‌کنند، به‌ صورت تخصصی آموزش ببینند.» ماه‌چین از سال ۱۳۹۸ دوره‌های مجازی هم برای کشاورزان تدارک دیده است و شیوع کرونا نیز این مجموعه را برای تولید چنین دوره‌هایی راغب‌تر کرده است. محمدجواد قیطاسی درباره ویژگی‌های این دوره‌ها می‌گوید: «نکاتی را در این دوره‌ها گفتیم که یک کشاورز شاید سال‌ها برای فهمیدن آن‌ها وقت بگذارد. این‌ها نکات کلیدی کشت زعفران هستند. نکاتی که اگر انجام ندهید، ممکن است در هر هکتار حتی تا ۱۰۰ میلیون درآمد کمتری داشته باشید.»

همراهی از کاشت تا فروش
در کنار این آموزش‌ها، ماه‌چین خدمات احداث مزرعه زعفران را هم در اختیار کشاورزان می‌گذارد. در این فرایند، کشاورز زمین خود را آزمایش می‌کند و ماه‌چین بر اساس نتایج آزمایش به کشاورز می‌گوید که آیا می‌تواند در زمینش زعفران بکارد یا نه و اینکه با بافت خاک و مواد آلی به چه کودهایی نیاز دارد. بعد از آن پیاز زعفران از مزارع خود این شرکت به کشاورز داده می‌شود و دستگاه کاشت به همراه کارشناس به مزرعه فرستاده می‌شود و کار کاشت شروع می‌شود. علی قیطاسی اشاره می‌کند که کار اصلی این مجموعه بعد از مرحله کاشت شروع می‌شود. او می‌گوید: «ما مرحله به مرحله با کشاورز تماس می‌گیریم و برایش ویدئو می‌فرستیم که چه کاری باید برای مزرعه‌اش انجام بدهد. محلول‌پاشی، مدیریت کودی و آبی و… را از کشاورز پیگیری می‌کنیم. بعد از برداشت زعفران هم اگر کشاورز بخواهد، به قیمت روز محصول را می‌خریم.»

کیفیت مداوم؛ صادرات مداوم
به گفته محمدجواد قیطاسی، ماه‌چین تاکنون به ۱۵ کشور صادرات داشته اما شیوه صادرات در آینده قرار است تغییراتی داشته باشد. صادرات از اهداف بلندمدت این کسب‌وکار است و مدیر فروش ماه‌چین معتقد است: «صادراتی که بخواهد دوام داشته باشد باید کیفیت مداومی داشته باشد تا واردکنندگان کشورهای دیگر به ما اعتماد کنند و بتوانند هرساله سفارش بدهند و زعفران سالانه‌شان را از ما تأمین کنند.» او تقلب در کیفیت زعفران را از مشکلات اساسی صادرات این محصول می‌داند و می‌گوید: «خود ماه‌چین به‌تنهایی قادر نیست حجم سفارش‌ها را تکمیل کند. به همین دلیل مزارعی را در سطح کشور ایجاد کرده‌ایم که تحت کنترل ما هستند و کیفیت خروجی‌شان را هم ما کنترل می‌کنیم؛ چون کشاورزان با ما کار می‌کنند. »