فنر لجستیک کی باز می‌شود؟

لجستیک در ایران مانند فنر جمع‌شده‌ است، زمان آزاد شدنش هم مشخص نیست. اما چیزی که مشخص است، این است که باید به تدریج برای شکوفایی کامل این صنعت در کشور آماده شد. این شاید مهم‌ترین و مختصرترین و کلیدی‌ترین گزاره‌ای باشد که از رویداد برای آینده که با تمرکز بر صنعت لجستیک و حمل‌و‌نقل نوآور برگزار شد استخراج کرد.

زیرساخت لجستیکی کشور ضعیف است

کاوه احسانی، معاون عملیات گروه دیجی‌کالا، در سومین رویداد «برای آینده» با محوریت لجستیک و آینده آن، که دوازدهم بهمن‌ماه برگزار شد، با بیان مطلب فوق گفت: «صنعت لجستیک ابعادی گسترده دارد و شامل بخش‌های مختلف زنجیره تأمین؛ از تأمین کالا گرفته تا تولید و فروش می‌شود و تنها به حمل‌ونقل و ارسال کالا ختم نمی‌شود. بلکه شامل راه‌حل‌یابی، بسته‌بندی، جابه‌جایی‌های درون انبار، انبارداری و فرایند توزیع می‌شود و این مراحل هر کدام ابعاد و گستردگی خاص دارد.»

وی افزود: «یکی از دلایلی که حوزه لجستیک را با مشکل مواجه کرده، این است که موقع خرید کالا (حتی در سطح جهانی)، امکان انتقال اطلاعات و جابه‌جایی پول با سرعت بسیار بالا وجود دارد؛ اما در مورد انتقال کالا، چنین کاری امکان‌پذیر نیست.»

معاون عملیات دیجی‌کالا درباره سختی‌ها و چالش‌های لجستیک در اقتصاد آنلاین هم گفت: «فقط کافی است اطلاعات کالا را در سایت ببینید و سفارش را ثبت کنید و پول را از طریق درگاه‌های اینترنتی پرداخت کنید، اما باید حداقل چند ساعت، یک روز یا حتی چند روز صبر کنید تا کالا به دست‌تان برسد. بنابراین کسی که در حوزه لجستیک فعالیت می‌کند، وظیفه سخت‌تری نسبت به بخش‌های دیگر بر عهده دارد و باید به‌موقع محصول را به مشتری برساند.»

وی با توضیح اینکه موضوع لجستیک حتی در بخش‌های داخلی یک سازمان و یک شرکت نیز برقرار است، توضیح داد: «لجستیک شامل زنجیره تأمین، فرایند جمع‌آوری، ذخیره و انتقال منابع از مبدأ به مقصد می‌شود اما آنچه الان به آن می‌پردازیم، شامل Consumer goods and retail است، یعنی خرده‌فروشی و بازار کالاهای مصرفی.»

احسانی افزود: «برای افرادی که در حوزه لجستیک فعالیت می‌کنند، چالش‌ها در این حوزه بسیار مشهود است؛ چراکه در ایران زیرساخت‌های لجستیکی بسیار ضعیف است و بهره‌برداری از انبارهای لجستیکی، مستلزم صرف میلیاردها تومان هزینه و بلوکه کردن سرمایه. در حالی که به عنوان مثال، در اروپای غربی با صرف ماهانه تنها دو یورو در ازای هر متر مربع، (به طور موقت یا غیرموقت) می‌توان به انبار جهت نگهداری از کالا دست یافت.»

وی با اشاره به موانع زیادی که جلوی رشد این صنعت را گرفته و دردسرهای زیادی ایجاد کرده است، گفت: «علاوه بر زیرساخت نامناسب لجستیکی و مشکلات انبار و هزینه‌های مربوط به آن، هزینه استهلاک ماشین‌آلات، پاسخگویی به نیازها و انتظارات مشتریان و همچنین چالش‌های منابع انسانی را باید به چالش‌های این صنعت افزود که نیاز به چاره‌جویی و بحث بیشتری دارد.»

وی اظهار داشت: «مدیریت منابع انسانی در صنعت لجستیک، به‌خصوص هنگامی‌که تعداد نیروها زیاد می‌شود، سختی‌ها و پیچیدگی‌های زیادی دارد.»

معاون عملیات دیجی‌کالا درباره روندهای نوآورانه و سرعت رشد این صنعت در دنیا به‌ویژه در کسب‌وکارهای خرده‌فروشی بزرگ با مثال آوردن از بزرگ‌ترین خرده‌فروشی آنلاین دنیا گفت: «سایت آمازون به عنوان یکی از بزرگ‌ترین خرده‌فروش‌های اینترنتی جهان، تنها ظرف دو سال توانسته در بازار رقابتی آمریکا به عنوان دومین شرکت لجستیکی این کشور مطرح شود.

بازار لجستیک آمریکا حدود 24 میلیارد بسته در سال است. یعنی نسبت سرانه هر آمریکایی بین 70 تا 80 بسته است. در حالی که رقم سرانه هر ایرانی چهار بسته است.»

او با اشاره به جدول آماری منتشرشده از سوی سایت آمازون تأکید کرد: «لست مایل دلیوری یا ارسال مرحله آخر بسته‌ها، فرایندی هزینه‌بر برای شرکت‌هاست و حدود 53 درصد از هزینه‌های لجستیک سایت آمازون، مربوط به لست مایل دلیوری یا همان تحویل کالا در سریع‌ترین زمان ممکن است.»

وی افزود: «پتانسیل کار لجستیکی در ایران بسیار بالاست و مانند فنر جمع‌شده ‌است و باید برای شکوفایی این صنعت آماده باشیم.»

ورود تکنولوژی، صنعت لجستیک را متحول می‌کند

آرش حسینی، مدیر ارشد محصول دیجی‌اکسپرس هم در سومین رویداد «برای آینده» با محوریت لجستیک و آینده آن، در مورد تکنولوژی‌های روز در صنعت لجستیک توضیحاتی ارائه داد و تأکید کرد باید منتظر ورود فناوری برای دگرگونی‌های عمیق‌تر در این صنعت باشیم. حسینی در این باره گفت: «برای اداره‌ حجم بزرگی از کار لجستیک و ادامه‌ روند آن، نیاز به تکنولوژی داریم و در واقع تکنولوژی نقش مهمی در این بخش ایفا می‌کند.»

وی افزود: «جهان ما با چهار انقلاب صنعتی مواجه بوده است. انقلاب اول با ورود ماشین و نیروگاه‌های بخار و انقلاب دوم با تولیدات انبوه کالاها آغاز شد. با ورود کامپیوتر و اتوماسیون وارد انقلاب سوم صنعتی شدیم و در انقلاب صنعتی چهارم با «سایبر فیزیکال سیستم‌ها»، کامپیوترها و اینترنت در زندگی انسان‌ها جایی عمیق باز کرد.»

به گفته حسینی با بروز انقلاب صنعتی چهارم، ابزارهای تکنولوژی، ابزارهایی متفاوت شدند و بسیاری از حوزه‌های جدید مانند هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، اینترنت اشیا، بلاکچین، بیگ‌دیتا و… در حوزه تکنولوژی کاربردهای خود را نشان دادند و مورد استفاده صنایع قرار گرفتند.

مدیر ارشد دیجی‌اکسپرس خاطرنشان کرد: «همه می‌دانیم تکنولوژی در صنایع مختلف کاربرد دارد، بنابراین طبیعتاً در لجستیک نیز کاربرد دارد و تأثیرگذار است.»

وی با معرفی چند تکنولوژی و نقش و کاربرد آن در صنعت لجستیک جهانی افزود: «این مقوله‌ها در سال 2022 یا در لبه تکنولوژی قرار دارند و هنوز وجود ندارند، یا وجود دارند و تکنولوژی‌های مهمی هستند و احتمالاً در طول همین سال‌ها فراگیرتر نیز خواهند شد.»
حسینی در مورد نقش فناوری اینترنت اشیا در لجستیک گفت: «نقشی که اینترنت اشیا در این صنعت ایفا می‌کند این است که به مدیران صنعت لجستیک کمک می‌کند فرایندها را شفاف‌تر ببینند و ناوگان را بهتر کنترل و رصد کنند.»

وی در ادامه گفت: «لجستیک برای صنایع مختلفی کار می‌کند. وقتی مدنظر است کالایی حساس با سرعت عمل بالا حمل‌ونقل شود، مدیریت دشوارتری در رصد کردن کالا وجود دارد.»

به گفته مدیر ارشد دیجی‌اکسپرس، یکی دیگر از موضوعاتی که اینترنت اشیا می‌تواند در آن تأثیرگذار باشد، بحث منتورینگ منیجمنت یا همان رصد مدیریتی است. در این بخش باید حواس‌مان باشد کالا را چگونه کنترل و انبار می‌کنیم و اینترنت اشیا می‌تواند به ما در این باره کمک کند.

او افزود: «تعمیر و نگهداری پیشگیرانه از خودروها در صنعت لجستیک بسیار مهم است. برای مثال، مهم است بدانید خودرویی که در حال استفاده از آن هستید، چه هنگام نیاز به تعمیر دارد و وقتی مصرف سوختش از حدی بالاتر می‌رود، دلیلش را بدانید و سریع‌تر نسبت به تعمیر آن اقدام کنید. در این راستا، استارتاپ کارپو که در کمپ اخیر دیجی‌نکست در این حوزه شروع به کار کرده، نمونه خوبی از شکل‌گیری و رفع این نیاز است.»

مسئله سوخت و نقش الگوریتم در لجستیک

از مزایای استفاده از الگوریتم این است که کیلومتر طی‌شده غیربهینه ناوگان، به حداقل یا حتی به صفر می‌رسد و این برای موقعی که قیمت سوخت افزایش چشمگیری پیدا می‌کند، بسیار مهم و ضروری است.

محمد جواد اتابکی، مدیرعامل و هم‌بنیان‌گذار استارتاپ آپتایم به عنوان سومین سخنران در این رویداد، ضمن بیان مطلب فوق، در مورد موضوع بهینه‌سازی مسیر در ناوگان حمل‌ونقل در کسب‌وکار آپتایم با رویکرد هوش مصنوعی، توضیح داد و گفت: «ایده اصلی استارتاپ آپتایم، رفع چالش برنامه‌ریزی برای استفاده حداکثری و کمینه از ناوگان حمل‌ونقل و ارسال به‌موقع کالاست.»

وی افزود: «چالشی که ما در آپتایم در مورد لجستیک با آن برخورد داشتیم و همزمان درصدد توسعه و رفع آن مشکل برآمدیم، این بود که چگونه متناسب با شرایط ترافیکی شهر، برنامه‌ریزی و از حداکثر ظرفیت حمل‌ونقل خود استفاده کنیم و کالاها را به‌موقع به دست مشتریان برسانیم.»

هم‌بنیان‌گذار استارتاپ آپتایم درباره نقش الگوریتم‌ها در این کسب‌وکار چنین توضیح داد: «انجام این برنامه‌ریزی به جای اینکه با دخالت انسان و به صورت دستی باشد که به مراتب کاری سخت‌تر و پیچیده‌تر است، با استفاده از الگوریتم انجام می‌شود.

همچنین می‌توانیم زمان‌بندی رسیدن کالا به دست مشتری را با ضریب اطمینان بالاتری تخمین بزنیم و با استفاده از این الگوریتم، به شرکت‌ها این قابلیت داده می‌شود که برای تمام مرسولات، کد رهگیری آنلاین داشته ‌باشند و سرعت، موقعیت، مسیر و چابکی راننده را رصد کنند.»

وی افزود: «شرکت‌ها اغلب راننده‌هایی استخدام می‌کنند که محله، پیچیدگی معابر و وضعیت ترافیکی شهر را خوب بشناسند. چون شناخت آنها باعث می‌شود آن کالا را سریع‌تر به مشتری برسانند. وقتی برنامه AI base یا مبتنی بر هوش مصنوعی باشد و از این فناوری در لجستیک یک شرکت استفاده ‌شود، دیگر نیازی نیست راننده‌ها، معابر و خیابان‌ها را بشناسند و بر اساس لوکیشن‌ها دسته‌بندی انجام می‌شود.»

به گفته او، با استفاده از این اپلیکیشن، زمان رسیدن کالا را به مشتری اعلام می‌کنند و مشتری می‌داند حدوداً چه ساعتی بسته‌اش را دریافت می‌کند. در این صورت احتمال لغو درخواست توسط مشتری و معطلی راننده در مقصد و برگرداندن کالا به حداقل می‌رسد.

وی خاطرنشان کرد: «عمده‌ترین چالش شرکت‌ها برای ارسال مرسوله این است که ممکن است لوکیشنی که مشتری برای رانننده ارسال می‌کند به دلایل مختلفی دقیق نباشد.

استفاده از سیستم AI base این کار را هم راحت کرده‌ است. در واقع ما سیستم را توسعه دادیم و آدرس (تکست) لوکیشن را تبدیل به لوکیشن می‌کنیم و بعد با لوکیشن ارسالی از طرف مشتری تطابق می‌دهیم و در صورت تطابق داشتن، آن را وارد پنل می‌کنیم.»

اتابکی درباره دیگر خدمات این کسب‌وکار تازه‌وارد صنعت حمل‌و‌نقل ایران گفت: «اگر مدیران لجستیک بخواهند ناوگان لجستیک خود را از لحاظ سلامت ارزیابی کنند، پنل آنالیزتکس می‌تواند شاخص‌ها را برایشان محاسبه کند و علاوه بر اینکه از نحوه عمل ناوگان مطلع می‌شوند، می‌توانند پرداخت به راننده‌ها را با شفافیت بیشتری انجام دهند.

زیرا سیستم می‌تواند هم مقدار کیلومتر طی‌شده و هم زمان مأموریت انجام‌شده را نشان دهد. در واقع بر اساس نوع نیاز آن شرکت، برنامه‌ریزی روی سیستم انجام می‌گیرد.»

114 گنجه در تهران

احمد نبی‌پور، مدیرعامل کسب‌وکار «گنجه» به عنوان آخرین سخنران در سومین رویداد «برای آینده» با محوریت لجستیک و آینده آن، ذهن همه حاضران در جلسه را به نوستالوژی کارتون پت پستچی و سریال سلطان و شعبان، هدایت کرد و گفت: «دهه شصت که هنوز تکنولوژی وارد زندگی مردم نشده بود، انیمیشن‌های محبوب کودکی‌مان پت پستچی بود و نامه‌ها نیز توسط کبوترها جابه‌جا می‌شد.»
او این نکته را یادآوری کرد که از همان آغاز که نامه‌ها توسط کبوترها جابه‌جا می‌شد تا الان که به تکنولوژی و پیشرفت رسیده‌ایم، ویژگی ثابتی وجود دارد و آن هم انتظار کشیدن است.

نبی‌پور افزود: «معمولاً هنوز هم در رساندن بسته به دست مشتری، به‌خصوص توسط شرکت پست، ساعت و زمان دقیقی اعلام نمی‌شود و هم فروشنده، هم خریدار مشکلات زیادی با این مسئله دارند.»

وی در خصوص حل مشکل زمان رسیدن بسته‌ها دست مشتری، مدل‌های مختلفی را پیشنهاد کرد و افزود: «برای نمونه در کسب‌وکار گنجه مشکل لست‌مایل تا حدودی رفع خواهد شد. زیرا مشتری ظرف 24 ساعت مهلت دارد بسته‌اش را خودش از داخل گنجه‌هایی که در سطح شهر و در نزدیکی محل اقامتش تعبیه شده، بردارد. تا کنون ده گنجه از این مدل در سطح شهر نصب شده و 13 هزار بسته از طریق آن به دست مشتریان رسیده ‌است.»

نبی‌پور از تولید 104 گنجه دیگر خبر داد و گفت: «تا آخر امسال این گنجه‌ها در سطح شهر تهران در نقاط مختلف شهری تعبیه می‌شود و امیدواریم با این تعداد گنجه اضافه‌شده، شاهد تغییراتی مشهود باشیم و مشتری‌ها بتوانند سفارش‌های خود را از داخل گنجه‌ها بردارند.»

مدیرعامل گنجه، با ارائه توضیحاتی درباره زیر ساخت موردنیاز شرکت‌های لجستیکی، گفت: «برای حل مشکلاتی که شرکت‌های لجستیکی برای رساندن کالاها به دست مشتری دارند، چند مدل باید تدارک دید که ما در کسب‌وکار گنجه تلاش کرده‌ایم برخی از آنها را طراحی کنیم. برای نمونه یک مدل گنجه، گنجه مید مایل است.

در این مدل، گنجه‌هایی در سطح شهر تعبیه می‌شود و بسته‌ها به وسیله یک ماشین بزرگ (به صورت یکجا برای هر منطقه) ارسال می‌شود. سپس پیک در اسرع وقت و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، بسته‌ها را به آدرس‌هایی نزدیک به هم به دست مشتری می‌رساند. در این صورت حدود 40 درصد از هزینه‌های لجستیکی آن شرکت کم می‌شود.»