کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. رسانه‌ای که نسخه چاپی آن هر هفته شنبه‌ها منتشر می‌شود و وب‌سایت و شبکه‌های اجتماعی‌اش هر ساعت، اخبار و تحولات این بخش از اقتصاد را پوشش می‌دهند. در کارنگ ما تلاش داریم کسب‌وکارهای نوآور ایرانی، استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر کسب‌وکارها کوچک و بزرگی که در بخش‌های مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخش‌های اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانه‌ای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
علیرضا قاسم‌زاده فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد مهندسی هوافضا از دانشگاه صنعتی شریف و دانشجوی سال سوم دکترا در همین رشته و دانشگاه است. از سال 93 که وارد صنعت شده و پس از یکی، دو سال که با شرکت‌های خصوصی و دانش‌بنیان کار کرده، وارد حوزه مدیریت شده است. در ابتدا مدیر برنامه‌ریزی و کنترل پروژه در یک مرکز شتابدهی و به مدت یک سال و نیم مدیر توانمندسازی بخش‌های فناور شرکتها بوده است. او از بهمن 99 مدیرعامل شتابدهنده «طرح نو» شده و در حال حاضر به طور همزمان مدیر «فضای نو» نیز هست.
قاسم‌زاده می‌گوید علیرغم وجود زیرساخت‌ها و سرمایه‌های مادی و انسانی، هنوز برای پیشرفت در بخش سخت‌افزارهای هوافضا راه درازی در پیش داریم و امیدوار است از همین مرکز ماهواره‌ای با قابلیت قرار گرفتن در مدار بیرون بیاید.
داستان شکل‌گیری مرکز نوآوری «فضای نو» چیست؟
مرکز نوآوری فضای نو با مشارکت «پژوهشگاه فضایی ایران» و «سازمان فضایی ایران» راه‌اندازی شده است. این دو نهاد که هر دو زیر نظر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات فعالیت می‌کنند، به سراغ معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری رفتند تا اگر بشود از ظرفیت‌های بخش خصوصی برای توسعه و پیشبرد و برطرف کردن نیازها و چالش‌های خود در حوزه فناوری‌های فضایی استفاده کنند. به دنبال آن فراخوانی منتشر شد و از شتابدهنده‌هایی که در این حوزه می‌توانند کمک کنند، دعوت شد طرحشان را برای مدیریت و راه‌اندازی یک مرکز خصوصی فضایی ارائه کنند. به این ترتیب طرحی که ما به عنوان شتابدهنده «طرح نو» ارائه کردیم، پذیرفته شد و ما متولی راه‌اندازی و بهره‌برداری از مرکز نوآوری «فضای نو» شدیم.
مرکز نوآوری فضای نو برپایه چه اهدافی راه‌اندازی شده است؟
مرکز نواوری فضای نو قرار است یک اکوسیستم نوآوری را در زمینه فضایی از شرکت‌های توانمند، نوپا، استارتاپ‌ها و فریلنسرهایی که در زمینه فضایی فعالیت می‌کنند، شکل بدهد. هر شرکتی که به طور مستقیم به ماهواره خدمات بدهد یا از ماهواره خدمات بگیرد، شرکت حوزه «فضایی» یا «فناوری‌های فضاپایه» می‌نامیم. هدف ما این است که استارتاپ‌ها و فریلنسرها ابتدا به شرکت‌های نوپا و سپس به شرکت‌های توانمند تبدیل شوند. قراری که با پژوهشگاه سازمان فضایی و معاونت علمی داشتیم این بود که به عنوان بهره‌بردار بخش خصوصی باید در مرکز نوآوری فضای نو در انتهای سال اول 30 درصد از ظرفیت و امکاناتمان را به حوزه فضایی اختصاص بدهیم.
در سال دوم این 30 درصد باید به 70 درصد برسد و در سال سوم، یعنی در سال 1402 به صددرصد. در حال حاضر 15 شرکت در مجموعه ما مستقر هستند که 30 درصدشان فضایی هستند و ما به این ترتیب به برنامه سال اولمان رسیده‌ایم و الان در حال برگزاری یک رویداد ارائه معکوس و در فاز بعدی یک رویداد فناورانه هستیم گه این ظرفیت را افزایش بدهیم و KPI سال دوممان را هم انجام بدهیم.
تیم‌ها و شرکت‌هایی که در مرکز شما پذیرش شد‌ه‌اند، بر اساس چه معیارهایی گزینش می‌شوند؟
یکی از این شاخص‌ها اقتصادی است. اینکه شرکت ماهیانه چه میزان درآمدی دارد، چقدر قابلیت توسعه و رشد و گرفتن سهم بازار دارد و… یکی دیگر از شاخص‌ها تخصصی است. به این معنا که منابع انسانی این شرکتها هرکدام در چه حوزه‌ای تبحر دارند یا چه تجربه‌ها و مقالاتی دارند. یک‌سری شاخص‌ها هم که عمومی و مربوط به شرکت‌داری هستند. مثل داشتن ساختار سازمانی و اینکه آیا مجوز دانش‌بنیانی دارند یا نه و… مجوزهای تیم‌های نوپا هم بر اساس طرح و ایده بررسی می‌شود.
آیا در مسیر توسعه اکوسیستم فضایی از نظر نیروی انسانی یا سرمایه‌گذار با چالشی روبه‌رو بوده‌اید؟
خوشبختانه در کشور نیروی انسانی خبره و توانمند به حد کافی وجود دارد. تنها مشکلی که هست، شناسایی این افراد است و وظیفه نهادهای واسط این است که بتوانند این‌ها را به‌خوبی شناسایی کنند؛ حالا یا با برگزاری رویداد یا مصاحبه‌های حضوری یا با بررسی رزومه‌های شخصی‌شان. کارفرما یا همان صاحب مسئله، در خیلی از مواقع نمی‌تواند مسائل خودش را هم به‌درستی شناسایی کند و از شناسایی و جذب این افراد بازمی‌ماند.
در زمینه سرمایه‌گذار نیز بخشی از سرمایه ما از خود شرکتها تأمین خواهد شد. گاهی خود کارفرما می‌گوید هزینه‌اش را هم تأمین می‌کند. در بعضی موارد هم شرکتها پولی ندارند. به طور کلی مسائلی که ما به آن‌ها می‌پردازیم یا مسائل کوتاه‌مدت و از جنس تحقیق و توسعه هستند، یا مسائل چالشی و بلندمدت یا از جنس تولید و شما باید همین حالا زیرساختی را بنا کنید. معمولا این جنس از مسائل نیازمند تأمین مالی و سرمایه‌گذاری هستند. در حوزه فضایی باید سازمان‌هایی مثل پژوهشگاه یا سازمان فضایی کمک کنند، در غیر این صورت باید همان شرکتی که صاحب مسئله است یاری رساند.
متأسفانه سرمایه‌گذار‌های بخش خصوصی کمتر در حوزه‌های های‌تک ریسک می‌کنند، زیرا معلوم نیست کی به نتیجه برسد و وقتی به نتیجه برسد، چقدر درآمد داشته باشد. سرمایه‌گذاران بیشتر به سراغ کسب‌وکارهای خرد و خدماتی می‌روند. ممکن است یک ماهواره را با هزینه بالایی بسازید و در وهله اول هیچ سودی برایتان نداشته باشد. مسائل مربوط به بیمه و مالیات هم که همیشه گریبان‌گیر بخش خصوصی بوده و هست.
در زمینه نوآوری‌های فضایی کشور ما کجای مسیر قرار دارد؟ وضعیت ما نسبت به کشورهای توسعه‌یافته چگونه است؟
در کشور ما از تصاویر ماهواره‌ای برای جنگل‌خواری، کشاورزی، پیش‌بینی وضعیت آب‌وهوا و مواردی از این قبیل استفاده می‌شود. می‌شود گفت ظرفیت ما بیشتر در زمینه نرم‌افزاری توسعه پیدا کرده است، ولی در زمینه سخت‌افزار مسلما از کشورهایی که سال‌هاست ماهواره به فضا می‌فرستند و فضانوردان را به جو می‌برند تا شرایط بی‌وزنی را تجربه کنند و پروژه‌های این‌چنینی انجام می‌دهند، خیلی عقبیم. در زمینه هوافضا چندین رشته دخالت دارند و برای ساخت چیزی مثل شاتل‌اسپیس باید پروسه‌ای پنج تا هفت ساله را تجربه کنید. انجام این پروژه‌ها با کمک چندین سازمان دولتی و جوامع دانشگاهی شکل می‌گیرد. در این زمینه هنوز به نمونه‌سازی هم نرسیده‌ایم، چه برسد به تجاری‌سازی محصول.
برای دست یافتن به این چشم‌انداز، چه مانعی سر راهمان وجود دارد؟
برای این مدل پروژه‌ها هم زیرساخت موجود است، هم منابع مادی و انسانی. اگر غیر از این بود، در حوزه نظامی پیشرفت نمی‌کردیم. چیزی که ما به آن نیاز داریم، یک ادغام‌گر یا جمع‌کننده است. کسی که بتواند این المان‌ها را در کنار همدیگر جمع کند. فرض کنید شرکتی مدیرعامل نداشته باشد، یعنی کسی که سیاست‌گذاری می‌کند و خط مشی را مشخص. در این صورت بیش از یک سال دوام نمی‌آورد. کار ادغام‌گر هم همین است.
چشم‌انداز بلندمدتی که مرکز نوآوری فضای نو برای خود در نظر دارد، چیست؟
ما این وظیفه را بر گردن خود احساس می‌کنیم که این شرکت صدردصد فضایی بشود. با این رویکرد که هرکدام از شرکت‌های مستقر در مرکز نوآوری فضای نو بتوانند بخشی از یک سیستم یا مجموعه کامل ماهواره‌ای را طراحی کنند و ساختش را به عهده بگیرند و خود شتابدهنده نیز نقش ادغام‌گر یا جمع‌کننده را بازی کند. یا اینکه چند تیم زیرسامانه بشوند و یک تیم جمع‌کننده. چشم‌انداز ما این است که بعد از سه سال اولین نمونه ماهواره بخش خصوصی را بسازیم که قابلیت پرتاب در مدار را داشته باشد.
به نظر شما بخش خصوصی از عهده رسیدن به این چشم‌انداز برمی‌آید؟
بله، حتما اگر کسی بخواهد این مسیر را باز کند، بخش خصوصی خواهد بود.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/fmjc
