رضا جمیلی؛ سردبیر هفته‌نامه کارنگ / تابستان که می‌شود، کلاس‌ها تعطیل، دانشگاه‌ها نیمه‌خالی و سایت‌های آموزشی هم خلوت‌تر می‌شوند. آمارها نشان می‌دهد همین تعطیلی مدارس، ترافیک یکی از مشهورترین محصولات هوش مصنوعی یعنی چت‌جی‌پی‌تی را هم پایین کشیده است. این واقعیت ساده اما نکته مهمی در دل دارد: بخش بزرگی از مصرف هوش مصنوعی در کشوری چون آمریکا هم، به دست جوان‌ها و دانشجوهایی رقم می‌خورد که دنبال حل تکالیف درسی، یادگیری، سرگرمی یا آزمون‌وخطا هستند؛ نه کارخانه‌ها، مزرعه‌ها یا خطوط تولید.
در نقطه مقابل، هفته پیش در رویداد «۱۰۰ مدیرعامل»، مهدی معصومی مدیرعامل تلاونگ حرفی زد که همگان را به فکر فرو برد: «کاربردهای هوش مصنوعی را همه می‌دانیم، مسئله این است که چه کسی می‌تواند آن را برای ما در صنعت تخم‌مرغ عملی کند.» پشت این حرف، یک حقیقت جدی خوابیده است: دانستن کلیات فناوری کافی نیست؛ باید کسی پیدا شود که آن را در متن یک صنعت واقعی بنشاند و به محصول و فرآیند تبدیل کند. این روزها بیشتر کارشناسان این حوزه که خود را متخصص یا توسعه‌دهنده هوش مصنوعی نامیده‌اند فراتر از کاربرد چت‌بات‌ها چیزی برای عرضه ندارند. یکی باید بیاید بگوید همین امروز در صنعت پوشاک یا فرش ایران می‌توان اینگونه از هوش مصنوعی برای تغییر و بهره‌وری استفاده کرد و خودش هم امکان و ظرفیت مدیریت یک پروژه در این سطح را داشته باشد.
این دو روایت کنار هم نشان می‌دهد هوش مصنوعی فعلاً در سطح عمومی و رسانه‌ای بیشتر با «چت‌بات‌ها» و ابزارهایی که کار منابع انسانی را صرفا راحت‌تر کرده‌اند شناخته می‌شود، اما هنوز راه زیادی تا تبدیل‌شدن به موتور تغییر در صنایع دارد. امروز دستاوردهای چشمگیر بیشتر در تولید متن، پاسخ‌گویی یا کارهای دفتری دیده می‌شود؛ نه در کشاورزی، حمل‌ونقل یا زنجیره تأمین.
برای عبور از این وضعیت، دو چیز حیاتی است: ایده‌پردازانی که مسئله‌های واقعی صنعت را بشناسند، و کسب‌وکارهایی که شهامت سرمایه‌گذاری روی آن مسئله‌ها را داشته باشند. تنها با این ترکیب است که می‌توانیم از «جذابیت‌های سطحی» عبور کنیم و به «کاربردهای واقعی و موثر» برسیم.
ایران در این میان هم تهدید را پیش‌رو دارد، هم فرصت. اگر مصرف‌کننده بمانیم، نهایتاً سرگرم چت‌بات‌های خارجی می‌شویم. اما اگر تیم‌های بومی بتوانند هوش مصنوعی را به صنایع سنتی مثل فولاد، پتروشیمی، مرغداری‌ها یا خدمات مالی و دیگر اشکال خدمات پرکاربرد پیوند بزنند، آن وقت است که از موج تبلیغات عبور کرده و به موج توسعه می‌رسیم. هوش مصنوعی امروز بیش از هر چیز آینه‌ای است که از ما می‌پرسد: دنبال حیرت هستیم یا دنبال کاربرد؟ پاسخ ما به این پرسش، مسیر آینده اقتصاد را رقم خواهد زد.
