وام‌دهی روی دور تند

این روزها بحث شفاف‌سازی و انتشار فهرست دریافت‌کنندگان تسهیلات از صندوق نوآوری و شکوفایی بسیار داغ است. نهادی حمایتی که در سال ۱۳۹۱ برای کمک به اقتصاد دانش‌بنیان کشور و مواردی مانند تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات، کاربردسازی دانش و دستاوردهای پژوهشی و تکمیل زنجیره ایده، محصول و بازار، کار خود را آغاز کرد، اما این روزها فعالان زیست‌بوم نوآور از مدیران آن می‌خواهند شفاف و علنی و با جزئیات دقیق بگویند در نُه سال گذشته چه کرده‌اند.

آماری که این صندوق منتشر کرده، نشان می‌دهد ارقام زیادی در هشت سال گذشته در قالب وام و ضمانت‌نامه به شرکت‌های دانش‌بنیان اختصاص یافته است. داده‌های صندوق نشان می‌دهد از سال 93 تا خردادماه امسال حدود 10 هزار و 713 میلیارد تومان تسهیلات میان شرکت‌های دانش‌بنیان توزیع شده است.

بیشترین رقم پرداختی مربوط به سال 99 بوده که صندوق پنج هزار و 369 میلیارد تومان به شرکت‌های دانش‌بنیان تسهیلات داده که حدود دو برابر تعداد وام‌هایی است که در سال 98 توزیع شده است. از نظر تعدد تسهیلات نیز طبق آمار صندوق نوآوری و شکوفایی، در مجموع از سال 93 تاکنون 6300 فقره انواع وام میان شرکت‌های دانش‌بنیان توزیع شده که در این زمینه رکورد بیشترین تعداد وام‌ها نیز با ۲۷22 مربوط به سال گذشته است.

با یک حساب سرانگشتی درمی‌یابیم که در طول یک سال گذشته هریک از شرکت‌های دانش‌بنیان به‌ طور متوسط 9/1 میلیارد تومان از صندوق وام دریافت کرده‌اند. تعداد وام‌هایی که در سال ۹۸ صندوق به شرکت‌ها داده 1216 عدد بوده است. عملکرد صندوق در تأمین منابع مالی شرکت‌های دانش‌بنیان طی دو سال و نیم گذشته (تا خرداد 1400) چه به لحاظ میزان تسهیلات و چه به لحاظ تعداد جهشی قابل توجه داشته است.

مقایسه دو بازه‌ زمانی 98 تا امسال و سال 91 تا 98 نشان می‌دهد هرچه به سال 1400 نزدیک‌تر می‌شویم، چه در تعداد و چه در مبالغ وام‌ها، شاهد بهبود عملکردها هستیم. از نظر تعداد، از مجموع 6300 فقره تسهیلاتی که در طول دوره فعالیت صندوق پرداخت شده، 7/67 درصد مربوط به دو سال و سه ماه منتهی به خرداد امسال است.

از نظر مبلغ تسهیلات نیز بررسی آمارهای صندوق حاکی از این است که 5/87 درصد کل تسهیلات در دو سال 98 و 99 و خرداد امسال میان شرکت‌های دانش‌بنیان توزیع شده که رقم آن نُه هزار و 374 میلیارد تومان است. یکی دیگر از خدماتی که صندوق نوآوری و شکوفایی به شرکت‌های دانش‌بنیان می‌دهد، صدور ضمانت‌نامه است.

به طور مشخص صندوق از سال 94 شروع به صدور ضمانت‌نامه برای کسب‌وکارها کرده است. بر پایه آمارهای صندوق، این نهاد در مجموع 2263 ضمانت‌نامه برای کسب‌و‌کارها صادر کرده که بیشترین آن مربوط به سال گذشته با 1240 و سال 98 با 644 ضمانت‌نامه بوده است.

از نظر مبلغ ضمانت‌نامه‌ها نیز داده‌های صندوق رقم چهار هزار و 288 میلیارد تومان را نشان می‌دهد که چهار هزار و 242 میلیارد تومان آن مربوط به سال‌های 98 تا خرداد امسال است. به عبارتی 9/98 درصد ضمانت‌نامه‌ها. به لحاظ کمیت نیز داده‌های صندوق نشان می‌دهد حدود نیمی از شرکت‌های دانش‌بنیان ثبت‌شده از تسهیلات یا ضمانت‌نامه‌ها استفاده کرده‌اند.

بر اساس آخرین آمار صندوق تا خرداد امسال، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری صلاحیت شش هزار و شش شرکت دانش‌بنیان را تأیید کرده که از این تعداد، سه هزار و 73 شرکت، معادل 50 درصد شرکت‌ها در سال‌های گذشته از خدمات و حمایت‌های صندوق نوآوری بهره برده‌اند.

داده‌های صندوق نوآوری تا همین‌جا بیشتر ادامه نمی‌یابد و اگرچه تصویری از رشد اقتصاد دانش‌بنیان کشور را نمایان می‌سازد، کیفیت این رشد را مشخص نمی‌کند. به‌خصوص اینکه پرسش‌های بی‌پاسخ زیادی درباره اعداد و ارقام آن وجود دارد. برای نمونه مشخص نیست چه شرکت‌هایی با چه ماهیتی در چه حوزه‌هایی و به چه منظور تسهیلات گرفته‌اند و به تعبیر منتقدان، وام‌دهی در تاریکی و روی دور تند است.