شماره ۱۸۷ هفتهنامه کارنگ با تصویر روی جلد اختصاصیافته به سلسله گفتوگوهای تخصصی درباره چالشها و فرصتهای زیرساخت دیجیتال کشور منتشر شد. با نزدیک شدن به دومین رویداد زیرساخت دیجیتال ایران که در ۱۶ دی ماه ۱۴۰۴ برگزار خواهد شد، با فعالان و کارشناسان حوزه سختافزار و زیرساخت دیجیتال، به بررسی چالشها و فرصتهای کشور پرداختهایم.
این شماره، اخبار و گزارشهایی درباره اینستاگرام و زیست آنلاین ایرانیها، سرمایهگذاری بنیاد ملیندا گیتس برای تحول سلامت زنان و روایت فعالان صنعت پرداخت از چالشها، الزامات و آینده تنظیمگری را در برمیگیرد. همچنین در ادامه به پاتک یوتیوب به درآمد یوتیوبرهای ایرانی، هشدار کارشناسان نسبت به تبلیغات پلتفرمهای آنلاین طلا و چالش دوگانه زیرساخت دیجیتال در ایران پرداخته شده. راهاندازی پلتفرم تبدیل قوانین برای هوش مصنوعی توسط استارتاپ قادی نیز از دیگر بخشهای خواندنی این شماره است.
ایران و چالش دوگانه زیرساخت دیجیتال
رضا جمیلی، مدیر توسعه کسبوکار راهکار، در یادداشت خود با عنوان «ایران و چالش دوگانه زیرساخت دیجیتال» به وضعیت متناقض زیرساختهای کشور در برابر تحولات شتابان جهانی میپردازد. او توضیح میدهد که جهان در حال برنامهریزی برای نسل جدید دیتاسنترها و زیرساختهای متناسب با هوش مصنوعی و پردازشهای سنگین است، در حالی که ایران هنوز با مسائل پایهای و فرسودگی زیرساختها دستوپنجه نرم میکند. جمیلی با اشاره به تفاوت نگاه کشورها، این فاصله را نشانهای از شکاف عمیق میان استانداردهای امروز جهان و واقعیت موجود در ایران میداند. او تأکید میکند که این عقبماندگی تنها فنی نیست، بلکه پیامدهای راهبردی برای آینده اقتصاد دیجیتال کشور دارد. به باور او، ایران ناچار است همزمان دو مسیر را طی کند: جبران عقبماندگیهای فعلی و آمادگی برای تحولات پیشرو. جمیلی هشدار میدهد که بیتوجهی به این دوگانگی، شکافی ایجاد میکند که در آینده بهسادگی قابل جبران نخواهد بود.
آینده روی کدام زیرساخت بنا میشود؟
پرونده ویژه شماره ۱۸۷ کارنگ، به گفتوگوهای تخصصی درباره چالشها و فرصتهای زیرساخت دیجیتال کشور اختصاص دارد. در نخستین گفتوگو با محوریت چالشها و فرصتهای زیرساخت دیجیتال کشور، رامین آذری به بررسی جایگاه زیرساخت دیجیتال بهعنوان لایه بنیادین توسعه صنایع و اقتصاد دیجیتال کشور میپردازد.
او توضیح میدهد که زیرساخت دیجیتال، بستر مشترک همه بخشها از صنعت بانکداری و انرژی تا حملونقل و خدمات آنلاین است و بدون آن، تحول صنعتی عملاً امکانپذیر نیست. آذری فرسودگی تجهیزات، نبود استانداردهای ملی و کمبود سرمایهگذاری هدفمند را از چالشهای اصلی این حوزه میداند. به باور او، تنها با سیاستگذاری هوشمند و نقشآفرینی جدی بخش خصوصی میتوان زیرساخت دیجیتال را به موتور محرک صنایع کشور تبدیل کرد.
در دیگر گفتوگوی این شماره، محمدحسین کاشی، عضو هیئتمدیره شرکت ارتباطات زیرساخت، به موضوع پایداری شبکه و آینده زیرساخت دیجیتال کشور میپردازد. او تأکید میکند که زیرساخت دیجیتال، پایه اصلی تابآوری، امنیت و حکمرانی در اقتصاد دیجیتال است و همه سامانههای حیاتی کشور بر این لایه استوارند. کاشی با اشاره به تجربه شرایط بحرانی و جنگی، پایداری شبکه را یک ضرورت راهبردی میداند نه یک انتخاب فنی. به باور او، تداوم این پایداری نیازمند سرمایهگذاری بلندمدت، تصمیمگیریهای دقیق و پرهیز از راهحلهای کوتاهمدت است.
در سومین گفتوگو نیز شورش مرادی، با نگاهی هشداردهنده به پیامدهای عقبماندن ایران در توسعه زیرساخت دیجیتال میپردازد. او توضیح میدهد که تأخیرهای طولانی در تأمین تجهیزات، پیچیدگیهای ارزی و بروکراسی فرساینده، پروژههای زیرساختی را از اهداف تعیینشده دور کرده است. مرادی تأکید میکند که این عقبماندگی در فضایی رخ میدهد که جهان با سرعت در حال سرمایهگذاری و پیشروی است و منتظر ایران نمیماند. به باور او، ادامه این روند میتواند شکافی ایجاد کند که در آینده نهتنها پرهزینه، بلکه عملاً جبرانناپذیر خواهد بود.
پاتک یوتیوب به درآمد یوتیوبرهای ایرانی
براساس گزارشها، درآمد یوتیوبرهای فارسیزبان طی هفتههای اخیر با کاهش شدید مواجه شده و در برخی موارد تا ۸۰ درصد افت کرده است. علت اصلی این ریزش، بهروزرسانی جدید الگوریتمهای یوتیوب اعلام شده که ترافیک ورودی از کاربران ایرانی با استفاده از ویپیان را بهعنوان ترافیک کمارزش برای تبلیغدهندگان شناسایی میکند. چهرههای شناختهشده در یوتیوب با انتشار ویدیوهایی این موضوع را تأیید کرده و عنوان کردهاند که درآمدشان به یکپنجم یا حتی یکدهم سطح قبلی کاهش یافته است. کارشناسان و فعالان حوزه تولید محتوا معتقدند این تغییرات ممکن است تولیدکنندگان فارسیزبان را به سمت جذب اسپانسرهای مستقیم، همکاری با برندها یا حتی مهاجرت به پلتفرمهای جایگزین سوق دهد.
فریب تبلیغات طلای آنلاین را نخورید
بخشی از این شماره به نشستی با حضور محمدصادق علیپور و پیام الیاس کردی با محوریت بررسی ریسکها و ابهامهای پلتفرمهای فروش اینترنتی طلا اختصاص دارد. این دو کارشناس توضیح میدهند که رشد این پلتفرمها ریشه در تورم بالا، نقدینگی فزاینده و محدود شدن بازارهای موازی دارد و طلا به گزینهای طبیعی برای حفظ ارزش دارایی تبدیل شده است. با این حال، خالیفروشی، نبود شفافیت حقوقی و مشخص نبودن ماهیت دارایی، از مهمترین چالشهای این بازار عنوان میشود. علیپور و الیاس کردی همچنین نسبت به تعدد نهادهای ناظر، سردرگمی کاربران در زمان بحران و نقش پررنگ تبلیغات هشدار میدهند و عقیده دارند که در نبود تنظیمگری شفاف و پاسخگو، سرمایهگذاران خرد باید با احتیاط و سرمایه محدود وارد این حوزه شوند.
قوه مقننه هوش مصنوعی
قادی، استارتاپ مستقر در دبی، با جذب سرمایه پیششتابدهی توانسته مسیر ساخت نخستین پلتفرم بومیِ تطبیق مقررات برای عصر هوش مصنوعی در خاورمیانه را هموار کند. هدف این پلتفرم آن است که قوانین، مقررات و اسناد سیاستگذاری را به قالبی تبدیل کند که برای ماشین قابلدرک باشد؛ قالبی که بتواند بهطور خودکار تشخیص دهد یک سازمان تا چه حد با چارچوبهای قانونی مطابقت دارد. پس از جذب سرمایه، قادی قصد دارد توسعه محصول را سرعت بخشد و اجرای آزمایشی پلتفرم را با نهادهای دولتی و شرکتهای تحتنظارت آغاز کند. همزمان، بسیاری از دولتهای خاورمیانه در حال بازنگری قوانین مرتبط با هوش مصنوعی، امنیت داده و خدمات دیجیتال هستند و این موضوع تقاضا برای زیرساختهای فناوری نظارتی را بیشتر کرده است.
بایدهای تنظیمگری صنعت پرداخت
گزارشی از این شماره، به مرور دیدگاههای ۱۶ نفر از مدیران و کارشناسان صنعت پرداخت در رویداد رگمیت درباره وضعیت فعلی و آینده تنظیمگری این حوزه میپردازد. حاضران در رویداد رگمیت تأکید کردند که نظارت سنتی دیگر پاسخگوی پیچیدگیهای امروز نیست و تنظیمگری ناگزیر باید به سمت رویکردهای هوشمند، دادهمحور و فناورانه حرکت کند. در این روایت، نقش رگتک، هوش مصنوعی و مشارکت بخش خصوصی بهعنوان الزامات مدیریت ریسک و حفظ نوآوری برجسته میشود. فعالان این حوزه همچنین بر لزوم شفافیت، بومیسازی الگوهای جهانی و تفکیک نقش ناظر از عامل تأکید دارند. جمعبندی این گزارش نشان میدهد آینده صنعت پرداخت در گرو یک تغییر پارادایم جدی در نگاه حاکمیت به تنظیمگری است.
یک سرمایهگذاری جسورانه
ملیندا فرنچ گیتس با اعلام تعهد یک میلیارد دلاری از طریق بنیاد خیریه خود، پیوتال ونچرز، بر توانمندسازی و ارتقای صدای زنان تأکید کرد. او که سالها فعال حقوق زنان و تأثیرگذاری اجتماعی بوده، اکنون با نگاه دقیق به آینده، پیشبینی جسورانهای درباره وضعیت سلامت زنان در سال ۲۰۲۶ ارائه کرده است. گیتس با اشاره به اینکه سلامت زنان تاکنون «کمبودجه، کمتحقیق و کمدرک شده» باقی مانده، توضیح داد که زنان در مقایسه با مردان ۲۵ درصد بیشتر از زندگی خود را در وضعیتهای نامطلوب سلامتی میگذرانند. او افزود که این شرایط نتیجه سالها بیتوجهی به نیازهای ویژه زنان بوده و زمان آن رسیده که دیگر تحمل رنج زنان را متوقف کنیم.
اینستاگرام و زیست آنلاین ایرانیها
دیگر گزارش شماره ۱۸۷ کارنگ، به بررسی وضعیت لایه محتوایی اینستاگرام و سهم محتوای داخلی این شبکه اجتماعی میپردازد. این گزارش نشان میدهد دستیابی به هدف ۷۰ درصدی سهم محتوای داخلی با چالشهایی مانند کمبود داده شفاف، ضعف در تنظیمگری و مدلهای درآمدی نامشخص مواجه است. بررسیها همچنین حاکی از سلطه پلتفرمهای خارجی مانند اینستاگرام با ۳۱ میلیون کاربر و ۴۷ درصد سهم بازار است، در حالی که محتوای داخلی در بسیاری از پلتفرمها کمتر از ۵ درصد است. مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی توصیه میکند توسعه زیستبوم خدمات محتوای داخلی با چارچوب تنظیمگری هوشمند، حمایت مالی، مشوقها و زیرساختهای رقابتپذیر همراه شود. در نهایت، تأکید شده که گذار از اقتصاد ترافیک به اقتصاد محتوا و ایجاد تعادل میان امنیت فرهنگی، توسعه اقتصادی و رضایت کاربران برای موفقیت شبکه ملی اطلاعات ضروری است.
