کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. در کارنگ ما تلاش داریم کسب‌وکارهای نوآور ایرانی، استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر کسب‌وکارها کوچک و بزرگی که در بخش‌های مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخش‌های اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانه‌ای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
کارگروه اقتصاد دیجیتال اوایل آذر ماه آیین‌نامه حمایت از فریلنسرها را تصویب کرد. این آیین نامه در یک هفته اخیر بارها مورد انتقاد و البته اما واگرهای بسیاری از فریلنسرها و کارشناسان این حوزه قرار گرفته است.
شاید یکی از بارزترین انتقاد‌ها به این طرح ارائه اینترنت طبقاتی به فریلنسرها توسط وزارت ارتباطات باشد. از سوی دیگر این آیین‌نامه شرایط بیمه افراد را فراهم می‌کند که به باور برخی کارشناسان به معنی دریافت مالیات از فریلنسرها خواهد بود.
این آیین‌نامه به باور برخی فعالان حوزه هدفش نه حمایت از فریلنسرها، که افزایش آمار اشتغال در کشور و رسیدن دولت به اهدافش در این زمینه است. همچنین برخی معتقدند شکل‌گیری یک پایگاه از سوی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور برای ثبت و اعتبارسنجی فریلنسرها طبق این آیین‌نامه به معنی تبدیل شدن نصر کشور به رقیب سکوهای فریلنسری است.
با تمام این انتقاد‌ها، اما سازمان نصر تهران اعلام می‌کند، از آنجا که سازمان نصر یک سازمان مردم‌نهاد است، امکان رقابت با بخش خصوصی را ندارد و هدف این آیین‌نامه حمایتی بیشتر از هر چیز، ساماندهی فریلنسرها در کشور است. همچنین برخلاف انتقادهای چند روز اخیر از این آیین‌نامه و بند اینترنت طبقاتی، قرار نیست به فریلنسرها اینترنت طبقاتی ارائه شود.
راهی برای افزایش آمار شاغلان؟!
آیین‌نامه حمایت از فریلنسرها شامل ۱۰ ماده است که برای اجرای آن وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های مختلف وظایف متعددی دارند. این آیین‌نامه قرار است حمایت‌های گوناگونی در اختیار فریلنسرها بگذارد؛ از امکان کار با نهادهای دولتی گرفته تا ارائه اینترنت با سطح دسترسی مناسب تا تسهیلات دیگری مانند بیمه و… .
اما این آیین‌نامه با روی خوش پلتفرم‌های فریلنسری مواجه نشده و حتی برخی از آنها حاضر به صحبت در مورد آن نمی‌شوند. برخی هم که نظری در مورد این آیین‌نامه می‌دهند، واکنش مثبتی به آن ندارند.
ایمان قصرفخری، بنیان‌گذار و مدیرعامل پلتفرم پارسکدرز که در حوزه فریلنسری کار می‌کند در گفت‌وگو با راه پرداخت اعلام می‌کند هدف اصلی این آیین‌نامه حمایتی، افزایش آمار اشتغال در کشور براساس وعده‌ای است که دولت داده است. او در این زمینه توضیح داد: «یکی از وعده‌های انتخاباتی دولت و تعهدی که در این زمینه داده، افزایش تعداد شغل و میزان اشتغال در کشور است و تاکنون نتوانسته به این وعده عمل کند. از نظر من، هدف اصلی آیین‌نامه حمایت از فریلنسرها این است که این افراد نیز به جامعه شاغلین که تاکنون در آمار اضافه نشده بودند، اضافه شوند.»
به باور او، ایجاد پایگاه برای ثبت‌نام فریلنسرها و احراز هویت آنها می‌تواند به دولت کمک کند آنها را در بین آمار شاغلان قرار دهد.
یکی دیگر از بخش‌های این آیین‌نامه که در یک هفته گذشته مورد نقد کارشناسان و فعالان حوزه آی‌تی قرار گرفته، وظیفه وزارت ارتباطات در ارائه اینترنت پرسرعت با سطح دسترسی مناسب است. به باور کارشناسان، دولت با این آیین‌نامه بعد از طبقه‌بندی اینترنت برای کودکان، حالا به دنبال طبقه‌بندی اینترنت برای فریلنسرهاست.
با این حال ایمان قصرفخری، اینقدر این بند را بی‌اهمیت می‌داند که نظری در مورد آن نمی‌دهد. او این بند از آیین‌نامه را دور از منطق می‌داند و بر این باور است که از اساس ارائه اینترنت طبقاتی به قشر خاص، یک رویکرد اشتباه است.
قصرفخری نگرانی بعدی در مورد اجرای این آیین‌نامه را گرفتن مالیات از فریلنسرها عنوان می‌کند. او با اشاره به بندی که در آن وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی موظف به تدوین دستورالعمل بیمه تأمین اجتماعی فریلنسرها شده، می‌گوید: «بیمه‌کردن فریلنسرها با توجه به اینکه بخشی از بیمه شامل مالیات می‌شود یک بحث ماجراست، اما نکته مهم‌تر این است که تدوین‌کنندگان با کمک این بند می‌خواهند وقتی فریلنسرها اطلاعات خود را در پایگاهی وارد کردند که سازمان نصر کشور باید راه‌اندازی کند، تمامی اطلاعات مربوط به شماره حساب و فعالیت بانکی آنها را گرفته و برای گرفتن مالیات از آنها اقدام کنند.»
از سوی دیگر یکی دیگر از نگرانی‌های قصرفخری راه‌اندازی پایگاه ثبت فریلنسرها و اعتبارسنجی آنها از طریق سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور است. به باور او به نظر می‌رسد کارگروه اقتصاد دیجیتال با شکل داده این پایگاه به دنبال تبدیل شدن پایگاه نصر کشور به رقیب سکوهای فریلنسری در کشور است.
هدف فقط ساماندهی است
محمدرضا قلعه‌نوی، عضو هیئت‌مدیره سازمان نصر تهران و رئیس رسته خدمات فناوری اطلاعات معتقد است برخلاف انتقادهای وارده به این آیین‌نامه در این چند روز، آیین‌نامه حمایت از فریلنسرها نه به دنبال گرفتن اطلاعات فریلنسرهاست، نه می‌خواهد آنها را مجبور به نام‌نویسی در پایگاه راه‌اندازی‌شده از سوی نصر کشور کند.
قلعه‌نوی در گفت‌وگو با راه پرداخت تأکید می‌کند که این آیین‌نامه ممکن است کامل نباشد، اما آن‌گونه هم نیست که هیچ گره‌ای از کار فریلنسرها باز نکند. همچنین این آیین‌نامه ابتدا شامل ارائه خدمات بیشتری به فریلنسرها بوده، اما در نهایت به دلایلی حذف شده است.
در ماده ۲ این آیین‌نامه، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور موظف شده با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهوری و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و به‌منظور ایجاد بستر حمایتی و ارتقای مهارت‌های فعالان حوزه آزادکاری (فریلنسری) طی سه ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه، برای ایجاد پایگاه ثبت اطلاعات آزادکاران اقدام کند و مجری اعتبارسنجی افراد پایگاه نیز خود این سازمان است.
بسیاری از فریلنسرها از ایجاد این پایگاه و اینکه قرار است از این طریق، اطلاعات آنها جمع‌آوری شود ابراز نگرانی می‌کنند.
قلعه‌نوی در مورد اینکه چرا برای ایجاد این پایگاه، سازمان نصر کشور انتخاب شده و راه‌اندازی این پایگاه چه مزیتی دارد، می‌گوید: «سازمان نظام صنفی درواقع به‌عنوان نهاد بی‌طرف، مسئولیت ثبت اطلاعات و احراز آزادکاران را عهده‌دار شده است. یکی از مزایای راه‌اندازی این پایگاه، تهیه گزارش‌های آماری از فضای حاکم بر جامعه آزادکاران و توسعه اقتصاد گیگ در کشور است.»
به گفته او، در حال حاضر هیچ آمار دقیقی در مورد تعداد فعالان فریلنسر در کشور وجود ندارد. او با اعلام اینکه هنوز در جامعه خیلی‌ها با نام و تعریف فریلنسر آشنا نیستند، توضیح داد: «فراموش نکنیم عناوین شغلی نظیر آزادکاران (فریلنسرها) ، کوچ‌نشینان دیجیتال (دیجیتال نومدها) در فضای اقتصاد دیجیتال کشور چندان از دیدگاه عمومی شناخته‌شده نیستند و این قبیل اقدامات می‌تواند برای آگاهی‌رسانی نیز مفید واقع شده و وجهه قانونی آن را نیز تقویت کند.»
به باور او، راه‌اندازی این پایگاه و ثبت اطلاعات در آن باعث اعتماد سازمان‌ها و دولت‌ها نسبت به انجام کار با این افراد می‌شود.
فریلنسرها مقررات‌گذاری نمی‌شوند
اما همین ثبت اطلاعات فریلنسرها در پایگاه راه‌اندازی‌شده توسط نصر کشور باعث نگرانی فعالان این عرصه شده؛ چراکه آنها نگران ثبت اطلاعات خود در این پایگاه و در ادامه، ایجاد مشکلاتی مانند گرفتن مالیات و رگولاتوری فعالیت‌شان هستند.
قلعه‌نوی این نگرانی را بی‌مورد می‌داند و معتقد است راه‌اندازی این پایگاه فقط برای ساماندهی فریلنسرهاست: «بهتر است بدانید ما تأکید روی ساماندهی داریم. با راه‌اندازی این پایگاه هیچ فریلنسری مجبور به ثبت‌نام در آن نیست. این آیین‌نامه به این منزله نیست که اگر فریلنسری برای ثبت اطلاعاتش به پایگاه راه‌اندازی‌شده از سمت سازمان نصر نیامد، دیگر نمی‌تواند به‌عنوان آزادکار فعالیت کند. آزادکاران می‌توانند طبق روال گذشته فعالیت خود را انجام دهند، اما از مشوق‌ها و بسته‌های حمایتی که در این آیین‌نامه دیده شده؛ از قبیل امکان ارائه خدمات آزادکاری با هویت اشخاص حقیقی با نهادها و دستگاه‌های اجرایی دولتی در سامانه ستاد، بهره‌مندی از بیمه تأمین اجتماعی آزادکاران، سازوکارهای لازم در خصوص تعاملات مالی و ارزی و… نمی‌توانند برخوردار شوند.»
او همچنین به انتقاد برخی در زمینه در نظر گرفتن بیمه برای فریلنسرها اشاره می‌کند که می‌تواند بهانه‌ای برای گرفتن مالیات از آنها باشد: «آن‌گونه که در این مدت اعلام شده، قرار نیست با بیمه‌شدن فریلنسر از او مالیات گرفته شود. یکی از دغدغه‌های مشترک بسیاری از آزادکاران، نبود سازوکار لازم در سازمان تأمین اجتماعی برای بیمه تأمین اجتماعی اشخاص حقیقی است.»
به گفته او در حال حاضر فریلنسرها یا فاقد بیمه تأمین اجتماعی هستند یا از طریق کارگاه‌های فعال بیمه شده‌اند که این آیین‌نامه با به‌رسمیت‌شناختن فریلنسرها به‌عنوان کسب‌وکار حقیقی، عملاً وزارت تعاون را ملزم به تدوین دستورالعمل بیمه تأمین اجتماعی برای آزادکاران و اجرای آن کرده است.
او تأکید می‌کند که براساس مفاد مندرج در این آیین‌نامه، تأکید بر واژه ساماندهی شده و قرار نیست روی فعالیت فریلنسرها مقررات‌گذاری صورت گیرد.
به فریلنسرها اینترنت طبقاتی ارائه نمی‌شود
طبق ماده ۸ این آیین‌نامه، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف است زیرساخت‌های دسترسی به اینترنت پرسرعت و پایدار با سطح دسترسی مناسب افراد اعتبارسنجی‌شده در پایگاه را فراهم کند.
ارائه اینترنت طبقاتی از طرح‌های قدیمی است، اما در چند ماه گذشته با توجه به شدت‌گرفتن محدودیت‌های اینترنتی بسیار مورد انتقاد و اعتراض کارشناسان قرار می‌گیرد؛ چراکه به باور آنها، ارائه اینترنت طبقاتی به گروه‌های خاص، علاوه بر ایجاد رانت، مانع جریان آزاد اطلاعات هم می‌شود.
در این زمینه حسن هاشمی، رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور در گفت‌وگو با وب‌سایت سیتنا اعلام کرده است که اینترنت پرسرعت و پایدار حق همه مردم است و طبقه‌بندی آن درست نیست.
هاشمی حتی گفته است که از نظر او افرادی مانند فریلنسرها باید به سرویس‌ها و خدمات بین‌المللی مثل اینترنت ماهواره‌ای استارلینک هم دسترسی داشته باشند.
قلعه‌نوی هم علاوه بر اینکه با طبقاتی‌شدن اینترنت مخالف است، اعلام می‌کند برخلاف فضایی که در این چند روز علیه این آیین‌نامه ایجاد شده و اعلام اینکه قرار است به فریلنسرها اینترنت طبقاتی داده شود، خبری از اینترنت طبقاتی برای این گروه نیست.
آن‌طور که او می‌گوید تدوین این آیین‌نامه چندین ماه زمان برده و در نهایت قرار بود شهریورماه و قبل از شروع قطعی و محدودیت‌های اینترنت تصویب شود. به باور او، اگر این آیین‌نامه همان زمان ابلاغ می‌شد، شاید چنین برداشتی از اینکه قرار است به فریلنسرها اینترنت طبقاتی داده شود به وجود نمی‌آمد.
قلعه‌نوی در این مورد توضیح می‌دهد: «حداقل نیازمندی یک فرد فریلنسر، دسترسی به اینترنت پرسرعت و باکیفیت است که بتواند به‌راحتی و در موقعیت‌های مکانی مختلف خدمات مناسبی به مشتری خود ارائه کند، اما وقتی به محدودیت‌های اینترنتی خوردیم، برداشت‌ها از این بند متفاوت شد و به این سمت رفتیم که دولت می‌خواهد اینترنت را طبقه‌بندی کند؛ در صورتی که ملاک این نبود.»
او تأکید می‌کند که در یک جمله، هدف اصلی این ماده صرفاً بهره‌مندی فریلنسرها از خدمات مناسب اینترنتی بوده و بحث ارائه اینترنت طبقه‌بندی مطرح نیست.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/iikg
