تأمین مالی استارتاپ‌ها از بازار سرمایه

دیروز اتفاق عجیبی برای اولین‌ بار در بازار بورس کشور رخ داد. اگر تا امروز فقط دولت بود که برای تأمین مالی اوراق عرضه می‌کرد، این بار یک شرکت استارتاپی از سازمان بورس مجوز گرفت که به مدت سه روز در فرابورس ایران پذیره‌نویسی داشته باشد.

این سه روز از روز گذشته آغاز شد. حالا اهمیت این ماجرا در چیست؟ آن‌طور که روزنامه «هفت‌ صبح» ماجرا را توضیح داده، به کاری که فیلیمو کرده می‌گویند «عرضه اوراق مرابحه». فیلیمو اخیرا‍ً با یک شرکت سرمایه‌گذاری همکاری کرده تا در بورس اوراق بفروشد. این چه معنی می‌دهد؟

برای اینکه ببینیم این کار چه معنی می‌دهد، باید اول ببینیم این نوع اوراق چیست. اوراق مرابحه شبیه وام است. شما چند برگه به یک نفر می‌دهید و به او متعهد می‌شوید که در ازای یک مقدار پول به او سود بدهید. فیلیمو قرار است این اوراق را از طریق یک شرکت سرمایه‌گذاری به نام «ترنج» منتشر کند و آنها را بفروشد.

در مقابل هم خریدار باید ۳۰۰ میلیارد تومان به فیلیمو بدهد و در ازای آن سود بگیرد؛ آن هم سود سالانه روزشمار با نرخ ۱۸درصد. تا کی؟ تا چهار سال بعد.

تا قبل از این اصولاً دولت یا نهایتاً شرکت‌های دولتی مثل ایران‌خودرو و سایپا بودند که اوراق می‌فروختند. آنها با این روش پول جمع می‌کردند و کار خود را پیش می‌بردند، اما تا امروز یک شرکت استارتاپی نتوانسته بود با فروختن اوراق مرابحه سرمایه‌ای جور کند.

از آنجا که وقتی کسی اوراق مرابحه می‌فروشد باید بگوید که این اوراق را برای چه کاری می‌خواهد، فیلیمو هم توضیح داده که این پول را برای بزرگ‌تر کردن آرشیو خود می‌خواهد؛ یعنی این پول را خرج خرید خانه، منابع انسانی و تبلیغات نمی‌کند.

وقتی شرکتی به این مرحله می‌رسد که اوراق مرابحه در بورس عرضه کند، قطعاً آن مبلغ مورد نیاز (اینجا ۳۰۰ میلیارد تومان) برایش فراهم خواهد شد؛ چراکه عرضه اوراق در بورس با متعهد بازارگردان انجام می‌شود. یعنی از قبل چند نفر متعهد می‌شوند که این ۳۰۰ میلیارد تومان را بخرند.

در نتیجه حتی اگر مردم این مبلغ را ندهند، این شرکت‌ها آن را می‌پردازند. حالا برای فیلیمو این شرکت‌ها کدام هستند؟ صندوق ‌سرمایه‌گذاری افرا نماد پایدار و صندوق اختصاصی بازارگردانی تاک دانا به همراه شرکت تأمین‌ سرمایه تمدن متعهد پذیره‌نویسی و بازارگردانی این اوراق خواهند بود. همچنین بانک خاورمیانه ضمانت پرداخت این اوراق را برعهده گرفته است.

سوال بعد اینکه آیا می‌شود این مبلغ را نه شرکت‌ها، بلکه مردم معمولی بخرند؟ می‌توانند، اما اصولاً چنین اتفاقی نمی‌افتد و این شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که سراغ اوراق مرابحه می‌روند. هرچند خرید اوراق برای مردم ریسکی ندارد، اما کمتر سراغ آنها می‌روند. در مقابل مردم با سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها به طور غیرمستقیم در این اوراق مرابحه شرکت می‌کنند.

فیلیمو پیش‌تر با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده بود: «در سال ۱۴۰۰ فیلیمو در ادامه فعالیت‌های خود قصد دارد وارد بورس شود و شما می‌توانید به طور شفاف در جریان درآمدها و هزینه‌های ما باشید.» اما به نظر می‌رسد با توجه به وضعیت فعلی بازار سرمایه و وضعیت شرکت‌های استارتاپی برای ورود به بورس، این شرکت تصمیم گرفته سرمایه مورد نیاز خود را فعلاً از طریق بازار تأمین سرمایه و انتشار اوراق تأمین کند.

از میان استارتاپ‌هایی که برنامه‌ خود برای ورود به بورس را اعلام کرده بودند تاکنون فقط تپسی موفق به عرضه سهام خود در بازار سرمایه شده است.