معاون فنی و بازرگانی شرکت ملی پست ایران اعلام می‌کند که بخشی از کاهش ترافیک پستی که به دنبال شروع محدودیت اینترنتی از اوخر شهریورماه رخ داده، حالا ترمیم شده، اما به گفته او مقایسه حال با روند سنواتی قبل نشان می‌دهد که هنوز ترافیک پست حدود هشت تا 10 درصد کمتر از زمان قبل از محدودیتهای اینترنتی است.
این آمار شرکت پست مبنی بر عدم بازگشت هشت تا 10درصد ترافیک پست با اظهارنظرهای اخیر وزیر ارتباطات متفاوت است. در یک ماه اخیر بارها وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تأکید کرده که «با وجود آسیب و بروز مشکل برای کسب‌وکارها در ماه‌های اول، اکنون روند طبیعی کسب‌وکارهای اینترنتی در جریان است؛ به طوری که آمار ترافیک شرکت ملی پست از نظر جابه‌جایی تعداد مرسوله‌ها، نسبت به شهریورماه افزایش پیدا کرده است.»
در این شرایط این سؤال به وجود می‌آید که مبنای آمار وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات چیست؟ محمد احمدی در گفت‌وگو با «کارنگ» در پاسخ به این سؤال اعلام می‌کند که باید به این موضوع به صورت فنی نگاه کرد. او در این مورد گفت: «زمانی که از تأثیرات ناشی از محدودیتهای اینترنتی در مهرماه سال گذشته صحبت به میان می‌آید باید به حجم ترافیک محصولاتی که از طریق تجارت الکترونیک یا خریدوفروش اینترنتی در مجموعه شرکت ملی پست اتفاق می‌افتد نیز اشاره کرد. بخشی از ترافیک‌های شرکت پست به صورت ترافیک‌های سنتی از سوی کسب‌وکارهای سنتی صورت می‌گیرد. به طوری که الگوی رفتاری بخشی از شرکت‌هایی که به صورت تجارت الکترونیکی کار می‌کنند، سنتی بوده و این روند در اتفاقات سال گذشته نیز به شکل ملموس قابل مشاهده است.»
او ادامه داد: «بر اساس مقایسه روند سالانه حدود 30 درصد از ترافیک مرسولات در محصولاتی که ناشی از خریدوفروش‌های اینترنتی بوده کاهش یافته است. این روند از آبان تا بهمن‌ماه به مرور ترمیم شد؛ به گونه‌ای که در بهمن و اسفندماه 1401 کاهش 30درصدی به حالت قبلی خود برگشت، اما همچنان این روند در مقایسه با روند سنواتی مشابه خود حدود هشت تا 10 درصد کمتر است. با این حال نمی‌توان محدودیتهای اینترنتی را تنها عامل این موضوع عنوان کرد؛ چراکه این کاهش دلایل دیگری نیز دارد. برای مثال بخشی از این کاهش می‌تواند به واسطه بستری اتفاق افتاده باشد که شرکت‌های موازی فعال در زمینه پست مرسولات ایجاد می‌کنند.»
به گفته او برای ارزیابی دقیق‌تر این موضوع می‌توان به صورت هم‌زمان آمار شرکت‌های تجارت الکترونیکی مانند دیجی‌کالا و مجموعه شرکت پست را بررسی کرد که با استناد به داده‌های شفاهی موجود دیجی‌کالا از 120 هزار فروش روزانه در شهریورماه سال گذشته به حدود 75 هزار فروش در روز در ایام محدودیتهای اینترنتی رسیده است. به باور او همچنین کاهش حجم ترافیک در این حوزه را نمی‌توان به صورت قطعی ناشی از محدودیتهای اینترنتی تلقی کرد، چون در صورت تغییر سیاست توزیع این مدل از کسب‌وکارها نیز می‌توان شاهد چنین آمار کاهشی بود.
کسب‌وکارهای اینستاگرام و پست
بخش قابل توجهی از مشتریان شرکت پست را کسب‌وکارهای اینستاگرامی تشکیل می‌دهند. با شروع فیلتر اینستاگرام و واتس‌اپ از اواخر شهریورماه سال گذشته در ماه‌های اول این فیلترینگ اعلام شد که بازدید فروشگاه‌های اینستاگرامی نزدیک به ۹۷ درصد کاهش یافته است. در همان زمان در همایشی مدیرعامل پست در واکنش به اثر منفی فیلترینگ بر کسب‌وکارهای اینستاگرامی و مخصوصاً کسب‌وکارهای روستایی روی این پلتفرم گفت: «باید از قبل به فکر چنین روزی و محدودشدن اینستاگرام می‌بودند و به هشدار مسئولان برای کوچ به پلتفرم‌های داخلی توجه می‌کردند.»
حالا بعد از گذشت تقریباً هفت ماه از این محدودیت، وضعیت کسب‌وکارهای اینستاگرامی و همکاری‌شان با پست به کجا رسیده است؟
آن‌طور که احمدی می‌گوید الگوی رفتاری حدود 80 درصد از کسب‌وکارهای اینستاگرامی با شرکت پست به صورت سنتی بوده؛ به طوری که پس از طی‌شدن مراحل فروش و پرداخت‌های مربوطه، مرسوله را به صورت شخصی‌سازی و از طریق باجه‌ای به شرکت پست تحویل می‌دادند. بنابراین به گفته او نمی‌توان به صورت دقیق آمار تفکیکی از کسب‌وکارهای اینترنتی و الگوهای دیگر ارائه داد. او تأکید می‌کند که به هر ترتیب با فیلتر اینستاگرام بر اساس برآورد‌ها افت حدود 30درصدی را در ترافیک مرسولات پستی شاهد بوده‌اند که بخشی از این درصد ترمیم شده، اما هشت تا 10 درصد از این آمار همچنان به روند قبلی خود بازنگشته است.
او از تغییر مدل کسب‌وکارهای اینستاگرامی با شروع محدودیتهای اینترنت خبر می‌دهد و اعلام می‌کند: «در بازه محدودیتهای اینترنتی مدل فروش برخی از کسب‌وکارهایی که در اینستاگرام مشغول بودند تغییر کرد. همچنین از دلایل دیگر می‌توان به ترغیب ورود سکوهای مشمول به الگوی کسب‌وکاری شرکت پست نیز اشاره کرد. در این مدل سیستم روتینی راه‌اندازی شد و با امکان دسترسی لازم، سکوهایی مانند بله و کسبینو اقدام به راه‌اندازی فروشگاه‌هایی در پلتفرم خود کردند.»
احمدی ادامه می‌دهد: «این سکوها نیز دچار چالش‌هایی مانند افزایش ناگهانی حجم درخواست‌ها برای استفاده از خدمات شدند؛ به همین علت در زمینه تجهیز زیرساخت‌ها برای پاسخگویی به خدمات آنلاین بیشتر تمرکز کردند. به‌علاوه مدل کسب‌وکاری برخی از این سکوها در زمینه زنجیره ارزش و لجستیکی خود تعریف نمی‌شود که این بخش برای توسعه به حوزه فروشگاهی محول شده است. فرصت تحقق پیاده‌سازی این روند همچنان مهیا نشده که در صورت تحقق اتصال مستقیم درگاه این سکوها به درگاه ورودی شرکت پست شاهد برقراری ارتباط سیستمی میان فروشگاه‌ها و مردم خواهیم بود.»
به گفته او این برنامه به عنوان طرح قابل توجه در برنامه‌های شرکت ملی پست که در بند یازدهم از ماده پنجم قانون اساسنامه شرکت ملی پست در حوزه نظارت و مدیریت حمل‌ونقل کالای تجارت الکترونیک وجود دارد، مورد توجه است تا بتوان تحت عنوان پروژه شناسه یکتای پستی برای سال جاری آن را به سرانجام رساند که در صورت تحقق آن تمام فعالان حوزه کسب‌وکارهای اینترنتی برای ارسال مرسولات خود موظف به فراخوانی این شناسه خواهند شد و می‌توانند پس از این محصولات خود را با این شناسه شناسایی کنند که مجموع این اتفاقات سبب شفاف‌سازی جریان کسب‌وکار اینترنتی در کشور خواهد شد.
با اینکه مقامات وزارت ارتباطات ادعا می‌کنند با فیلتر اینستاگرام مردم و کسب‌وکارها به سمت استفاده از پلتفرم‌های داخلی آمده‌اند، اما برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که کسب‌وکارها با کمک فیلترشکن همچنان به فعالیت روی اینستاگرام ادامه می‌دهند.
در همین زمینه هم احمدی این موضوع را تأیید می‌کند. او در این مورد به کارنگ گفت: «عده‌ای از کسب‌وکارها با دور زدن فیلترینگ کسب‌وکار خود را شکل دادند و به مسیر قبلی خود برگشتند و عده دیگری نیز به پلتفرم‌های داخلی و نه شبکه‌های پیام‌رسان بومی، مهاجرت کردند. از طرفی شرکت‌های واسط طرف قرارداد با شرکت پست با تولید ماژول‌هایی توانستند فراخوان سفارش‌های فروشگاه‌های اینستاگرامی را روی پلتفرم‌های داخلی تجارت الکترونیک ثبت کنند.»
او ادامه داد: «با این حال با توجه به آمار ترافیک مرسولات می‌توان به روند برگشتی رفتار خرید مردم اشاره کرد. این در حالی است که با توجه به مدل رفتاری موجود نمی‌توان به آمار دقیقی از میزان استفاده این حجم ترافیک از طریق اینستاگرام یا از طریق الگوهای جایگزین مانند پلتفرم‌های داخلی دست یافت. از طریق ماژولی که تولید شده ثبت سفارش در شبکه ملی صورت می‌گیرد، اما بخشی از عرضه و فروش همچنان در بستر اینستاگرام انجام می‌شود. همچنین شبکه‌های اجتماعی داخلی مانند باسلام در این حوزه تأثیرگذار هستند. به‌علاوه در زمینه پلتفرم‌های داخلی، کسبینو می‌تواند بیشترین وجه تشابه را به اینستاگرام دارا باشد.»
