زمان مطالعه: 2 دقیقه
لجستیک یکی از حوزه‌های بزرگ و تأثیرگذار اقتصادی در ایران و جهان است. برپایه آمارها حدود ۱۴ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور در حوزه لجستیک است. از نظر میزان اشتغالزایی و تأثیر بر صنایع دیگر نیز بخش لجستیک وضعیتی منحصربه‌فرد دارد. به طوری که هیچ صنعت دیگری را نمی‌توان همتای آن در نظر گرفت. 62 درصد هزینه‌های لجستیک در کشور مربوط به حملونقل است و سیستم حملونقل جاده‌ای نیز با ۹۲ درصد مهم‌ترین کانال لجستیک کشور است.
با این وجود حوزه لجستیک در کشور ما چالش‌های مختلفی دارد. مهم‌ترین چالش این حوزه شکل نگرفتن صنعت لجستیک است. در همه بخش‌های صنعتی، بخش عظیمی مربوط به لجستیک است اما خود صنعت لجستیک به عنوان یک صنعت مستقل با بازیگران و نقش‌آفرینان مستقل و منحصربه‌فرد هنوز در کشور شکل نگرفته و کنشگران و کسانی که فرایند لجستیک را مدیریت می‌کنند، در حوزه‌های تخصصی دیگر حضور دارند.
مضاف بر این‌ها، ما مشکل زیرساختی در حوزه لجستیک داریم که اثرات آن را به‌خوبی در موضوع واکسیناسیون ویروس کرونا شاهد هستیم. همچنین همان‌طور که گفتم تعدد بازیگرانی که حوزه تخصصی فعالیتشان در بخش‌های غیرلجستیکی است، معضل دیگری است. شرکت‌های حرفه‌ای و تخصصی لجستیک در کشور ما کمتر حضور دارند و بازیگران عمده یا شرکت‌های حملونقل هستند که بخشی از چرخه و زنجیره مدیریت لجستیک را عهده‌دارند یا شرکت‌هایی که خودشان لجستیک خدمات و محصولاتشان را ارائه می‌کنند. البته این تعدد بازیگران تهدیدی است که می‌توان آن را به فرصت تبدیل کرد. طبیعی است زمانی که زمین بازی بزرگ‌تر باشد، رقابت برای کسب‌وکارهای نوآور آسان‌تر است. در عین حال برای قدرت گرفتن کسب‌وکارهای جدید یا تیم‌هایی که قصد حضور در این بازار را دارند، نداشتن توان اقتصادی تهدیدکننده است.
البته این را از نظر دور نداشته باشیم که در حوزه لجستیک شاهد تحولات عجیب و سریع هستیم. آن چیزی که تحت عنوان تخریب خلاق از آن یاد می‌شود و پدیده‌ای جهانی و همه‌شمول است، منجر به پوست‌اندازی در حوزه لجستیک و بازیگران آن می‌شود. تخریب خلاق در حوزه لجستیک ابعاد مختلفی دارد که برخی از ابعاد آن فناورانه است و شامل مواردی مانند اتوماسیون و رباتیک، پرینت سه‌بعدی، واقعیت مجازی، اینترنت اشیا، کلان‌داده‌ها و… می‌شود که همگی صحنه بازی بخش لجستیک را متحول می‌کنند. توسعه هاب‌ها و مراکز تخصصی لجستیک، حملونقل ترکیبی و توسعه صنعت لجستیک در حوزه B2C نیز از جمله روندهای مهم نوآورانه‌ای هستند که این صنعت را متحول کرده‌اند. تحول دیجیتال منجر به پدید آمدن شرکت‌های بزرگ لجستیک در صحنه جهانی شده که مستقیما با مشتریان خود در تعامل و ارتباطند. در حال حاضر در صنعت لجستیک دنیا، «علی بابا» بزرگ‌ترین شرکتی است که به پیشرفت صنعت لجستیک کمک زیادی کرد و در داخل کشور نیز مجموعه‌های دیجی‌کالا و اسنپ همین نقش را ایفا می‌کنند.
اما فناوری‌های جدید در حوزه لجستیک با موانع و عدم قطعیت‌هایی روبه‌رو هستند که بر عملکردشان تأثیر می‌گذارد؛ نوع فناوری و رگولاتوری مهم‌ترین این موانع است و برای سروسامان دادن به محدودیت‌ها باید بر تأمین زیرساخت و وضع قوانین و مقررات و تنظیم‌گری سرمایه‌گذاری کرد.
به طور کلی چهار سناریو برای آینده صنعت لجستیک مشخص شده است. پیشران صنعت لجستیک در آینده فناوری است، اما آنچه کیفیت آینده را مشخص می‌کند، رقابت و سطح همکاری میان بازیگران فعلی و تازه‌واردهاست. بازیگران استارتاپی با اهرم فناوری و سلاح تکنولوژی عرصه بازی را به هم می‌ریزند و اینکه کدام سناریو محقق شود، به قدرت هر یک از بازیگران بستگی دارد. نکته مهم این است که در این میان در هیچ کجای دنیا دولت‌ها وارد بازی‌های شرکت‌ها نمی‌شود، بلکه به توسعه زیرساخت‌ها و تنظیم‌گری مشغولند تا کارآمدی افزایش یابد. یکی از چالش‌های بخش لجستیک در کشور ما نیز ناهماهنگی میان بازیگران دولتی مختلف در حوزه لجستیک است.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/smt3
