شفافیت؛ حلقه مفقوده توسعه کسب‌وکارهای رمزارزی ایران

شفافیت موضوع روتین و معمولی در ایران نیست؛ تا جایی که ما می‌دانیم همه حوزه‌های اقتصادی در ایران تاریکخانه‌ای اداره می‌شوند؛ معمولاً چند نفری و چند کسب‌وکاری کار را دست می‌گیرند و تمام ارتباطات را هم برقرار می‌کنند و در تمام حوزه‌ها حضور فعال دارند. بقیه هم به دست و فرمان آنها نگاه می‌کنند.

ولی اینترنت و کسب‌وکارهای اینترنتی تغییرگر این فضا بودند. اینترنت با وعده ایجاد شفافیت، دنیای جدیدی پیش روی همه ما قرار داد؛ در نهایت اینترنت و کسب‌وکارهای اینترنتی جهان را تغییر دادند، ولی نتوانستند شفافیتی را که وعده داده بودند، تمام و کمال پیاده کنند. هرچند کیفیت زندگی بعد از اینترنت افزایش پیدا کرد و جهان به دهکده‌ای تبدیل شد که دسترس‌پذیری بیشتری به همه‌چیز می‌داد، ولی مشکلات زیادی هم خلق شد.

وقتی به کسب‌وکارهای بزرگ اینترنتی نگاه می‌کنیم، در مقایسه با همه کمپانی‌های صنعتی بزرگ قبلی شفافیت کلیدواژه قابل قبولی است. بسیاری از کسب‌وکارهای اینترنتی توانسته‌اند گام مهمی در توسعه شفافیت در جهان بردارند، هرچند برخی از فعالیت‌های خود این کسب‌وکارها شفاف نیست.

به‌عنوان مثال در سال‌های اخیر فیس‌بوک سابق و متای فعلی آماج بسیاری از نقدها در زمینه سوءاستفاده‌های گوناگون بوده است. کسب‌وکارهایی که به اطلاعات گسترده‌ای از مردم جهان دسترسی دارند، زیر این نقد جدی دست‌وپا می‌زنند که در حال سوءاستفاده از داده‌های مردم هستند. به همین دلیل حاکمیت‌ها هم تلاش می‌کنند با توسعه تنظیم‌گری، هم زمینه سوءاستفاده‌ها و انحصارگری‌ها را کاهش دهند و هم از حقوق مردم دفاع کنند.

قاعدتاً حوزه‌ای مانند بلاکچین و رمزارز که با وعده شفافیت بیشتر از دنیای جدیدی بر بستر اینترنت صحبت می‌کند، خود باید الگویی برای شفافیت باشد. همان‌گونه که تمام تراکنش‌های بیت‌کوین بر بستر بلاکچین شفاف و قابل مشاهده توسط همه است و هر کسی هم که بخواهد نقشی در این اکوسیستم بازی کند، ورودش توسط هیچ نهادی کنترل و محدود نمی‌شود، پس باید شاهد شفافیت خیره‌کننده از فعالان این حوزه باشیم.

متأسفانه در عمل همین حوزه هم تاریکخانه‌هایی دارد که تا حدی طبیعی است. کسب‌وکارها و این اکوسیستم جدید در حال شکل‌گرفتن است و نمی‌توان انتظار داشت که همه فعالان و کسب‌وکارها همه آنچه را در چنته دارند، رو کنند. موضوع این یادداشت جهان نیست و فعلاً کاری به کشورهای دیگر نداریم؛ در این یادداشت صرفاً می‌خواهم نگاهی داشته باشم به ایران.

در ایران در ستاد تحول دولت در کنار حدود ۳۵، ۳۶ اولویتی که در حال کار روی آنها هستند، موضوع رمزارزها هم در دستور کار قرار گرفته و مطالبی به‌صورت غیررسمی از این ستاد به بیرون درز می‌کند و صحبت‌هایی مطرح می‌شود که دولت می‌خواهد چنین کند و چنان، ولی هیچ‌گاه به‌صورت رسمی هیچ نوشته‌ای از این ستاد در زمینه رمزارزها منتشر نشده است. یا در کمیسیون اقتصاد دیجیتال دولت گفته می‌شود که موضوع دارایی دیجیتال در دستور کار قرار گرفته، ولی مشخص نمی‌شود که تعامل این دو نهاد چگونه خواهد