در دنیای امروز که دائماً در حال تحول است و هر روز موضوعات جدید و متنوعی رخ می‌دهد، می‌توان یکی از علل شکست شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی را حاکمیت شرکتی نادرست دانست؛ زیرا این امر مستقیماً بر اعتماد سرمایه‌گذاران و سهام‌داران به فرایندهای کسب‌وکار، جذب سرمایه و اقدامات هیئت‌مدیره تأثیر می‌گذارد.
اگر بخواهیم حاکمیت شرکتی را خیلی ساده و مختصر تعریف کنیم، باید بگوییم حاکمیت شرکتی مجموعه‌ای از اصول یا روش‌ها برای تنظیم روابط میان سهام‌داران و اعضای هیئت‌مدیره است و فرایندها و ساختارهایی را پیشنهاد می‌دهد تا از امنیت و سلامت عملکرد مدیران شرکت اطمینان حاصل شود و آنان را برای اقدامات و تصمیمات خود در برابر سهام‌داران پاسخگو کند.
یکی از نهادهای پیشرو در راستای تحقق اهداف حاکمیت شرکتی در ایران، سازمان بورس و اوراق بهادار است که با تصویب «دستورالعمل حاکمیت شرکتی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران» در سال 1397، تلاش کرد در راستای سیاست‌های شفافیت در بازار سرمایه و جلب اعتماد سهام‌داران و سرمایه‌گذاران گام بردارد.
طبق ماده 2 این دستورالعمل، هدف از اصول حاکمیت شرکتی، کمک به خط‌مشی‌گذاران در ارزیابی و بهبود چارچوب قانونی و مقرراتی و حمایت از اثربخشی، کارایی، رشد پایدار و ثبات مالی شرکت‌ها دانسته شده است. در ماده 3 نیز، سازمان بورس هیئت‌مدیره را مسئول ایجاد، استمرار و تقویت سازوکارهای اثربخش برای کسب اطمینان از محقق‌شدن اصول حاکمیت شرکتی کرده است.
در کنار اهدافی مانند مسئولیت‌پذیری هیئت‌مدیره، رعایت حقوق ذی‌نفعان و انگیزه‌بخشی به آنان و حفظ حقوق سهام‌داران و برخورد یکسان با آنها، دستورالعمل، موضوع افشا و شفافیت را به‌عنوان یکی از کارکردهای حاکمیت شرکتی اعلام کرده، به گونه‌ای که تمام موضوعات بااهمیت مرتبط با شرکت اعم از وضعیت مالی، عملکرد، جریان‌های نقدی و مالکیت به‌موقع و به‌صورت صحیح افشا شود.
حال با پیشرفت‌های چشم‌گیر تکنولوژی به نظر می‌رسد که حاکمیت شرکتی در حال تحول است و ویژگی‌های فناوری بلاکچین، حکم‌فرمایی حاکمیت شرکتی در شرکت‌های تجاری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. می‌توان نمودهای به‌کارگیری تکنولوژی بلاکچین در این حوزه را این‌گونه برشمرد:
شفافیت: یکی از مهم‌ترین دستاوردهای تئوری حاکمیت شرکتی برای سهام‌داران، شفافیت است. استقرار یک سازوکار حاکمیت شرکتی صحیح و شفاف، آثار و نتایج مثبت بسیاری دارد. از جمله اینکه می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران و صاحبان سرمایه را جلب کند و به آنان اطمینان دهد که منابع مالی‌شان در راستای توسعه کسب‌وکار و امر تجارت هزینه خواهد شد.
بلاکچین این امکان را فراهم می‌آورد تا تمام اطلاعات بدون آنکه قابلیت تغییر و دستکاری داشته باشد، با تمام سهام‌داران به اشتراک گذاشته شود و سهام‌داران در هر لحظه از آخرین اقدامات هیئت‌مدیره، اوضاع و احوال کسب‌وکار، بنگاه اقتصادی و شرکت مطلع شوند و ارتباط درهم‌تنیده زنجیره بلوک‌ها با یکدیگر به گونه‌ای است که کارشناسان فنی رخداد وقایعی را که به دستکاری این اطلاعات منجر شود، دشوار ارزیابی می‌کنند.
نظارت و پاسخگویی: بلاکچین با حذف واسطه‌ها و نمایندگان، امکان نظارت مستقیم برای سرمایه‌گذاران و سهام‌داران شرکت بر روند سرمایه‌گذاری را فراهم می‌آورد. فناوری دفترکل توزیع‌شده از یک طرف از طریق عدم امکان تغییر سوابق امور و اقدامات انجام‌شده به بهبود پاسخگویی مدیران و از طرف دیگر به وسیله برقراری ارتباطات همتابه‌همتا (Peer to Peer) به بهبود وضعیت مسئولیت‌پذیری مدیران کمک می‌کند.
تمام کاربران شبکه بلاکچین می‌توانند معاملاتی را که مدیران شرکت انجام می‌دهند، ببینند و این امر به شفافیت و نظارت بر رفتار مدیران کمک می‌کند.
از طرفی سازوکار نگهداری اطلاعات و ثبت و ذخیره روند کارها، مانع رخداد بسیاری از اموری می‌شود که برای سهام‌داران خرد نامطلوب است؛ زیرا این دسته از سهام‌داران به واسطه درصد سهام پایینی که دارند، نمی‌توانند نماینده‌ای در هیئت‌مدیره شرکت داشته باشند و از طرفی نصاب سهام پایین آنها مانع تأثیرگذاری در مجامع عمومی شرکت می‌شود؛ بنابراین فناوری بلاکچین با قابلیت ثبت، ذخیره دقیق و غیرقابل تغییر اطلاعات می‌تواند مانع بسیاری از اقدامات نامطلوب مدیران شرکت شود و در عین حال تصویری روشن از روند مدیریت و اداره شرکت به سهام‌داران ارائه می‌دهد.
فرایند تصمیم‌گیری در مجامع عمومی: یکی دیگر از کاربردهای جالب توجه فناوری بلاکچین در تحقق اهداف حاکمیت شرکتی، فراهم‌آوری امکان برگزاری مجامع عمومی با حضور سهام‌داران خرد و در عین حال اعمال حق رأی آنان بدون وجود خدشه و اختلال در فرایند رأی‌گیری است. به‌طور سنتی کارکرد مجامع عمومی شرکت، آن است که سهام‌داران از وضعیت شرکت مطلع شوند.
فضایی برای گفت‌وگوی میان سهام‌داران و مدیران شرکت به وجود آید و آنان بتوانند در فرایندهای تصمیم‌گیری مشارکت کنند. در عین حال، یکی از نگرانی‌های سهام‌داران خرد، دستکاری در نتایج رأی‌گیری‌های مجامع، از جمله آرای انتخاب اعضای هیئت‌مدیره، حتی در رأی‌گیری‌های الکترونیکی است.
این در حالی است که فناوری بلاکچین می‌تواند با ارائه زیرساخت مناسب سلامت رأی‌گیری در مجامع عمومی شرکت‌ها را تضمین کند. در عین حال ادعا می‌شود این تکنولوژی می‌تواند شرایط برای اجرای سایر کارکردهای مجامع عمومی را نیز فراهم کند.
امور حسابداری و حسابرسی: یکی دیگر از مزایای فناوری بلاکچین، ایجاد تحول در امور حسابداری شرکت‌ها با استفاده از تکنولوژی دفترکل توزیع‌شده است. چنین سازوکاری نیاز به سیستم‌های حسابداری سنتی موجود را کاهش می‌دهد؛ بنابراین می‌توان با به‌کارگیری قراردادهای هوشمند، از بروز بسیاری از دعاوی آتی پیشگیری کرد و بسیاری از هزینه‌های مبادله مانند هزینه نظارت بر امور مالی و حسابرسی را کاهش داد.
در کنار اینها موارد دیگری مانند امکان شناسایی سهام‌داران را هم به‌عنوان یکی دیگر از مزایای فناوری بلاکچین در تحقق اهداف حاکمیت شرکتی برمی‌شمارند. هرچند در محافل عمومی، فناوری بلاکچین با موضوع رمزارزها شناخته می‌شود، اما این دستاورد بشری می‌تواند کارکردهای دیگری هم داشته باشد که هنوز اجرایی و عملیاتی‌بودن آنها به بوته نقد و بررسی گذاشته نشده است.
همین امر سبب می‌شود بسیاری از نقاط منفی و نقایص کارکردی آنها هنوز ناشناخته باشد و نتوان با قطعیت در خصوص کارآمدی به‌کارگیری آن در تضمین اجرایی‌شدن اصول حاکمیت شرکتی اظهارنظر کرد. اما آنچه مشخص است این است که زمینه‌های جدی برای مطالعه نحوه اجرایی‌کردن اصول حاکمیت شرکتی در وهله اول برای شرکت‌های بورسی و سپس سایر شرکت‌ها وجود دارد.
نهادهای رگولاتور بازار سرمایه مانند سازمان بورس و اوراق بهادار می‌توانند با بررسی آنها شرایط بهبود وضعیت حاکمیت شرکتی برای سهام‌داران را فراهم کنند.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/l48v
