مثبت و منفی افزایش تعرفه شرکت پست

هفته‌ای که گذشت با اعلام نرخ‌های جدید شرکت پست جمهوری اسلامی، عملاْ کسب‌و‌کارهای اینترنتی خرده‌فروشی با شوک بزرگی مواجه شدند. تعرفه‌های پستی یک‌شبه ۴۰ تا ۴۵ درصد گران‌تر از قبل شده ‌بود و این افزایش نرخ برای خرده‌فروشان اینترنتی که روزانه حجم زیادی مرسوله برای مشتریان خود می‌فرستند، ترس‌هایی از قبیل ترس از دست دادن یا کاهش مشتری ایجاد کرد.

هر چند معمولاْ هزینه‌های ارسال بر عهده مشتری است، اما همواره این نگرانی وجود دارد که مشتریان این فروشگاه‌ها، بازار سنتی را به خرید از آنلاین‌شاپ‌ها ترجیح دهند و حجم مشتریان آنها با گران شدن هزینه حمل کاهش یابد.

پست جمهوری اسلامی به عنوان بازیگر اصلی در عرصه لجستیکی کشور، حدود ۲۵۰ میلیون بسته را در سال ۱۴۰۰ جابه‌جا کرده، یعنی حدود ۵ درصد از کل ارسالی‌ها بر عهده شرکت پست بوده ‌است.

این در حالی است که این شرکت، تعرفه‌های مصوب خود را از سال ۱۳۹۸ تغییر نداده ‌بود و ثابت ماندن تعرفه‌ها با نرخ تورمی که در طول دو سال و اندی قبل تجربه کردیم، این شرکت را به یکی از ضررده‌ترین شرکت‌ها تبدیل کرده ‌بود. طبق آمار و اسناد مالی منتشره از سوی شرکت پست، این شرکت در سال ۹۹، هزار میلیارد تومان ضرر کرده‌ بود.

مهراد ملک‌محمدی مدیرعامل تاپین در گفت‌و‌گو با کارنگ و به نقل از مدیر بازاریابی شرکت پست می‌گوید: «این شرکت به ازای ارسال هر بسته، مبلغ ده هزار تومان ضرر می‌کند.

زیرا به ازای هر بسته، هشت هزار تومان به توزیع‌کننده مرسوله پرداخت می‌کند و یک مرسوله غیر از هزینه‌ توزیع، هزینه‌های دیگری همچون پیکاپ و رهسپاری و… نیز دارد و با مبلغی که پست از مشتری دریافت می‌کرد، لازم بود زودتر از اینها تغییراتی رخ دهد تا جلوی ضرر و زیان و ورشکستگی‌ این شرکت گرفته ‌شود.»

---

از افزایش نرخ پست خوشحال باشیم یا ناراحت؟

---

بابک عقیلی‌نسب، مدیرعامل پستکس نیز در پاسخ به این سؤال که افزایش نرخ بر اکوسیستم کسب‌و‌کارهای اینترنتی چه تأثیری خواهد داشت، می‌گوید: «به‌جرئت می‌گویم افزایش تعرفه‌های پستی تأثیری روی اکوسیستم کسب‌و‌کارهای اینترنتی نخواهد داشت. زیرا اساساْ رقیبی برای شرکت پست وجود ندارد و راه جایگزین برای کسب‌و‌کارها چندان زیاد نیست.»

وی می‌افزاید: «مشتریان شرکت‌های آنلاین در هر مرتبه که سفارشی را ثبت می‌کنند، حداقل مبلغی که به طور میانگین سفارش می‌دهند حدود ۴۰۰ هزار تومان است و میانگین ارزش وزنی آنها حدود یک کیلو و ۷۰۰ گرم است. بنابراین وقتی به ارزش قیمتی کالا و میانگین رقم حمل‌ونقل برای این رده وزنی نگاه می‌کنیم، می‌بینیم مبلغ حدود ۲۰ هزار تومان برای هزینه حمل‌ونقل کالا باید پرداخت شود که در مقایسه با قیمت قبلی که حدود ۱۲ هزار تومان می‌شد، مبلغ بالایی نیست و حتی تأثیر چندانی در تصمیم مشتری برای خرید ندارد. شاید بتوان احتمال کنسلی در اثر افزایش تعرفه‌های پستی را حدود ۳ درصد در نظر گرفت که آن نیز به‌مرور برای مشتری عادی می‌شود.»

عقیلی‌نسب معتقد است: «نه‌تنها این افزایش قیمت باعث کاهش فروش کسب‌و‌کارهای آنلاین نمی‌شود، بلکه تأثیر بسزا و مثبتی بر اکوسیستم خواهد داشت، زیرا به‌زودی شاهد تأثیر مثبت آن در افزایش کیفیت ارسال‌ها خواهیم بود.»
به گفته مدیرعامل پستکس، این اکوسیستم سفارش حدود ۸۰۰ هزار مرسوله را در طول روز از طریق اینستاگرام و تلگرام ثبت می‌کند و اساساً این تعداد از طریق پست، مرسوله خود را نمی‌فرستند و با سیستم‌ها و ناوگان‌های دیگر جابه‌جایی را انجام می‌دهند.

وی می‌افزاید: «حتی افزایش نرخ پست، تأثیری مثبت روی اکوسیستم می‌گذارد، زیرا عامل ضعیف بودن کیفیت خدمات شرکت پست، پایین بودن نرخ‌ها بوده و افزایش نرخ سبب می‌شود تأخیر در مراسلات و شکایات مردمی کاهش و کیفیت خدمات افزایش یابد و باید منتظر روزهایی بهتر در صنعت لجستیک کشور باشیم.»

شاید این تحلیل‌ها به مذاق هیچ‌کس با وجود شرایط اقتصادی فعلی خوش نیاید و برخی بخواهند افزایش قیمت را در هر سطحی تکذیب کنند، اما ثابت ماندن تعرفه‌های پستی به مدت سه سال و افزایش ۴۵ درصدی تعرفه‌ها آن هم نسبت به نرخ تورم فعلی کشور چندان عجیب نیست و حتی اگر افزایش تعرفه‌های شرکت پست به جای ۴۵ درصد تا ۱۲۰ درصد نیز افزایش می‌یافت، باز هم این شرکت نسبت به اولین رقیب خود یعنی شرکت تیپاکس، قیمت‌های پایین‌تری ارائه می‌دهد و یک‌سوم قیمت رقبای سنتی خود در بازار حاضر می‌شود.

حتی ادامه این روند برای تأمین‌کنندگان دیگر مانند تیپاکس و شرکت‌های حمل‌ونقل خصوصی نیز مشکل ایجاد کرده ‌بود. در تمام دنیا، شرکت‌های لجستیک جزو شرکت‌های پولدار محسوب می‌شوند اما در شرکت‌های لجستیکی ایران این قضیه برعکس است. پست به صورت ناخواسته امکان رقابت را از تمام بازیگران صنعت گرفته بود و با پایین نگه داشتن قیمت‌ها، بقیه شرکت‌ها نیز نمی‌توانستند بازار را در دست گیرند و چرخه‌ای غیرمنطقی ایجاد شده بود.

به این معنا که هر چه تورم کشور بالاتر می‌رفت، کیفیت لجستیک پایین‌تر می‌آمد. زیرا کسی نمی‌توانست با قیمت‌هایی که شرکت پست ارائه می‌داد، رقابت کند و از طرفی شرکت پست ناچار بود به خاطر قیمت پایین از کیفیت کار بکاهد و بسته‌ها بعضاً دیرتر از زمان مقرر به دست مشتری می‌رسید.

---

یک افزایش منطقی

---

اگر طرفدار اکوسیستم باز و رقابتی باشیم، باید بپذیریم افزایش نرخ خدمات شرکت پست ناگزیر بوده است. در سیستم قبلی و با رویه‌ای که در این اکوسیستم از شرکت پست انتظار می‌رفت، کسی مایل به سرمایه‌گذاری معنادار در این حوزه نبود، زیرا شرکت پست با اختلاف فاحشی قیمت‌ها را پایین نگه داشته بود و هیچ شرکتی توان رقابت با این قیمت‌ها را نداشت.

به عنوان مثال، قبل از افزایش تعرفه پستی، قیمت ارسال درون‌شهری یک کالا با پست پیشتاز ۷۰۰۰ تومان بود. این قیمت به قدری پایین بود که می‌توان گفت هیچ منطقی پشت این عدد وجود ندارد و حتی چیپس یا پفک هم قیمتش بیشتر از هزینه لجستیک پست پیشتاز بود.

با قیمت‌های پایینی که پست ارائه می‌داد، شرکت‌های مستقل درون‌شهری مانند اسپید، لینک اکسپرس، میاره و تعارف نیز توان رقابت با این قیمت‌ها را نداشتند و تنها راه توجیه شرکت‌های مستقل برای ارائه قیمت بالاتر به مدیران کسب‌و‌کار این بود که مرسوله را با کیفیت بالا و با ضمانت به مشتری تحویل می‌دهند.

البته که کسب‌وکارهای خرد ازجمله فروشگاه‌های اینستاگرامی که یکی از کانال‌های مهم توزیع اجناسشان پست بوده به شدت از این افزایش قیمت یکباره در شوک به سر می‌برند و بخشی از سودشان ممکن است از دست برود و باید آن‌ها را هم در بین خوشحالی شرکت های لجستیکی دید. افزایش تعرفه‌ها اگر یک طرف ماجرا یک بازیگر دولتی که رقیب خصوصی‌هاست قرار گرفته، شاید خوب باشد اما وقتی پای حیات کسب‌وکارهای خرد در میان باشد باید ماجرا را جور دیگری هم دید.