هزینه لجستیک به اندازه نرخ تورم رشد نکرده است / گفت‌و‌گو با وحید اسماعیلی، رئیس هیئت‌مدیره «تعارف»

این روزها که به کسب‌و‌کارهای اینترنتی شوک وارد شده و با محدودیت دسترسی همگانی به اینترنت و فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی، فرایند دسترسی مردم به خریدهای اینترنتی سخت شده، این‌طور به نظر می‌رسد که کسب‌و‌کارهای لجستیکی نیز حال چندان خوشی ندارند و به تبع شوکی که به کسب‌و‌کارها وارد شده، با حداقل ظرفیت خود به کار ادامه می‌دهند و عبور از این شرایط را منوط به این می‌دانند که کسب‌و‌کارها زودتر به ثبات رسیده و از این بحران عبور کنند؛ در غیر این صورت به احتمال زیاد با تعدیل نیرو مواجه خواهند بود.

گفت‌و‌گوی کارنگ با وحید اسماعیلی، بنیان‌گذار و رئیس هیئت‌مدیره «تعارف»، در بحبوحه بحران بازارهای اینترنتی انجام شد و گفت‌و‌گو نیز خواه‌ناخواه به سمت همین موضوع کشیده شد. اسماعیلی، رکود بازارهای اینترنتی را دائمی نمی‌داند، به این علت که در گذشته تجربه فیلتر شدن تلگرام و پیدا کردن راهی برای برون‌رفت از آن شرایط را داشته‌ایم.
وی در شرایط فعلیِ فیلترینگ اینستاگرام و واتس‌اپ، همچنان امیدوار است با پیدا کردن راه‌حلی معقولانه‌تر، صنعت لجستیک به ثبات خود برسد؛ زیرا معتقد است کرونا باعث شده فرهنگ اقتصاد دیجیتال و خرید از فروشگاه‌های اینترنتی رشد بی‌سابقه‌ای را تجربه کند و با اینکه اکنون ضربه زیادی به کسب‌و‌کارهای اینترنتی و متعاقب آن صنعت لجستیک وارد شده، اما بعید است به قبل از آن دوران برگردیم.

از چه سالی کسب‌و‌کار لجستیکی خود را شروع کردید؟

استارت تعارف از سال 1396 تحت پلتفرمی برای کسب‌و‌کارهای اینترنتی زده شد. پس از فعال‌سازی، مرسولات توسط شرکت پست جمع‌آوری و بعد از بارکد خوردن توسط ما و ارسال اس‌ام‌اس برای مشتری، مرسولات توسط شرکت پست به دست مشتری می‌رسید.

از سال 1397 با استخدام 15 تا 20 پرسنل در دو بازه زمانی 8 تا 16 و 16 تا 20، فعالیت لجستیکی خود را به صورت Same Day یا توزیع همان روز آغاز کردیم و عملاً وارد حوزه حمل‌و‌نقل خصوصی شدیم.

در حال حاضر تعارف در چه بخش‌هایی فعال است؟

اکنون بعد از گذشت شش سال، علاوه بر ارسال مرسولات اینستاگرامی یا تلگرامی کسب‌و‌کارها، مسئولیت توزیع مرسولات دیجی‌کالا را در چهار بازه زمانی عهده‌دار هستیم. دیجی‌کالا تنها فروشگاه اینترنتی در ایران است که توزیع مرسوله‌های خود را در چهار بازه (از 9 صبح تا 9 شب) انجام می‌دهد. تعارف طی مدت چهار ماهی که با دیجی‌کالا همکاری دارد، مرسولات منطقه 6 تهران (امیرآباد و یوسف‌آباد) و منطقه 20 (شهرری، دولت‌آباد و باقرشهر) را برای مشتریان فروشگاه اینترنتی دیجی‌کالا ارسال می‌کند. ضمن آنکه بسته‌بندی و انبارداری روزانه 1000 مرسوله را انجام می‌دهیم.

با چه تعداد نیروی انسانی این خدمات را در گستره کسب‌و‌کاری خود انجام می‌دهید؟

در سال اول تأسیس (1397) با دو نفر از دوستان که از هم‌بنیان‌گذاران تعارف هستند، کار را شروع کردیم. در سال دوم با استخدام 15 نفر به کار خود ادامه دادیم تا الان که تعارف با 95 نفر نیروی ثابت و حدود 12 نفر نیروی غیرثابت به فعالیت لجستیکی در حوزه B2C ادامه می‌دهد.

چه ناوگانی در اختیار دارید و روزانه چه تعداد مرسوله را جابه‌جا می‌کنید؟

تعارف با 50 موتورسوار و 10 سواری و 10 وانت، روزانه 1500 مرسوله را جابه‌جا می‌کند.

صنعت لجستیک طی فیلترینگ اینستاگرام و واتس‌اپ و کندی اینترنت با چه چالش‌هایی مواجه شده است؟

صنعت لجستیک در طول همین 40 روز اخیر و فیلترینگ و کندی اینترنت با 30 تا 40 درصد کاهش حجم مرسولات مواجه بوده، زیرا بخش عمده‌ای از سفارش‌های این صنعت از طریق بازارهای اینترنتی و اینستاگرام انجام می‌شود و هر نوع اختلال در این بازارها به کسب‌و‌کارهای لجستیکی نیز ضربه وارد می‌کند.

دیجی کالا که حدود 90 درصد از بازار اینترنتی را در اختیار دارد، بعد از فیلترینگ حدود 30 تا 40 درصد حجم مرسولاتش کاهش یافت

رشد صنعت لجستیک متأثر از چه عواملی است و چه میزان به بازارهای اینترنتی وابسته است؟

رشد صنعت لجستیک در ایران به عوامل متعددی بستگی دارد. یکی از عواملی که فضای این صنعت را کمی سنگین کرده و فعالیت در آن را در شر ایط سخت قرار داده، این است که نرخ جابه‌جایی مرسولات در این صنعت به تناسب تورم حاکم بر کشور رشد نکرده است. به عنوان مثال، از سه سال گذشته تا کنون تورم حدود هشت، نه برابر شده، در حالی که نرخ‌های لجستیک و به تبع آن، درآمد موتورسوارها طی سه سال اخیر حداکثر سه برابر شده است.
متأسفانه بازار خدمات حمل‌و‌نقل بیشترین ضربه را از تورم خورده، زیرا مردم حاضر نیستند برای ارسال مرسولات خود هزینه بیشتری بپردازند و کشش بازار به گونه‌ای است که ناچار به پیشنهاد حداقل قیمت به کسب‌و‌کارها هستیم.

کسب‌و‌کار شما کدام ویژگی‌های لجستیک مدرن را دارد؟

ما در تعارف، تقریباً از تمام امکانات به‌روزی که می‌توان به کار بست، کمک می‌گیریم. از استفاده از سیستم API گرفته تا مسیرهای بهینه‌ای که سیستم پیشنهاد می‌دهد، همه با بهینه‌ترین حالت برای استفاده پیک انجام می‌شود.

شرایط فعلی و آینده نه‌چندان دور این صنعت را با توجه به شرایط کنونی کسب‌و‌کارهای اینترنتی چگونه برآورد می‌کنید؟

این صنعت با اینکه نوپا محسوب می‌شود، اما رشد آن با توجه به استقبال مردم از خرید اینترنتی و ازدیاد این فروشگاه‌ها بسیار چشم‌گیر است. اوایل که فروشگاه‌های اینترنتی در بستر تلگرام شروع به رشد کردند، اینستاگرام چندان قوی نبود. بعد از فیلتر تلگرام، تعداد مرسوله‌های ما از این فروشگاه‌ها از هزار بسته در روز به یکباره به صد بسته در روز رسید. با اتفاق اخیر که به فیلتر شدن اینستاگرام انجامید، با کاهش 40 درصدی حجم مرسولات مواجه شدیم. با توجه به تجربه‌ای که در مورد فیلتر شدن تلگرام داشتیم، تصمیم گرفتیم نیروهای خود را فعلاً تعدیل نکنیم و در همان حالت قبلی حفظ کنیم؛ زیرا امیدواریم به‌زودی رفع فیلتر اینستاگرام انجام شود و ثبات به فروشگاه‌ها برگردد.

یکی از دلایلی که باعث شده درآمد حمل‌و‌نقل نسبت به تورم افزایش پیدا نکند، تعرفه‌های دولتی شرکت پست است. در واقع تعرفه‌های پایین شرکت پست اجازه رشد را از این صنعت گرفته و آن را به اقیانوسی خونین بدل کرده و شرکت‌های خصوصی ناچارند در رقابتی ناسالم و تنگاتنگ به سر برند و برای آنکه سهم خود را در بازار حفظ کنند، قیمت را پایین‌تر از شرکت رقیب و حتی در نقطه سر‌به‌سر اعلام می‌کنند.

با روند فعلی، فقط تیراژ مرسوله است که باعث می‌شود شرکت‌های لجستیکی سر پا باشند. اگر تیراژ مرسولات نیز بخواهد بر سر رکود بازارهای اینترنتی در اثر قطعی اینترنت یا فیلترینگ اینستاگرام دستخوش نوسان شود و این شرایط ثابت باشد، عملاً رشد صنعت لجستیک را با اختلال مواجه خواهد کرد.

تأثیر کرونا روی فروش اینترنتی به رشد چند برابری صنعت لجستیک منجر شد و حجم مرسولات به یکباره سه برابر شد و بعد از کرونا و پایان محدودیت‌های تردد، تا حدود زیادی تغییر فرهنگ خرید مردم حفظ شد؛ ولی اکنون که کرونا افت کرده، رشد هیجانی قبلی را نداریم و قطعاً در سال‌های آتی رشد آنچنانی در این صنعت نخواهیم داشت، مگر اینکه عادت به خریدهای اینترنتی در مردم شکل بگیرد. آن هم با فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها و آماده بودن زیرساخت‌های اقتصاد دیجیتال امکان‌پذیر است.

از شرایط فعلی کدام بازیگران صنعت لجستیک بیشترین زیان را دیده‌اند؟

به نظر می‌رسد شرکت پست ایران که روزانه 5/1 میلیون مرسوله را اعم از نامه‌های اداری و … جابه‌جا می‌کند و چندان با کسب‌و‌کارها و فروشگاه‌های اینترنتی نیز مرتبط نیست، از فیلترینگ واتس‌اپ و اینستاگرام متضرر شده و حجم مرسولات آنان نیز یک سوم کاهش یافته است. حتی دیجی کالا که حدود 90 درصد از بازار اینترنتی را در اختیار دارد، بعد از فیلترینگ حدود 30 تا 40 درصد حجم مرسولاتش کاهش یافت و این نشان می‌دهد فیلترینگ تأثیر خود را بر همه بخش‌ها گذاشته و از این شرایط همه به نوعی متضرر خواهند شد؛ زیرا پرداخت هزینه‌های سرباری مانند اجاره انبار، نیروی انسانی، بیمه و… مستلزم این است که با تیراژی از مرسولات بخواهیم کار کنیم، وگرنه هزینه‌های سربار سرسام‌آور خواهد بود.