فناپ‌زیرساخت به‌عنوان اپراتور صنعت هوشمند و بازوی هوشمندسازی صنعتی هلدینگ فناپ، نقش محوری در پیاده‌سازی زیرساخت‌های هوشمندسازی و به‌کارگیری هوش مصنوعی در صنایع ایران دارد.
سید مهدی حسینی، مدیر ارشد صنعت هوشمند شرکت فناپ‌زیرساخت، از چالش‌ها، فرصت‌ها و الزامات هوشمندسازی سخن گفته و تأکید می‌کند که هوش مصنوعی بدون شناخت مسئله، داده باکیفیت و آمادگی و بلوغ دیجیتال، نه‌تنها مزیتی ایجاد نمی‌کند، بلکه ممکن است به سرخوردگی و اتلاف منابع منجر شود.
کارنگ: استراتژی فناپ زیرساخت و چشم‌انداز شما در خصوص توسعه هوش مصنوعی چیست؟
سید مهدی حسینی: نقش تحول‌آفرین هوش مصنوعی در صنایع و کسبوکارها غیرقابل‌انکار است و بالطبع اکوسیستم حوزه فناوری و نوآوری، توجه ویژه‌ای به هوش مصنوعی دارد. فناپ‌زیر ساخت نیز در عصر تحول دیجیتال بر توسعه و به‌کارگیری مؤثر آن در ایجاد و تأمین «راه‌حل‌های جامع هوشمندسازی» به‌عنوان یکی از مصادیق انقلاب صنعتی چهارم، متمرکز است.
کارنگ: مهم‌ترین چالشی که در توسعه و پیاده‌سازی هوش مصنوعی در ایران وجود دارد چیست؟
نه‌تنها در ایران بلکه در جهان، هوش مصنوعی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. یکی از قابل‌توجه‌ترین مشکلات این است که سازمان‌ها، صنایع و شرکت‌ها همه به دنبال به‌کارگیری هوش مصنوعی هستند، اما رویکرد مسئله‌محور ندارند؛ یعنی برای پاسخ‌گویی به یک چالش و یک نیاز و مسئله در پی بهره‌گیری از هوش مصنوعی نیستند.
بلکه برعکس، از سمت راه‌حل وارد می‌شوند، بدون آنکه مشخص باشد این راه‌حل کدام مشکل را قرار است حل کند؛ بنابراین، حرکت به سمت هوش مصنوعی در این شرایط با اتلاف وقت و هزینه سرخوردگی را در پی دارد و منجر به یک تجربه ناموفق بدون نتیجه در سازمان شده و چه‌بسا برای همیشه آن را کنار بگذارد.
بنابراین نخستین گام در پیاده‌سازی موفق هوش مصنوعی، سنجش آمادگی و بلوغ دیجیتال سازمان، مشخص نمودن دامنه، تدوین نقشه راه و تعریف پروژه‌های پیشران بر اساس نیازهای واقعی است. هوش مصنوعی یک «افزونه یا add on» نبوده و فرایند پیاده‌سازی و به‌کارگیری آن مثل برنامه خرید یک برنامه نرم‌افزاری نیست؛ بلکه باید تفکر و مدل ذهنی داده‌محوری استفاده از این فناوری در کل سازمان از صدر تا ذیل جاری و ساری شود.
ضمن این‌که هوش مصنوعی بدون داده باکیفیت و دارای برچسب و ریزدانگی مناسب و سایر مشخصات لازم، امکان‌پذیر نیست. آن‌هم داده‌ای که باید در سازمان موجود و یا ایجاد شود؛ بنابراین، توجه به تعهد مدیران ارشد، فرهنگ، آموزش، اطلاع‌رسانی و همراه‌سازی کارکنان در فراگیری این مدل ذهنی در سراسر سازمان بسیار مهم و الزامی است.
کارنگ: آیا شما تا الان با رگولاتور در این حوزه به مشکلی برخوردید؟ نقش رگولاتور را در توسعه یا حتی در جلوگیری از توسعه، به چه شکل برآورد می‌کنید؟
تنظیم‌گری یا رگولاتوری در حوزه هوش مصنوعی در دنیا و ایران، باتوجه‌به ابعاد مختلف فناوری، فلسفی، کاربردی و پیچیدگی‌های دیگر هنوز به‌درستی شکل نگرفته و در ابتدای راه است و به همین دلیل اظهارنظر در این مورد به نظر زود می‌رسد؛ اما نقش مؤثر و مهم رگولاتوری مثبت و چه منفی، انکارناپذیر است. به‌ویژه برای اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور، به‌طورکلی، تنظیم‌گر، بیش از آنکه نقش بازدارنده را بازی کند، باید نقش هدایتگر و تسهیلگر را ایفا کند.
اگر رویکرد رگولاتور به واسطه عدم درک درست از شرایط روز فناوری و روندهای نوآوری در دنیا و کشور، منفعل و یا خنثی باشد، آن وقت تبدیل به مانعی خواهد شد که نه‌تنها سرعت پیشرفت ارگانیک و منطقی را مختل می‌کند؛ بلکه ممکن است فرایند توسعه و بومی‌سازی این حوزه را حداقل در کوتاه‌مدت یا میان‌مدت در کل اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور، متوقف کند.
کارنگ: هوش مصنوعی چگونه می‌تواند به رقابت‌پذیری کسبوکارها در ایران کمک کند؟
با بررسی روند انقلاب‌های صنعتی در طول تاریخ به این نتیجه می‌رسیم که رویکرد و مفهوم هوش مصنوعی در عصر حاضر می‌تواند انقلاب صنعتی چهارم را به چالش بکشد. امروزه تحول دیجیتال و انقلاب صنعتی خودشان تحت‌تأثیر هوش مصنوعی متحول شده‌اند.
در کنار سرمایه انسانی، داده‌های قابل‌تحلیل به‌عنوان خون درون رگ سازمان به دومین دارایی باارزش و راهبردی تبدیل شده‌اند؛ چرا که با ایجاد بینش و نگرش عمیق، پایه تصمیم‌گیری‌های پیش‌نگرانه و پیشگیرانه به کمک مدل‌های هوش مصنوعی هستند. چنین رویکرد و ابزاری، امروزه به یک مزیت رقابتی غیرقابل‌انکار تبدیل شده است. سازمان‌هایی که ارزش داده را نمی‌دانند و از آنها به طریق درست و مناسب استفاده نمی‌کنند، بدون شک از رقبای مجهز به هوش مصنوعی عقب خواهد ماند.
در کسبوکارها، اتخاذ تصمیم‌های درست در کوتاه‌ترین زمان مناسب، فوق‌العاده مهم است. این فناوری با استفاده از تحلیل داده می‌تواند این امکان را فراهم کند سازمان‌ها با بینش و رویکردهای پیش‌بینانه، پیشگیرانه و تحلیل روندها، تصمیمات مناسب را در زمان مناسب بگیرند.
این باعث می‌شود که با بهبود و افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه، یعنی با نهاده کمتر، خروجی بیشتر حاصل شود و این با ایجاد مزیت رقابتی منجر به این می‌شود که هر سازمان یا صنعت نسبت به رقیب خود پیشی بگیرد.
کارنگ: هوش مصنوعی طی ۵ تا ۱۰ سال آینده چه تغییراتی در صنایع ایران ایجاد خواهد کرد؟
در این زمینه هم در ایران و هم در دنیا پیش‌بینی‌هایی از سوی مؤسسات بزرگ و معتبر انجام شده است. توجه به این نکته مهم است که فناوری هوش مصنوعی هنوز در ابتدای راه است و خیلی بستگی دارد به شرایط و هموار بودن راه پیش رو آن، رگولاتوری، محدودیت‌ها، تحریم‌هایی غیرعادلانه، نقش بسزایی در این روند خواهند داشت. اما این مسیری است که حتماً طی خواهد شد.
در بازه زمانی ۵ تا ۱۰ سال آینده، شاید نه در همه ارکان صنعت و کسبوکارها، ولی در سازمان‌هایی که در سطح بالایی از بلوغ و فناوری هستند، این فناوری نقش و جایگاه بسیار مهم و مؤثری خواهد داشت.
این تصور که بگوییم هوش مصنوعی جایگزین سرمایه انسانی یا نیروی کار می‌شود، درست نیست. بله، در برخی موارد ممکن است در مشاغل ساده چنین اتفاقی بیفتد، اما نکته بسیار مهم این است که این فناوری جایگزین نیروی کاری می‌شود که از هوش مصنوعی استفاده نمی‌کند یا سعی نکرده از آن به‌عنوان یک ابزار استفاده و آن را به کار بگیرد.
کارنگ: آیا شما محصولی در حوزه هوش مصنوعی توسعه داده‌اید یا خیر؟
در حوزه هوشمندسازی، تمرکز صرف بر محصول می‌تواند یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها باشد؛ چرا که هوشمندسازی بیش از هر چیز نیازمند ارائه «راه‌حل‌های جامع، یکپارچه» و متناسب با نیاز هر سازمان است. ما در فناپ‌زیرساخت به‌عنوان اپراتور صنعت هوشمند و شریک راهبردی صنایع در حوزه هوشمندسازی، رویکرد محصول‌محور نداریم، بلکه مأموریت ما طراحی و ارائه «راه‌حل جامع» بر بستر یک پلتفرم یکپارچه با به‌کارگیری و توسعه هوش مصنوعی است.
امروزه در چارچوب انقلاب صنعتی چهارم و تحول دیجیتال، رویکرد پلتفرمی بسیار مهم و ضروری است؛ رویکردی که میان انواع سامانه‌های مختلف یکپارچگی ایجاد می‌کند و تفکر و فرهنگ داده‌محوری را شکل می‌دهد این می‌تواند به یک شایستگی و مزیت رقابتی تبدیل شود. پلتفرم، لایه اصلی هوشمندسازی در اکوسیستم است؛ لایه‌ای که با ایجاد زنجیره ارزش، تمامی بازیگران را برای خلق مطلوبیت برای ذی‌نفعان به هم متصل و یکپارچه می‌سازد.
بنابراین شرکت فناپ‌زیرساخت با رویکرد تأمین و ایجاد یک «راه‌حل جامع» کاملاً شخصی‌سازی‌شده برای هر سازمان، در زنجیره ارزش خود، از توانمندی‌ها و تجربه و تخصص‌های مختلف در حوزه‌های مراکز داده، راهکار «برنامه‌ریزی منابع سازمانی – ERP»، حمل‌ونقل هوشمند، پلتفرم اینترنت اشیا، راهکار «سیستم مدیریت تصویری مبتنی بر هوش مصنوعی»، راهکار «سلامت دیجیتال» و سایر موارد موجود در «لیست خدمات»، خودش را در اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور، جانمایی کرده است.
