چه کنیم قافیه را نبازیم

شرکت‌هایی که با سرعت بیشتری به سمت تغییر در زمینه لجستیک می‌روند، مزیت رقابتی نسبت به سایر رقبا دارند و ممکن است به خاطر استفاده نکردن از چنین فرصت‌هایی، قافیه را به رقبای خود ببازند. بنابراین باید سختی تغییر را به خود هموار کنند. به‌خصوص وقتی بازار سنتی است، تغییرات نیز سخت‌تر انجام می‌شود و شرکت‌ها باید زیرساخت‌های خود را تغییر داده و در آنها بازنگری کنند.

با توجه به ضرورت‌های تغییر که در این بخش وجود دارد، این تغییرات چگونه امکان‌پذیر است؟ برای رسیدن به پاسخ این سؤال و پرسش‌های دیگر حول نوآوری در صنعت لجستیک، گفت‌و‌گویی با محمد اتابکی، مدیرعامل و هم‌بنیان‌گذار آپتایم انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

سامانه آپتایم در ارتباط با صنعت لجستیک کشور چه خدماتی ارائه می‌دهد و توانسته چه مشکلی را در این صنعت شناسایی کند و کار نوآورانه‌اش در باب حل مشکلات در این صنعت چه بوده ‌است؟

سامانه آپتایم، سامانه مدیریت ناوگان حمل‌ونقل با استفاده از هوش مصنوعی است که ایده‌هایی برای حل مشکل لجستیک در کشور ارائه می‌دهد. آپتایم پس از بررسی‌هایی که انجام داد، متوجه شد بسیاری از شرکت‌هایی که باید کالاهای خود را در مقصد به مشتری تحویل دهند، به نوعی با دلیوری و حمل‌ونقل کالا در سطح شهر درگیرند و عمدتاً مشکلی که دارند، این است که برنامه‌ریزی برای ارسال بارها و مقاصدی که برای راننده‌ها تعریف می‌شود به صورت دستی و با درصد بالایی احتمال خطا انجام می‌شود، به طوری که در آن به آیتم‌هایی نظیر ترافیک شهری، استفاده حداکثری از ظرفیت ناوگان، محدودیت‌های ترافیکی منطقه و زمان موردنظر مشتری برای ارسال کالا و زمان توقف ماشین برای تحویل کالا توجه نمی‌شود.

تا قبل از اینکه این کار توسط سامانه هوش مصنوعی انجام شود، برنامه‌ریزی به صورت دستی انجام می‌شد و یک نفر باید زمان می‌گذاشت و یکسری از پارامترها را به صورت ذهنی حل می‌کرد. انجام این کار هم زمان‌بر بود و هم با توجه به ترافیک منطقه، امکان خطا وجود داشت و حتی برای حفظ رضایت مشتری، شرکت ناچار بود از تعداد ماشین بیشتری برای انجام امور استفاده کند.

بنابراین بهره‌وری به‌شدت پایین می‌آمد و و چون برنامه‌ریزی‌ها دقیق نبود، کالاها دیرتر از حد مورد انتظار دست مشتریان می‌رسید و بالتبع هم زمان طی شده و هم کیلومتر طی شده زیاد می‌شد و در مصرف سوخت و استهلاک تأثیر داشت.

آپتایم متناسب با هوش مصنوعی، برنامه‌ریزی‌هایی انجام می‌دهد و در فاز بعدی، مقاصد را به صورت خودکار و هوشمند بین راننده‌ها تقسیم می‌کند و به هر یک از راننده‌ها به طور مجزا می‌گوید که مقاصد خود را با توجه به بار ترافیکی چگونه انتخاب کنند و با چه ترتیبی حرکت کنند و راننده دغدغه‌ای بابت انتخاب مسیر برای چند مقصد نخواهد داشت. ضمن اینکه، امکان رهگیری آنلاین نیز به مشتری داده می‌شود.

به طور خلاصه، ما در سطح اول برای شرکت‌هایی که در کسب‌وکار آنها به لجستیک نیاز وجود دارد، برنامه‌ریزی خودکار با استفاده از هوش مصنوعی انجام می‌دهیم. در سطح دوم، این برنامه‌ریزی قابل رهگیری خواهد بود و به موبایل اپلیکیشن راننده‌ها ارسال می‌شود و در سطح سوم، شرکت‌ها می‌توانند از کل انجام فرایند، گزارش لحظه به لحظه بگیرند.

مگر اپلیکیشن‌های معمولی همین کار را انجام نمی‌دهند؟

خیر. مقاصدی که با اپلیکیشن‌های معمولی انتخاب می‌شود، معمولاً تک‌سفره است و بحث دلیوری ندارد. به عنوان مثال، وقتی درخواستی از سوی یک کاربر به مسیریاب ارسال می‌شود، فقط همین یک درخواست ثبت می‌شود و تک‌مقصد است. در حالی که سامانه آپتایم برای ناوگانی که چند مقصد به راننده و ماشین می‌دهد، برنامه‌ریزی انجام می‌دهد.

شرکت آپتایم در واقع یک داشبورد اختصاصی در اختیار دارد که کار برنامه‌ریزی، ثبت سفارش‌ها، مانیتورینگ و لجستیک را برای شرکت‌ها انجام می‌دهد و یک اپلیکیشن هم دارد که برای سفیر و راننده‌های آن شرکت است که برنامه‌های حمل روزانه را به آنها نشان می‌دهد. آپتایم این خدمات را در اختیار هر شرکت که بحث دلیوری داشته باشد، قرار می‌دهد و شرکت‌ها می‌توانند با این کار سیستم لجستیک ناوگان خود را مدیریت کنند و چندان هم فرق نمی‌کند یک شرکت با سه پیک باشد یا با ده‌ها و حتی صدها پیک یا ناوگان.

شرکت آپتایم در واقع یک داشبورد اختصاصی در اختیار دارد که کار برنامه‌ریزی، ثبت سفارش‌ها، مانیتورینگ و لجستیک را برای شرکت‌ها انجام می‌دهد

در حال حاضر کدام شرکت‌ها این خدمات را دریافت کرده‌اند؟

در بخش فروشگاه‌های آنلاین با دیجی کالا، خانومی، مالتینا و… همکاری می‌کنیم. در بخش خدمات پستی با شرکت‌هایی مانند تیپاکس،ماهکس و… کار می‌کنیم. در بخش پخش نیز با شرکت‌های به‌پخش، زرماکارون و بهنوش و… و همچنین با شرکت ایران خودرو در زمینه انتقال خودروهای آنها از نمایندگی‌ها به سطح شهر همکاری‌هایی داریم.

آماری از دلیوری و ارسال کالا توسط اپلیکیشن دارید؟

در ماه حدود دو تا سه میلیون مقصد در سیستم آپتایم پردازش می‌شود. به طور میانگین توانسته‌ایم برای شرکت‌ها حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد بهره‌وری ایجاد کنیم و حدود ۲۰ درصد در زمان انجام مأموریت و ۲۰ درصد در مسافت طی‌شده کاهش مشاهده می‌شود.

آپتایم از کی و چگونه شروع به کار کرد؟

حدود چهار پنج سال پیش، با جمعی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه تهران و شریف تصمیم گرفتیم روی ایده سامانه مدیریت ناوگان حمل‌ونقل با استفاده از هوش مصنوعی به صورت آکادمیک کار کنیم. بعد از آن حدود یک سال در شتاب‌دهنده بودیم تا بالاخره بهمن ۹۹ شرکت آپتایم را ثبت کردیم.

این ایده و فناوری آن را از نمونه‌های خارجی کپی کرده‌اید؟

خیر. این سیستم قابل کپی شدن نیست. با اینکه موارد مشابه آن در دنیا وجود دارد و ایده برنامه‌ریزی خودکار از کشورهای دیگر گرفته شده، اما اینکه برای اجرای آن چه تکنولوژی‌ای به کار برده شود، چیزی نیست که بتوان در اینترنت یا جاهای دیگر پیدا کرد و ما توانسته‌ایم با تحقیق و توسعه به راه‌حل‌های دلخواه برسیم.

هم‌بنیان‌گذاران و سرمایه‌گذاران آپتایم چه کسانی هستند؟

محمد خادم، امیر رحیم‌پور و من از فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف و تهران و از هم بنیان‌گذاران شرکت آپتایم هستیم. جذب سرمایه اولیه آپتایم از دیجی نکست بوده و تاکنون جذب سرمایه دیگری نداشته‌ایم. اما به دنبال جذب سرمایه هستیم.

آپتایم در صنعت لجستیک ایران به دنبال چه جایگاهی است و چه مقدار جای رشد دارد؟

جای رشد برای هوشمند شدن صنعت لجستیک در ایران بسیار زیاد و سهم بازار بالقوه و بالفعل نیز متفاوت است. اما به‌جرئت می‌توان گفت در بخش بهینه‌سازی لجستیک، ما خودمان را پیشرو در این صنعت می‌دانیم.

صنعت لجستیک یک صنعت کاملاً سنتی است و بخش سنتی آن همچنان حفظ شده‌ است. شما به عنوان عضوی از این صنعت، تحولات را چگونه می‌بینید؟

لجستیک یک اصطلاح کلی است و بیشتر به زنجیره تأمین برمی‌گردد و شامل بخش‌های مختلف از جمله فرست‌ مایل، مید مایل و لست مایل می‌شود. فرست مایل به بخش قبل از ارسال و تأمین یا جمع‌آوری کالا برمی‌گردد. مید مایل معمولاً بین انبار به انبار یا شهر به شهر ارسال کالا انجام می‌شود. لست مایل هم به آخرین لحظه تحویل کالا گفته می‌شود و جایی است که کالا به دست آخرین مصرف‌کننده (فروشنده یا مصرف‌کننده) می‌رسد.

کسی که کسب‌وکار اینترنتی دارد و کار لجستیک انجام می‌دهد، می‌داند حاشیه سود شرکت‌های حمل‌ونقل کالا چندان زیاد نیست و علت آن نیز وارد نشدن فناوری به این حوزه است و اگر شرکتی بتواند خدمات فناوری را به آنان ارائه دهد، بدون شک از آن سرویس استفاده می‌کند.

در همه جای دنیا هزینه نگهداری کالا در انبار، هزینه ناوگان، هزینه سوخت و همچنین هزینه دیر رسیدن کالا به دست مشتری بسیار بالاست. هر بخش بتواند بهبود پیدا کند، بهره‌وری بیشتری عاید شرکت می‌شود و حتی سنتی‌ترین کسب‌وکارها هم به این سمت تمایل پیدا خواهند کرد.