کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. در کارنگ ما تلاش داریم کسبوکارهای نوآور ایرانی، استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر کسبوکارها کوچک و بزرگی که در بخش‌های مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخش‌های اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانه‌ای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
چندی پیش APIهای رایگان توییتر برای توسعه‌دهندگان پولی شد. این امکان که به برنامه‌نویسان و توسعه‌دهندگان امکان استخراج داده از توییتر را می‌داد، دیگر رایگان نخواهد بود. توییتر پس از اینکه توسط ایلان ماسک خریداری شد، تغییرات زیادی به خود دید.
ازجمله مهم‌ترین خبری که در شبکه های اجتماعی دست به دست شد، خبر پولیشدن تیک آبی توییتر بود که به دارندگان هزینه ماهانه هشت دلار را تحمیل کرد. این اتفاق موجب شد گروه‌هایی مانند طالبان نسبت به خرید آن اقدام کنند و همین بهانه‌ای به دست نمایندگان آمریکا داد تا نسبت به این اقدام موضع بگیرند. تغییرات گسترده توییتر زنگ خطری برای کاربران به شمار می‌رود و بسیاری از کارشناسان این حوزه معتقدند خطر گروگان‌گیری داده‌های کاربران بسیار محتمل است.
ایلان ماسک در یک توییت اعلام کرده: «توییتر همیشه برای کاربران عادی رایگان خواهد ماند، اما شاید از کاربران دولتی یا تجاری هزینه کوچکی دریافت شود.» برخی کارشناسان با تکیه بر همین توییت می‌گویند که شبکه‌های اجتماعی نمی‌توانند تماماً پولی شوند؛ چراکه این کار به مثابه خودکشی آنها خواهد بود، اما برای کاربران ایرانی این شرایط به‌مراتب پیچیده‌تر از دیگر کاربران جهان است؛ چراکه حتی در صورت پولیشدن، امکان پرداخت و تراکنش مالی برای آنان وجود ندارد. به همین بهانه به سراغ چند فعال تحلیل داده رفتیم و نظر آنان را در این رابطه جویا شدیم.
فیلترینگ به‌مراتب آسیب‌زاتر است
باقر احمدی، هم‌بنیان‌گذار ماتوریتی / توییتر ازجمله شبکه‌های اجتماعی بود که APIهای خود را به‌صورت رایگان در اختیار برنامه‌نویسان و توسعه‌دهندگان قرار می‌داد. این در حالی است که شبکه‌های اجتماعی دیگر این امکان را به توسعه‌دهندگان نمی‌دهند یا به‌صورت بسیار محدود آن را ارائه می‌کنند. مثلاً اینستاگرام اصلاً اجازه نمی‌دهد که دیتا‌هایش کرال شود.
اما برای یک توسعه‌دهنده راه‌های بسیار زیادی برای به دست آوردن این دیتاها وجود دارد. به نظر من اینکه اخیراً توییتر APIهای خود را دیگر به شکل رایگان ارائه نمی‌دهد، چالش خاصی به وجود نخواهد آورد. محدودیت‌های مختلفی که برای ما ایجاد شده، بسیار چالشی‌تر از این اتفاقات است. از زمان تغییر مدیریت مالکیت توییتر شاهد تغییر رویه و استراتژی‌های زیادی بوده‌ایم که به نظرم به شخص ایلان ماسک برمی‌گردد.
از پولیشدن تیک آبی تا همین مورد اخیر یعنی پولیشدن APIها. در واقع اینها امکاناتی است که اعتبارش را از خود کاربران گرفته است. چیزی که شبکه‌های اجتماعی را ارزشمند می‌کند، کاربران آن است. درباره پولیشدن شبکه‌های اجتماعی باید بگویم این اتفاق نخواهد افتاد. شاید فقط برای امکانات خاص و دسترسی‌های ویژه این اتفاق بیفتد؛ مانند چیزی که در توییتر شاهد آن بودیم. پولیشدن تمام امکانات یک شبکه اجتماعی آن را با خطر از دست دادن کاربر مواجه می‌کند یا حداقل جلوی رشد آن را خواهد گرفت.
به همین دلیل می‌گویم بعید است این اتفاق بیفتد. هرچند تمام اینها به استراتژی شرکت‌ها و این پلتفرم‌ها برمی‌گردد، اما به‌طور خاص برای کاربران ایرانی و کسبوکارهای اکوسیستم کشور مسئله فیلترینگ به‌مراتب حواشی و ضررهای بسیار بیشتری به وجود آورده است.
موانعی که فیلترینگ بر سر راه کاربران ایرانی و کسبوکارها گذاشته، به‌مراتب بسیار پررنگ‌تر از نگرانی‌هایی از قبیل پولیشدن شبکه‌های اجتماعی است و من به‌شخصه دغدغه فیلترینگ را بزرگ‌تر می‌بینم.
طی این سال‌ها کسبوکارها کامیونیتی و اجتماع بزرگی از کاربران خود را روی همه شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرده و بر بستر آن به رشد و توسعه کسب‌وکارشان کمک کردند. اینها همه شامل هزینه‌های بسیار زیادی می‌شود؛ هم هزینه‌های زمانی و هم هزینه‌های مادی. فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی تمام این دارایی و اعتبار را از بین برد و عملاً تمام آن هزینه‌ها بر باد رفت.
این اتفاق به‌مراتب خطرناک‌تر و آسیب‌زاتر از مسئله پولیشدن امکانات شبکه‌های اجتماعی است. به‌طور کلی کسبوکارها به دو شیوه از شبکه‌های اجتماعی سود می‌برند. همان‌طور که بیان شد هدف ایجاد کامیونیتی و کانال‌های ارتباطی با مخاطبان است که از طریق بستر این پلتفرم‌ها شکل می‌گیرد.
شیوه دوم تحلیل داده یا به‌اصطلاح فنی «کرالینگ» است. بعضی از شرکت‌ها مانند شرکت متا این قابلیت را به‌صورت کلی مسدود کرده و اجازه کرال در اینستاگرام را نمی‌دهند؛ ولی ما در ماتوریتی راه‌حل‌هایی را به دست آوردیم و با وجود این محدودیت می‌توانیم دیتا‌های مورد نظر را استخراج کنیم.
با این پیش‌فرض که شبکه‌های اجتماعی برای حفظ و رشد جمعیت کاربران خود نمی‌توانند غیررایگان باشند، این مسئله نمی‌تواند به‌صورت جدی برای کاربران دردسرساز شود. در کنار همه اینها همیشه راه‌حل‌های مختلفی وجود دارد که می‌توان از آن برای تحلیل داده‌ها استفاده کرد. چیزی که این روزها بیش از هر چیز دیگر به کسبوکارها آسیب می‌زند، همان مسئله فیلترینگ است.
کار برای ما سخت‌تر می‌شود
حسام ساکی، داده‌کاو و مهندس دیتا اسمایلینو / این اتفاق موضوع جدیدی نیست و قبلاً هم محدودیت‌های دیگری برای کاربران ایرانی وجود داشت. توسعه‌دهندگان ایرانی باید از طریق شماره‌های غیرایرانی ثبت‌نام می‌کردند و حالا همان‌ها هم باید به‌صورت پولی به اکانت‌ها دسترسی داشته باشند. بعد از مالکیت ایلان ماسک، رویه توییتر به‌کلی عوض شد. توییتر به‌عنوان شبکه اجتماعی خبرمحور برای کسبوکارها اهمیت ویژه‌ای دارد.
این اخبار می‌تواند حوادث اجتماعی یا مرتبط با حوزه‌های مالی باشد. بیشترین تأثیری که این اتفاقات روی شبکه اجتماعی توییتر داشته، این است که کسب‌وکارهایی که در حوزه مالی کار می‌کردند، بیشتر در معرض خطر و آسیب قرار دارند.
چرا؟ زیرا جدیدترین اخبار در خصوص بازارهای مالی، چه حوزه کریپتو و چه فارکس، در این شبکه بازتاب داده می‌شود. چون به واسطه سهولت انتشار به‌صورت متنی مورد توجه کاربران قرار گرفته است.
یعنی اگر پلتفرمی قصد داشت از اخبار توییتر به هر نحوی استفاده کند و مثلاً آنها را در وب‌سایت خود یا کانال‌های دیگر شبکه‌های اجتماعی قرار دهد، مطمئناً حالا دچار آسیب خواهد شد یا تحلیلگرانی که از طریق این اخبار بازارهای مالی را پیش‌بینی می‌کردند و احساسات کاربران را به واسطه نشر و واکنش آنها به اخبار رصد می‌کردند، حالا دچار مشکل شده‌اند و این دسترسی‌ها دیگر به‌صورت قبل نیست و باید راه‌های جدیدی پیدا کنند.
کاربرانی هم که به انتشار اخبار می‌پرداختند به این مسئله آگاه‌اند و به‌دنبال پلتفرم و شبکه‌های اجتماعی جایگزین می‌گردند. APIها برای پژوهش‌های دانشگاهی هم بسیار اهمیت داشت. اقداماتی که در حوزه پژوهش انجام می‌شود، دو بخش است.
بخش مهم آن، همان‌طور که اشاره شد، با بازارهای مالی و تحلیل رفتار کاربران در خصوص واکنش به اخبار و احساسات حاکم بر این بازارها مرتبط است. بخش دوم با تحلیل داده‌های قشر خاصی از یک جامعه بزرگ مانند نسل زد مرتبط است. با این داده‌ها می‌شود فهمید روند و جریان روز این جامعه چیست و بر اساس نیاز آنها مدل‌های مختلف کسب‌وکار شکل می‌گیرد.
در حوزه کسبوکارهای مالی نیز به همین شکل است. تحلیل‌های تکنیکال و فاندامنتال دو رکن اصلی برآورد بازارهای مالی است و شبکه اجتماعی‌ای مانند توییتر به‌واسطه خاصیت خود نقش بسیار مهمی در تحلیل‌های فاندامنتال بازی می‌کند. یعنی معامله‌گران با بررسیهای تکنیکال و تحلیل‌های داده‌محور فاندامنتال، موقعیت‌های مناسب سرمایه‌گذاری پیدا می‌کنند.
از طرفی به‌کارگیری هوش مصنوعی هم در جمع‌آوری، تدوین و تحلیل؛ ارزش این داده‌ها را بیش از پیش مشخص می‌کند. یکی از داده‌هایی که به کمک توییت‌های کاربران به دست می‌آید، الگوهای زبانی هستند. الگوهای زبانی برای هر نسل متفاوت است و هوش مصنوعی می‌تواند با بررسی متن توییت‌ها دسته‌بندی‌های متنوعی از کاربران فراهم آورد. هوش مصنوعی با تحلیل الگوهای زبانی که در متن توییت‌ها به کار می‌رود، می‌تواند میزان احساسات کاربران را اندازه بگیرد.
به‌طور مثال از محتوای متن می‌شود فهمید چقدر تنفر، ناامیدی، خشم یا شادی در جریان است. این داده‌ها برای تحلیلگران اجتماعی بسیار اهمیت دارد و با محدودیت‌های اعمال‌شده دسترسی به آنها سخت‌تر از پیش است. در مورد پولیشدن شبکه‌های اجتماعی باید بگویم این اتفاق به نظر من نمی‌افتد؛ چراکه ذات شبکه‌های اجتماعی بر اساس ایفای نقش کاربر است و پولیشدن آن این نقش را کمرنگ می‌کند.
شبکه‌های اجتماعی این فرصت را به دولت‌ها و تصمیم‌گیران می‌دهند تا با تحلیل داده‌ای آن بتوانند بفهمند در متن جامعه چه می‌گذرد. این داده‌ها بسیار ارزشمند است و به نظرم هیچ شبکه اجتماعی با پولی‌کردن امکانات خود این فرصت را از خود نخواهد گرفت. اگر پلتفرمی مانند اینستاگرام و تلگرام هم به سمت پولیشدن بروند، مطمئناً فرصت‌های جدیدی برای پلتفرم‌های رایگان ایجاد می‌کنند و جایگزین‌های جدیدی جای آنها را خواهند گرفت.
رقابت در بازار تحلیل داده منصفانه نخواهد بود
زهرا پیروی، توسعه‌دهنده چت‌بات / پولیشدن APIهای توییتر می‌تواند مشکلاتی را برای برنامه‌نویسان و تحلیلگران این شبکه اجتماعی ایجاد کند. ازجمله این مشکلات می‌توان به این موضوع اشاره کرد که در صورت نبود API، برنامه‌نویس مجبور می‌شود با استفاده از روش‌های دیگری نظیر Crawl کار کند که روش راحتی نیست و مشکلات خاص خود را دارد.
همچنین استفاده از روش‌های غیراستاندارد باعث می‌شود داده‌های به دست آمده دارای نویز باشند که در کار تحلیل ممکن است باعث اخلال شود. پولیشدن API باعث می‌شود افراد و شرکت‌های کوچک توان دسترسی به داده‌های توییتر را نداشته باشند و این باعث خواهد شد که رقابت بین مؤسسات تحلیلگر منصفانه نباشد.
مدل درآمدزایی به‌صورت پریمیوم یا پولی برای شبکه‌های اجتماعی به‌صرفه و معقول نیست. دلیل این موضوع، این است که محصول اصلی شبکه‌های اجتماعی، داده‌های کاربران است و کاربران، مشتری اصلی این پلتفرم‌ها نیستند؛ ممکن است که سطوح مختلف کاربری به شبکه‌های اجتماعی اضافه شود، اما فریمیوم‌بودن شبکه‌های اجتماعی بخش جدایی‌ناپذیر از آنهاست. دسترسی راحت به شبکه‌های اجتماعی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها برای موفقیت آنهاست؛ به‌طوری که حتی استفاده از مدل «نیاز به دعوت» که قابل دسترس‌تر از خرید اشتراک است، یکی از عوامل شکست شبکه اجتماعی گوگل یعنی GOOGLE+ بود. حتی کلاب‌هاوس نیز روش ثبت‌نام با دعوت را بعد از مدتی حذف کرد.
شرکت‌ها و مؤسساتی که در حوزه تحلیل شبکه‌های اجتماعی کار می‌کنند، به‌خصوص شرکت‌های کوچک و متوسط که در زمینه‌های تحلیل بازار، پیش‌بینی سهام یا پیش‌بینی نتیجه انتخابات از داده‌های شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، به مشکل برخواهند خورد.
این شرکت‌های کوچک ممکن است هزینه مورد نیاز جهت دسترسی به APIهای پولی شبکه‌های اجتماعی را نداشته باشند یا تأمین این هزینه برای آنها مشکل باشد که می‌تواند به کاهش سود یا در موارد شدیدتر، عدم امکان خدمت‌رسانی منجر شود. شبکه‌های اجتماعی نقش قابل توجهی در توسعه کسبوکارها داشته‌اند.
صاحبان کسب‌وکار باید به این نکته توجه کنند که رایگان‌بودن هسته اصلی شبکه‌های اجتماعی، بخش مهمی از موفقیت آنها و اقبال کاربران به این پلتفرم‌هاست و در صورتی که نسخه پولی آن منتشر شود، جایگزین نسخه اصلی نخواهد بود، بلکه امکانات بیشتری برای کاربران پولی خواهد داشت. اما مهم‌ترین آسیبی که کسبوکارهای ایرانی را تهدید می‌کند، احتمال فیلترشدن شبکه‌های اجتماعی است؛ بنابراین باید همواره در انتخاب پلتفرم و کانال‌های ارتباطی توجه داشت و از وابستگی صددرصدی به آنها خودداری کرد.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/1jww
