یک قدم جلوتر

کسب‌وکارهای گوناگون تلاش می‌کنند به بازیگران اصلی در حوزه‌های متعدد فناوری‌ مالی ایران تبدیل شوند. برای بسیاری خصوصاً سرمایه‌گذاران، سؤال است که در سال‌های آینده کدام کسب‌وکارها می‌توانند با به‌کارگیری نوآوری، سهم بیشتری از کیک بازارهای مالی ایران به دست آورند؟

اگر پنج شش سال پیش نوآوران فناوری‌های مالی ایران کسب‌وکارهای حوزه پرداخت (که امروز آن‌ها را به عنوان پرداخت‌یاران می‌شناسیم) بودند و سهم بزرگی از نوآوری در این حوزه در اختیار این سرویس‌ها بود، امروز تنوع خدمات نوآورانه در فناوری‌های مالی در کشور بیشتر شده است.

نئوبانک‌ها در دسته بانک‌تک، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات احراز هویت در دسته رگ‌تک، کسب‌وکارهای تأمین اعتبار خرد در دسته لندتک، صرافی‌های ارز دیجیتال در دسته رمزارز و تضمین‌کننده‌های پرداخت در دسته پی‌تک از بزرگ‌ترین حوزه‌های نوآور فناوری‌های مالی ایران در یکی دو سال گذشته هستند؛ احتمالا در فصل‌های پیش رو هم شاهد رشد بیشتر کسب‌وکارها در این حوزه‌ها خواهیم بود.

نئوبانک‌ها

ظهور نئوبانک‌ها یکی از مهم‌ترین تحولات دنیای مالی است. فلسفه نئوبانک‌ها جور دیگر نگاه کردن به نیاز مشتریان به بانک است؛ اینکه اگر همین حالا و با همین امکاناتی که امروز داریم بخواهیم یک بانک راه بیندازیم، چه مدل بانکی خواهیم ساخت؟ این نوع نگاه اجازه می‌دهد بازیگران کوچک‌تر بدون نیاز به امکانات بانک‌های بزرگ به بازیگران بانکی تبدیل شوند.

البته این بازیگران کوچک نیستند که لرزه به اندام بانک‌های سنتی انداخته‌اند، بلکه بازیگرانی مانند آمازون هستند که در جهان باعث وحشت بانک‌های قدیمی شده‌اند.

تاحدی همگام با این تحولات، در ایران هم شاهد تجربه‌های جدید ارائه خدمات بانکی بوده‌ایم. بلوبانک و بانکینو دو نمونه‌ای هستند که بیش از همه سروصدا کرده‌اند. اولی وابسته به بانک سامان و دومی وابسته به بانک خاورمیانه است.

پیش از این دو هم، بانک قرض‌الحسنه رسالت ارائه خدمات غیرحضوری مانند دریافت تسهیلات یا درخواست دسته‌چک را آغاز کرده بود. رسالت توانست بیش از دو میلیون تسهیلات با مجموع بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان به ‌صورت کاملاً غیرحضوری به اعضای بانک خود بدهد.

گرچه با تعریفی که در دنیا از نئوبانک‌ها وجود دارد، ما هنوز نئوبانکی در ایران نداریم، اما می‌توان این نمونه‌ها را گام‌هایی برای آغاز ورود بازیگرانی خارج از محدوده سنتی به بازار بانکی ایران دانست. احتمالاً در سال‌های آینده شاهد سرمایه‌گذاری بیشتری در این زمینه خواهیم بود.

زمان انتخاب فرا رسیده است و بین قرص قرمز و آبی باید یکی را انتخاب کنیم؛ همان کاری که نئو در فیلم ماتریکس انجام داد. در آینده نزدیک فقط یک نوع بانک خواهیم داشت و آن هم نئوبانک است.

احراز هویت دیجیتال

خدمات غیرحضوری در همه بخش‌ها از خرده‌فروشی گرفته تا سلامت، طی این چند سال با سرعت بیشتری در حال رشد هستند. در حوزه مالی ارائه خدمات، از افتتاح حساب غیرحضوری تا گرفتن کد بورسی به یک عامل به‌شدت مهم یعنی احراز هویت دیجیتال نیاز دارد. کسب‌وکارهایی مانند پارت و یوآیدی در این یکی دو سال راهکارهایی را برای احراز و تأیید هویت دیجیتال ارائه دادند.

پارت با اپلیکیشن سیگنال تا نیمه سال گذشته توانست احراز هویت بیش از 1.5 میلیون نفر را برای سجام انجام دهد. یوآیدی هم علاوه بر سجام، احراز هویت سامانه ثنا (برای خدمات قضایی) را به‌ صورت دیجیتال انجام می‌دهد.

گرچه در تعریف، احراز هویت دیجیتال باید توسط ماشین و با بهره‌گیری از هوش مصنوعی انجام شود و با وجود کسب‌وکارهایی مانند پارت و یوآیدی در کشور، هنوز هم برخی از پلتفرم‌ها که نیاز به احراز هویت دیجیتال دارند، این مرحله را بدون استفاده از ماشین و به ‌صورت کاملاً وابسته به انسان انجام می‌دهند که سرعت عمل آن‌ها را پایین می‌آورد. پیش‌بینی می‌شود با افزایش ارائه انواع خدمات در سال‌های آینده بازیگران رگ‌تکی احراز هویت دیجیتال یکی از مهم‌ترین بازیگران فناوری‌های مالی کشور باشند.

تأمین اعتبار خرد

یکی دیگر از بخش‌هایی که در چند سال اخیر بازیگران جدی در آن ظهور کرده‌اند، بخش تأمین اعتبار خرد در نقطه فروش است. در این سال‌ها با توجه به پیچ‌وخم‌های دریافت تسهیلات بانکی، تورم و کوچک شدن اقتصاد کسب‌وکارهایی شکل گرفته‌اند که خارج از نظام بانکی در حال ارائه اعتبار به شکل‌های مختلف به مردم هستند. در دنیا بیش از همه وام‌دهی فرد به فرد محبوبیت دارد، در حالی که در ایران فعلاً چنین بستری وجود ندارد.

قدیمی‌ترین فعال لندتک ایران لندو است که از شش سال پیش با نام ایران رنتر فعالیتش را شروع کرده و در لحظه خرید به فرد اعتبار اعطا می‌کند. پیش از این کاربران لندو تنها زمان خرید از فروشگاه‌های طرف قرارداد لندو می‌توانستند از وام استفاده کنند، اما اخیراً این بازیگر لندتک ایران، فروشگاهی با نام تیمچه راه‌اندازی کرده است که خریداران این فروشگاه می‌توانند از خدمات وام‌دهی در لحظه خرید استفاده کنند.

قسطا یکی دیگر از بازیگران لندتک ایران است که با کارت اعتباری امکان خرید اعتباری را به کاربرانش می‌دهد. قسطا کارت در همه فروشگاه‌های فیزیکی و فروشگاه‌های آنلاین با درگاه پرداخت قابل استفاده است.

دیجی‌پی هم که همکاری تنگاتنگی با دیجی‌کالا دارد، با استفاده از داده‌های حاصل از رفتار خرید کاربران دیجی‌کالا، مشتریان را اعتبارسنجی می‌کند و در لحظه خرید به آن‌ها وام می‌دهد.

با توجه به کاهش قدرت خرید مردم و افزایش قیمت کالاها به دلیل پایین آمدن ارزش ریال در این چند سال، فرصت خوبی برای رشد این دسته از بازیگران فناوری‌های مالی ایران فراهم شده است.

صرافی‌های ارز دیجیتال

با اینکه از ظهور رمزارزها 12 سالی می‌گذرد، کمتر از پنج سال است که مردم دنیا به خرید و فروش این ارزها اقبال نشان داده‌اند. در ایران وضعیت با دنیا فرق دارد. دو سال گذشته مردم ایران به سرمایه‌گذاری در بازار سهام بیش از بقیه بازارها روی آوردند و بعد از ریزش پی‌در‌پی شاخص بورس، پول‌هایشان را از این بازار خارج کردند و این پول‌های سرگردان به‌تدریج وارد بازار رمزارزها شد.

این چند سال فعالیت صرافی‌های ارز دیجیتال در کشور شکل جدی‌تری به خود گرفت و تعداد این صرافی‌ها با سرعت بیشتری افزایش یافت. طی یکی، دو سال گذشته صرافی‌های ارز دیجیتال اکسیر و نوبیتکس مهم‌ترین بازیگران بخش رمزارز در حوزه فناوری‌های مالی ایران بودند.

در حال حاضر به‌سرعت بازیگران این عرصه در حال افزایش هستند؛ فینیکس، والکس، بیت‌پین، کوین‌نیک، اکسکوینو و ده‌ها بازیگر دیگر در حال گرفتن سهم در این بازار رو به رشد هستند. البته دقت کنیم که دنیای بلاکچین و دارایی‌های دیجیتال گسترده‌تر از صرافی‌های ارز دیجیتال است و قطعاً شاهد تغییرات جدی‌تری در این حوزه‌ها خواهیم بود.

یکی از کسب‌وکارهای مهمی که در حال انجام کارهای زیرساختی در این حوزه است ققنوس است؛ ققنوس جاده‌صاف‌کن این عرصه است و مطمئناً خیلی‌ها به دست این کسب‌وکار نگاه می‌کنند که چه مسیری را انتخاب می‌کند.

خدمات تضمین پرداخت

خرید و فروش آنلاین در بسترهایی مانند اینستاگرام و تلگرام نیاز به بازیگرانی را به وجود آورده است که این دادوستد را تضمین کنند. خریداران باید مطمئن باشند که با پرداخت پول، کالایی سالم را تحویل می‌گیرند. این تضمین را بازیگران تضمین پرداخت انجام می‌دهند.

دو بازیگر اصلی این حوزه پی‌تک در ایران سپارکس و تضمین‌چی هستند که طی یکی، دو سال گذشته و با افزایش تمایل مشتریان به خرید از طریق بسترهایی مانند تلگرام و اینستاگرام که در اصل بسترهای اصلی خرید و فروش نیستند، شکل گرفته‌اند.

سپارکس و تضمین‌چی ضمن اینکه یک میانجی معتمد برای خرید و فروش هستند و از کلاهبرداری جلوگیری می‌کنند، فرایند ارسال و دریافت سفارش را رصد می‌کنند و در صورتی که کالایی مغایر با سفارش یا آسیب‌دیده به دست خریدار برسد، پول به حساب فروشنده واریز نخواهد شد و علاوه بر این، اگر مشتری درخواست مرجوع کالا را داشته باشد، بعد از تأیید فروشنده پول به حساب خریدار برگشت داده خواهد شد.

به نظر می‌رسد طعم شیرین خرید و فروش آنلاین از مناطق مختلف کشور روز‌به‌روز بیشتر می‌شود و این بازار کسب‌وکارهای تضمین پرداخت را داغ‌تر می‌کند و از طرف دیگر وجود میانجی‌های معتمد، رشد این بازارها را موجب می‌شود.