آرمان یک تمدن جدید

در حالی که در قرون وسطی فناوری حمل‌ونقل در حال دگرگونی و تکامل بود، شیوه‌های ضبط و ارتباطات پیشرفت‌های مهمی نداشت. توسعه ساعت مکانیکی به‌خوبی بیانگر علاقه قرون وسطی به تزئینات مکانیکی است؛ ساعتی که قدیمی‌ترین آن که توسط وزنه‌هایی به حرکت درمی‌آمد، با یک زبانه کنترل و بازویی نوسانگر با چرخ‌دنده درگیر می‌شد.

این ساعت از سال ۱۳۸۶ در کلیسای جامع سالزبری انگلستان باقی مانده است، اما ساعت‌هایی که نیروی خود را از فنر می‌گرفتند، در اواسط قرن پانزدهم ظاهر شدند که تولید ساختارهای فشرده‌تر راه را برای ساعت قابل حمل آماده کرد. در این ساختار برای حل مشکل کاهش قدرت فنر در حین باز شدن از ساختار جبرانی ساده‌ای به شکل یک استوانه مخروطی شکل روی یک میله استفاده شد که به فنر اجازه می‌داد با کاهش قدرت، گشتاوری فزاینده را اعمال کند.

گفته شده که شیفتگی قرون وسطایی به ساعت حاکی از افزایش اهمیت زمان‌سنجی در تجارت و کارهای دیگر است، اما می‌توان آن را نمایانگر درک جدیدی از نیاز به پژوهش درباره امکانات و کاربردهای عملی دستگاه‌های مکانیکی دانست.

اختراع چاپ با نوع فلز متحرک در قرن پانزدهم حتی از اختراع ساعت مکانیکی نیز مهم‌تر بود. جزئیات این اختراع دگرگون‌ساز به شکلی ناامیدکننده مبهم است، اما توافقی کلی وجود دارد که اولین کارگاه چاپ در مقیاس بزرگ در ماینز توسط «یوهانس گوتنبرگ» بنیان‌گذاری شد که مقدار کافی از حروف دقیق برای چاپ کتاب مقدس Vulgate در حدود سال ۱۴۵۵ تولید کرد.

با این حال روشن است اختراع چاپ وابسته به تجربه طولانی پیشین در ساخت جوهر و چاپ قالبی است که در آن یک قالب برای چاپ طرح یا تصویر استفاده می‌شد. این اختراع برای صنعت کاغذسازی که از قرن دوازدهم در اروپا ایجاد شده بود نیز تقاضای زیادی فراهم کرد.

تقاضا برای محصول چاپ‌خانه‌ها زیاد شد و این شیوه گسترش یافت؛ حروف چاپی به وسیله‌ای ضروری برای ارتباطات سیاسی، اجتماعی، مذهبی و علمی و ابزار مناسب انتشار اخبار و اطلاعات تبدیل شد. تا سال ۱۵۰۰ حدود ۴۰ هزار نسخه کتاب در ۱۴ کشور اروپایی چاپ شد که دوسوم آن مربوط به آلمان و ایتالیا بود؛ پیامدی گسترده که تعداد کمی از اختراعات منفرد ایجاد کرده‌اند.

تمدن جدید شکل‌گرفته در هزاره ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ اروپای غربی با همه انزوا و محرومیت‌های فکری توانست به برخی شاهکارهای شگفت‌انگیز نوآوری و فناوری دست یابد. کنجکاوی فکری که به پایه‌گذاری نخستین دانشگاه‌ها در قرن دوازدهم انجامید، عاملی برای بازیابی آموخته‌های باستانی از هر منبع ممکن نیز بود که به سرچشمه اصلی مهارت‌های فناوری تبدیل شدند؛ آسیاب بادی، بهبود و کاربرد گسترده‌تر نیروی آب، توسعه شیوه‌های جدید صنعتی، اختراع ساعت مکانیکی و باروت، تکامل کشتی بادبانی و اختراع چاپ در مقیاس بزرگ از همین کنجکاوی نشئت می‌گیرند.

یک جامعه ایستا نمی‌توانست چنین دستاوردهایی داشته باشد. نوآوری فناورانه علت و نتیجه توسعه پویا بود. بروز این دستاوردها در چهارچوب جامعه اروپایی تصادفی نبود، چراکه آنها در حال افزایش جمعیت و بهره‌وری، تحریک فعالیت‌های صنعتی و تجاری و ابراز خود در زندگی شهرهای جدید و فعالیت‌های فرهنگی چشم‌گیر بودند. فناوری قرون وسطی بیانگر آرمان یک تمدن جدید و پویا بود.