بزرگان صادرات از نمای نزدیک

تصویر صادرات غیرنفتی ایران از آینه ۱۰ صادرکننده برتر کشور قابل رصد است. تصویری که هم معایب بزرگ اقتصاد ایران را نمایان می‌کند و هم مزیت‌های درونی اقتصاد را نشان می‌دهد. برای نمونه صادرات غیرنفتی اقتصاد ایران به‌شدت محدود و با ‌تنوع اندک انجام می‌گیرد.

فولاد و فلزات اساسی، مواد پتروشیمی و محصولاتی با نرخ ارزش افزوده پایین که البته بارها و بارها در سیاست‌گذاری‌های مختلف در دولت‌های گوناگون برای رفع آنها اسنادی نوشته شده، اما هیچ یک تحقق نیافته‌اند. نکته مهمی که نباید به‌سادگی از کنار آن گذشت، سهم حدوداً ۲۰درصدی صادرات پنج شرکت نخست کشور در زمینه صادرات از کل صادرات غیرنفتی کشور است.

موضوعی که نشان می‌دهد انحطاط شرکت‌های بزرگ می‌تواند تا چه اندازه بر کل اقتصاد ایران اثرگذار باشد. شرکت پتروشیمی خلیج فارس که بزرگ‌ترین صادرکننده کشور است، در سال گذشته طبق اعلام سازمان مدیریت صنعتی دو میلیارد و ۶۴۶ میلیون و ۲۷۰ هزار دلار صادرات داشته است.

این بنگاه تنها واحد دارای صادرات بالاتر از یک میلیارد دلار کشور است. وضعیتی که به‌خوبی گویای بنیه ضعیف اقتصاد ایران در خلق شرکت‌های صادرات‌محور است. در رده بعدی و با اختلافی فاحش، فولاد مبارکه قرار دارد که با ۹۴۱ میلیون و ۲۵۴ هزار دلار در رده بعدی قرار دارد. پتروشیمی نوری هم با ۹۰۹ میلیون و ۷۷۳ هزار دلار در رتبه بعدی قرار می‌گیرد.

چهارمین صادرکننده کشور، شرکت ملی صنایع مس است که با ۸۸۸ میلیون و ۹۴۳ هزار دلار در جمع صادرکنندگان برتر کشور قرار دارد. پنجمین جایگاه نیز به هلدینگ غدیر رسیده که با ۷۸۶ میلیون و ۹۱۶ هزار دلار در زمره برترین صادرکنندگان کشور قرار گرفته است.

نکته جالب اینکه به‌رغم نقش‌آفرینی برجسته دو بخش پتروشیمی و فلزات اساسی در نقشه صادرات کشور، سرمایه‌گذاری لازم برای توسعه دو بخش صورت نمی‌گیرد. کمبود برق و گاز طبیعی یا سهم اندک سرمایه‌گذاری تحقیق و توسعه در بنگاه‌های پیشرو ایران در این دو بخش باید با سیاست‌هایی مناسب درمان شود.