تجارت جهانی به پلتفرم‌های جدید کوچ خواهد کرد/گفت‌و‌گو با فرزین فردیس، رئیس کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق بازرگانی

فناوری بلاکچین و رمزارزها به‌مرور جای خود را در زندگی مردم باز می‌کنند و مقاومت در برابر آن، بیهوده به نظر می‌رسد. این چیزی است که طی چند سال اخیر کم‌و‌بیش آن را دریافته‌ایم. در این میان، کارشناسان معتقدند اثرگذاری فناوری بلاکچین و رمزارزها بیش از هر چیز در تجارت و مبادلات بین‌المللی خود را نشان می‌دهد.

مسئله‌ای که حاکمیت نیز آن را پذیرفته و در ماه‌های اخیر، خبرهایی در خصوص اجازه استفاده از رمزارزها در تجارت جهانی به گوش می‌رسد. فرزین فردیس نیز در گفت‌و‌گوی پیش رو درباره ظرفیت‌های این تکنولوژی برای بازرگانان ایرانی می‌گوید و معتقد است در آینده‌ای نه‌چندان دور اگر بخواهیم در دنیا کالایمان را مبادله کنیم و در ازایش پولی دریافت یا پرداخت کنیم، باید از پلتفرم‌های جدید استفاده کنیم. در نتیجه برای بسیاری از کسب‌و‌کارها و تجار، آشنایی با این ابزار جدید و این تکنولوژی نوین الزامی خواهد بود.

به نظر شما رمزارزها برای بازرگانان و کسب‌و‌کارهای ایرانی چه ظرفیت‌هایی به همراه دارد و چقدر آشنایی با این فضا جزء الزامات آینده فعالیت آنها خواهد بود؟
در حال حاضر موضوع نو بودن این فناوری مطرح است و این تازگی، سرویس‌ها و کاربری‌های جدید ایجاد می‌کند. ممکن است بعضی از افرادی که در فضای کسب‌و‌کار ایران مشغول به فعالیت هستند، علاقه‌مند شوند و به‌عنوان حوزه‌ای آینده‌دار در آن سرمایه‌گذاری کنند، اما موضوع دیگر این است که ما این ابزار را به شکلی توسعه دهیم که تجار و بازرگانان بتوانند از آن استفاده کنند.

در سطح تجارت جهانی، مجموعه‌های پیش‌قراولی وجود دارند که در حال تنظیم مجموعه قوانین جدید هستند تا بتوانند تجارت جهانی را بیشتر از گذشته دیجیتالی کنند و حجم بالایی از معاملات را روی پلتفرم‌های جدید بیاورند؛ برای مثال سازمان جهانی تجارت و مجموعه اتاق بازرگانی بین‌الملل در این دسته قرار دارند و به‌زودی اگر بخواهیم در دنیا کالایمان را مبادله کنیم و در ازایش پولی دریافت یا پرداخت کنیم، باید از پلتفرم‌های جدید استفاده کنیم.

در نتیجه به نظر من برای بسیاری از کسب‌و‌کارها، آشنایی با این ابزار جدید و این تکنولوژی نوین الزامی می‌شود. البته بعضی از تجار ممکن است برای تبادلات خارج از چارچوب نظام‌های بانکی‌شان هم از این فضا استفاده کنند، یعنی تاجری در ایران برای صادرات کالا و دریافت وجه آن – در مقیاس کوچک، نه در مقیاس بزرگ – با طرف مقابل توافقی بکند و بخشی از پولی را که قرار است دریافت کند، در قالب این پلتفرم‌ها و این فضاهای جدید بگیرد.

آیا اتاق بازرگانی و کمیسیون اقتصاد نوآوری برای آموزش تجار برنامه‌ای دارد؟
مهم‌ترین کاری که در اتاق انجام می‌دهیم، این است که وقتی یک فناوری جدید خودش را به بازار دیکته می‌کند و تثبیت می‌شود، سعی می‌کنیم در قالب یکسری اطلاع‌رسانی‌ها و تولید محتوایی که در سایت صورت می‌گیرد و به دست تشکل‌هایمان می‌رسد، اعضا را آگاه کنیم که روند فناوری و تغییرات تکنولوژی به این شکل است. در واقع به آنها هشدار می‌دهیم که اگر حواس‌تان نباشد، ممکن است خیلی زود، دیر شود.

در بخشی دیگر، تاجران سنتی را با صاحبان کسب‌و‌کارهای نوآور آشنا می‌کنیم تا بتوانند روی فرصت‌های مشترک کار کنند. این اتفاق در قالب رویداد‌هایی رخ می‌دهد که در اتاق برگزار می‌شود؛ زیرا یکی از رسالت‌های مهم اتاق، شبکه‌سازی است، ولی در برگزاری دوره‌های مدون آموزشی در این حوزه، چندان موفق نبوده‌ایم.

شاید یکی از دلایل این عدم موفقیت، محدودیت‌های دوره کرونا بوده است. معمولاً اعضای اتاق با توجه به متوسط سنی بالاتری که نسبت به دیگر گروه‌ها مثل دانشجویان و اعضای گروه‌های استارتاپی دارند، تمایل بیشتری به حضور در برنامه‌های حضوری و آموزش سنتی دارند.

اکنون مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق با کمک کمیسیون بازار پول و سرمایه و کمیسیون اقتصاد نوآوری در حال برنامه‌ریزی برای این نوع برنامه‌هاست تا افراد علاقه‌مند و کمترآشنا به این حوزه، بیشتر بتوانند با تغییرات فناوری و تکنولوژی آشنا شوند. فقط هم موضوع بلاکچین و رمزارز مطرح نیست، بلکه آشنایی با مجموعه مواردی چون هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و… نیز در دستور کار قرار دارد تا افراد ببینند که این تکنولوژی‌های روز چگونه می‌توانند به کسب‌و‌کارشان کمک کنند.

اتاق بازرگانی به‌جز برنامه‌های آموزشی، چه برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت دیگری برای این حوزه دارد؟
اتاق بازرگانی اصولاً سه رسالت اصلی دارد؛ رسالت اول آنها این است که وکیل‌مدافع بخش خصوصی در مقابل حاکمیت و سایر ذی‌نفعان بازار باشد. ما در این مدت بیشتر به این رسالت پرداخته‌ایم؛ یعنی بیشتر در جاهایی که خلاء قانونی یا برخوردهای فراقانونی بوده، سعی کرده‌ایم در کنار سایر نهادهای صنفی و تشکل‌های بخش خصوصی مثل سازمان نظام صنفی و انجمن بلاکچین باشیم و کمک کنیم تا تنظیم‌گری در این حوزه با کمترین درد برای بخش خصوصی صورت بگیرد. این مهم‌ترین وظیفه‌ای است که از اتاق‌ها انتظار می‌رود که به‌درستی آن را انجام دهند.

رسالت دوم شبکه‌سازی است که در آن بزرگ‌ترها به جوانان متصل می‌شوند و نوآور‌ان به متقدم‌تر‌ها.

رسالت سوم نیز توانمندسازی است که بیشتر از حیث خط فکر و تحذیر دادن به آن عمل کردیم؛ نه آموزش‌های عمیق چندین‌ساعته و پیوسته. جای این کار هنوز خالی است و باید انجام شود.

شما به‌عنوان رئیس کمیسیون اقتصاد نوآوری، آینده حوزه رمزارز و بلاکچین در تجارت ایران را چطور می‌بینید؟
این یکی از فناوری‌های برهم‌زننده دنیاست که زندگی همه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و یک کشور زودتر به آن می‌پیوندد و کشوری دیگر دیرتر؛ کشوری بیشتر مقاومت می‌کند و یک کشور زودتر آن را می‌پذیرد و به استقبالش می‌رود و از ظرفیت‌های این حوزه استفاده می‌کند، اما در اینکه در نهایت این فناوری جزئی از زندگی مردم و حکمرانی حاکمان ما خواهد شد، شکی ندارم.

مسئله این است که ما چقدر می‌توانیم در قاعده‌گذاری و فراهم‌کردن این بستر و زمینه، هوشمندانه عمل کنیم و به جای اینکه آن را به چشم یک تهدید ببینیم، این حوزه را فرصت تلقی کرده و از آن استفاده کنیم تا بهره‌وری در کشور افزایش یابد، از میزان فساد کاسته شود و نظام‌ها و سیستم‌هایمان کارآمدی بیشتری از خود نشان بدهند؛ به‌طور کلی چگونه از همه مزایایی که از بلاکچین و دفترکل توزیع‌شده انتظار داریم (ایجاد شفافیت بیشتر، بهره‌وری بالاتر و ارزش‌افزوده جدید) استفاده کنیم.

من فکر می‌کنم آینده از آنِ فناوری است، کمااینکه امروزه چیزهایی می‌بینیم که ۱۰ سال پیش نمی‌دیدم و فکرش را هم نمی‌کردیم این‌قدر زود اتفاق بیفتد و ما را احاطه کند.

به نظر شما چه چیزی باعث شده در برخی موارد این فرصت به‌عنوان تهدید در نظر گرفته شود؟
بر اساس فرمایش حضرت امیر در نهج‌البلاغه در حکمت ۱۷۲، مردم دشمن چیزی هستند که آن را نمی‌شناسند، اما باید این را در نظر داشت که اگر پدیده‌ای را نمی‌شناسیم و نسبت به آن آگاه نیستیم، نباید اجازه دهیم که ترس‌مان باعث شود کسانی را که به فضا آشناترند، دائماً تهدید کنیم.

راهش این است که فضای کنترل‌شده‌ای را برای آنها فراهم کنیم تا آزمون‌وخطا کنند و به‌طور جدی آسیبی به مردم و جامعه وارد نکنند. اصولاً مکانیسم سندباکس برای همین ایجاد شده تا یک محیط امن و کنترل‌شده فراهم شود و افراد آشنا به حوزه بتوانند در آن محیط آزمایش‌ها و کارهایشان را انجام دهند تا بعدتر که همه بازیگران مطمئن شدند و فضا را شناختند، بتوان همان فعالیت‌ها را در مقیاس ملی پیاده‌سازی کرد.

من فکر می‌کنم باید خودمان در بخش خصوصی تلاش کنیم حکمرانان را آگاه‌تر کنیم و آنها نیز مهربانانه‌تر با جوانان خوش‌فکر، باسواد و باانگیزه برخورد کنند. در واقع آنها را نه غریبه، بلکه خواهران و برادران کوچک‌تر خود بدانند که قصد دارند برای خود و جامعه ارزش‌افزوده ایجاد کنند.

پیش‌بینی بلندمدت و کوتاه‌مدت شما برای این حوزه چیست؟
پیش‌بینی در این حوزه سخت است و بهتر است آینده بلندمدت را پیش‌بینی نکنیم؛ ولی فکر می‌کنم سال آینده گشایش‌های جدی از سمت حاکمیت داشته باشیم. در حال حاضر شاهدیم بخش‌هایی از حاکمیت که توانسته ترس خود را کنترل کند، گفتمان منطقی‌ای ایجاد کرده و گوش شنواتری دارد و دغدغه جوانان و مشکلات‌شان را می‌شنود.

این بخش در تلاش است تا این حوزه را به شکل درستی برای بخش‌های دیگر ترجمه کند و آن را جا بیندازد و مجموعه نظام‌هایی را به وجود بیاورد. امیدوارم فضا آرام باشد و کسانی که در حاکمیت به بخش خصوصی نزدیک‌ترند و حرف ما را می‌فهمند، بتوانند بیشتر و بیشتر این مسئله را جا بیندازند که باید فضا را باز کرد و اجازه داد این ارزش‌آفرینی‌ها شکل بگیرد.