صنعت فین‌تک که از ترکیب «فاینانس» و «فناوری» شکل‌گرفته، در کمتر از دو دهه تأثیر عمیقی بر زندگی میلیاردها نفر گذاشته است. این صنعت با ارائه تجربه‌های دیجیتال کاربرمحور، دسترسی به خدمات مالی برای گروه‌های محروم و کاهش هزینه‌ها از طریق زیرساخت‌های کارآمد، نقاط ضعف نهادهای مالی سنتی را هدف قرار داده است. فین‌تک‌ها با شناسایی و رفع نقاط اصطکاک مشتریان، مانند فرایندهای پیچیده و دسترسی محدود، به‌سرعت رشد کرده‌اند.
این گزارش خلاصه‌ای جامع از وایت‌پیپر فین‌تک جهانی ۲۰۲۳، منتشرشده توسط Boston Consulting Group (BCG) و QED Investors، است که روندها، چالش‌ها و فرصت‌های این صنعت را بررسی کرده و پیش‌بینی‌هایی برای آینده ارائه می‌دهد.
مرحله اول: تحول دیجیتال
با گسترش دسترسی به اینترنت، خدمات مالی برای اولین‌بار دیجیتال شدند. این تحول سیستم‌های سنتی نهادهای مالی را به چالش کشید و خدماتی مانند بانکداری آنلاین، تجارت الکترونیک (مانند آمازون و ای‌بی) و پرداخت‌های آنلاین (با پیش‌گامی پی‌پل) ظهور کردند. وام‌دهندگان دیجیتال مانند کپیتال‌وان با بهره‌گیری از داده و آنالیتیکس، نوآوری‌هایی در وام‌دهی معرفی کردند. فناوری دیجیتال راحتی و دسترسی بیشتری برای مصرف‌کنندگان فراهم کرد و نقاط اصطکاک تعاملات مالی سنتی را کاهش داد.
مرحله دوم: پذیرش رسانه‌های اجتماعی
بحران مالی ۲۰۰۸، همراه با سخت‌گیری‌های رگولاتوری و تغییر رفتار مصرف‌کنندگان، فضا را برای فین‌تک‌ها باز کرد. فناوری‌های موبایل و ابری امکان دسترسی لحظه‌ای به خدمات مالی را فراهم کردند. تمرکز بر تجربه کاربری (UX) و رابط کاربری (UI)، همراه با ظهور API ها، فرایندهای ثبت‌نام و تعاملات دیجیتال را ساده‌تر کرد. رسانه‌های اجتماعی و آنالیتیکس داده نقش کلیدی در جمع‌آوری اطلاعات دقیق مشتریان ایفا کردند که به فین‌تک‌ها امکان ارائه راه‌حل‌های شخصی‌سازی‌شده و حذف نقاط اصطکاک را داد. این دوره شاهد رشد سریع نقش‌آفرینان تحول‌آفرین بود.
مرحله سوم: افزایش مقیاس و اهمیت
با گسترش نفوذ تلفن‌های هوشمند و شتاب ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹، فین‌تک‌ها رشد چشمگیری یافتند. مصرف‌کنندگان انتظار دسترسی ۲۴/۷ به خدمات مالی آنلاین را داشتند. شرکت‌هایی مانند انت‌فایننشال، نو بانک، پی‌تی‌ام، اسکوئر، استرایپ و نئوبانک‌ها به برندهای مطرح تبدیل شدند. فین‌تک‌ها با ایجاد کانال‌های جدید تقاضا، بهبود تجربه کاربری، کاهش هزینه‌ها و گسترش دسترسی به خدمات مالی رشد کردند.
تأمین مالی فین‌تک‌ها بین ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ به ۴۴۰ میلیارد دلار رسید. نرخ بهره پایین و دسترسی آسان به سرمایه، ارزش‌گذاری‌ها، تعداد شرکت‌ها و استعدادهای این صنعت را به اوج رساند. این دوره با رقابت شدید برای سهم بازار و موجی از ادغام‌ها و اکتساب‌ها همراه بود.
آسیا – اقیانوسیه: پیشتاز جهانی تا ۲۰۳۰
آسیا – اقیانوسیه با درآمد حدود ۴ تریلیون دلار، تا ۲۰۳۰ با رشد سالانه ۲۷درصد به بزرگ‌ترین بازار فین‌تک جهان تبدیل می‌شود و از ایالات متحده پیشی می‌گیرد. بازارهای در حال ظهور (چین، هند، اندونزی) با جمعیت محروم از خدمات بانکی، بنگاه‌های کوچک و متوسط و طبقه متوسط آشنا به فناوری، محرک اصلی این رشد هستند.
چین: غول‌های فین‌تک مانند تنسنت و علی‌بابا پیشرو هستند.این شرکت‌ها در نوآوری‌هایی مانند سوپر اپ‌ها (پلتفرم‌های چندمنظوره مالی) پیش‌گام‌اند و انتظار می‌رود رهبری منطقه‌ای را حفظ کنند.
هند: شرکت‌هایی مانند پی‌تی‌ام و Razorpay با حمایت رگولاتوری (UPIAadhaar) به ۱۹۰ میلیون بزرگسال محروم خدمات ارائه می‌دهند. رشد تولید ناخالص داخلی (۷درصد سالانه)، طبقه متوسط تحصیل‌کرده و نفوذ موبایل، فین‌تک‌ها را تقویت می‌کنند. حوزه‌های کلیدی شامل وام‌دهی، نئوبانکداری و ولث‌تک است.
بازارهای توسعه‌یافته (ژاپن، کره جنوبی) نیز رشد می‌کنند، اما بازارهای در حال ظهور پتانسیل بیشتری دارند.
آمریکای شمالی: قطب نوآوری
ایالات متحده با بزرگ‌ترین صنعت خدمات مالی جهان و اکوسیستم بالغ نوآوری (شامل سرمایه‌گذاری خطرپذیر، استعدادها و دانشگاه‌ها)، ۳۲درصد از رشد جهانی فین‌تک را با رشد سالانه ۱۷درصد به خود اختصاص می‌دهد. کارمزدهای بالای تراکنش (۵ تا ۱۷ برابر اروپا)، ناکارآمدی‌های بانکداری سنتی و عدم پیاده‌سازی کامل بانکداری باز، فرصت‌هایی برای فین‌تک‌ها ایجاد می‌کنند. رشد از مدل‌های B2B2X، گسترش خدمات فین‌تک‌های تک‌منظوره و پرداخت‌های بین‌بانکی ناشی می‌شود.
اروپا: رشد با حمایت رگولاتوری
اروپا (بریتانیا و اتحادیه اروپا) سومین بازار خدمات مالی جهان است و تا ۲۰۳۰ با رشد سالانه ۲۱درصد، درآمد فین‌تک‌ها را پنج برابر می‌کند. رگولاتوری پیشرو مانند PSD2، (بانکداری باز و پاسپورتینگ) نوآوری را تقویت می‌کند. بخش پرداخت‌پلاس، فاینانس تلفیق‌شده و B2B محرک‌های اصلی هستند. بانکداری باز محصولات جدیدی ایجاد می‌کند و رقابت را افزایش می‌دهد.
آمریکای لاتین: رشد پرشتاب
با رشد سالانه ۲۹درصد، برزیل و مکزیک پیشرو هستند. رگولاتوری پیشرفته مانند PIX در برزیل و سندباکس‌های فین‌تک و رشد ۳۶درصد تجارت الکترونیک در ۲۰۲۲، فین‌تک‌ها را تقویت می‌کنند. بازگشت متخصصان بومی و سرمایه‌گذاری نهادی، اکوسیستم‌های محلی را توسعه می‌دهند. نو بانک و Creditas نمونه‌های موفق هستند.
آفریقا و خاورمیانه: پتانسیل بالا
با رشد سالانه ۳۲درصد، آفریقا با جمعیت جوان (میانه‌سنی ۱۹ سال) و نفوذ بالای موبایل (۷۳درصد در نیجریه) فرصت‌های بزرگی در پرداخت و وام‌دهی دارد. نقش‌آفرینانی مانند ام پسا (توسعه‌یافته توسط سافاریکام) پیشرو هستند. آفریقای جنوبی، نیجریه، مصر و کنیا بازارهای کلیدی هستند. چالش اصلی، وابستگی به پول نقد است، اما فین‌تک‌ها می‌توانند دسترسی مالی را گسترش دهند.
مدل‌های بین‌المللی‌سازی فین‌تک
شرکت‌های موفق محلی: در بازارهای با رگولاتوری سخت یا نیاز به سرمایه بالا، شرکت‌های محلی با تقلید از مدل‌های موفق مانند ClearScore در بریتانیا یا نوآوری بومی رشد می‌کنند.
فین‌تک‌های چندملیتی: شرکت‌هایی مانند پی‌پل در حوزه‌های پرداخت فرامرزی، احراز هویت و B2B2X گسترش می‌یابند، اما چالش‌های رگولاتوری و رقابت محلی مانع هستند.
شرکت‌های بزرگ فناوری: گوگل، آمازون، تنسنت و متا با پایگاه مشتریان عظیم و اعتماد بالا، خدمات مالی (به‌ویژه پرداخت) را یکپارچه می‌کنند. مثال: مجوز واتس‌اپ در برزیل برای خدمات پرداخت به بنگاه‌های کوچک.
بخش‌های کلیدی رشد
پرداخت‌ها: همچنان پیشرو
پرداخت‌ها با ۴۰درصد از درآمد فین‌تک‌ها در ۲۰۲۱، تا ۲۰۳۰ بزرگ‌ترین بخش باقی می‌مانند و ۵۲۰ میلیارد دلار درآمد خواهند داشت.
پرداخت‌های فرامرزی: شرکت‌هایی مانند Wise،Remitly و ریپل با کاهش هزینه‌های تراکنش (۱۲۰ میلیارد دلار سالانه) و استفاده از فناوری دفترکل توزیع‌شده، دسترسی را گسترش می‌دهند.
پرداخت‌های آنی: سیستم‌هایی مانند FedNow ایالات متحده،UPI (هند) و PIX (برزیل) تراکنش‌های سریع را تقویت می‌کنند. در ۲۰۲۰، استفاده از پرداخت‌های آنی در ایالات متحده ۴۲درصد افزایش یافت.
پرداخت‌پلاس: اکوسیستم‌های ارزش افزوده (مانند صدور فاکتور، اتوماسیون مالیات و بانکداری به‌عنوان سرویس) رشد می‌کنند و چرخ‌لنگری برای جذب مشتریان ایجاد می‌کنند.
نئوبانک‌ها: گسترش دسترسی
در بازارهای در حال ظهور، نئوبانک‌ها با ارائه خدمات به ۱.۵ میلیارد بزرگسال محروم و ۲.۸ میلیارد کم‌برخوردار، فراگیری مالی را تقویت می‌کنند. رگولاتورها در این بازارها نئوبانک‌ها را شریک می‌بینند.
اینشورتک و ولث‌تک
اینشورتک: با درآمد بیمه جهانی ۷ تریلیون دلار در ۲۰۲۱، فرصت‌ها در بیمه اموال و سوانح و مدل‌هایB2B2X متمرکز است. نفوذ اینشورتک تنها ۰.۳درصد است.
ولث‌تک: با هدف‌گیری ثروتمندان انبوه، ابزارهای B2B2X مانند AdvisorEngine رشد می‌کنند، اما بازار فرا ثروتمندان به دلیل نیاز به اعتماد انسانی دشوار است.
چالش‌ها و ریسک‌ها
رگولاتوری: نبود نظارت جامع مانند سقوط FTX اعتماد مشتریان را کاهش می‌دهد، درحالی‌که رگولاتوری بیش از حد مانند MiFID II نوآوری را محدود می‌کند.
حریم خصوصی داده‌ها: نقض داده‌ها به اعتبار فین‌تک‌ها آسیب می‌زند و پیامدهای حقوقی دارد.
رقابت: شرکت‌های بزرگ فناوری ممکن است بازار را انحصاری کنند و استارتاپ‌ها را تحت‌فشار قرار دهند.
نرخ بهره: افزایش نرخ بهره تأمین مالی را دشوار کرده و نوآوری را تهدید می‌کند.
توصیه‌ها
رگولاتورها: رگولاتوری پیش‌دستانه مانند PSD2 و UPI از مصرف‌کنندگان حفاظت کرده و نوآوری را تقویت می‌کند. بانکداری باز با تسهیل انتقال داده‌ها، اکوسیستم را کارآمدتر می‌کند. رگولاتورها باید تعادل بین حفاظت و نوآوری را حفظ کنند.
فین‌تک‌ها: کوتاه‌مدت: حفظ نقدینگی با تمرکز بر کسبوکار محوری، کاهش هزینه‌ها و بهینه‌سازی نسبت ارزش طول عمر به هزینه جذب مشتری.
بلندمدت: پذیرش رگولیشن آینده‌نگر، طراحی تطبیق‌پذیر و تمرکز بر حل نقاط اصطکاک مشتریان. فین‌تک‌ها باید مدل‌های عملیاتی تطبیق‌یافته ایجاد و گفت‌وگوهای ریسک/بازده را تقویت کنند.
نقش‌آفرینان سنتی و سرمایه‌گذاران
همکاری با فین‌تک‌ها برای نوآوری و دسترسی به بازارهای جدید ضروری است. شرکت‌های سنتی می‌توانند از زیرساخت‌های فین‌تک برای رقابت کارآمدتر استفاده کنند.
