کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. در کارنگ ما تلاش داریم کسب‌وکارهای نوآور ایرانی، استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر کسب‌وکارها کوچک و بزرگی که در بخش‌های مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخش‌های اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانه‌ای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
لحظه قرائت دادخواست دادستان امریکا علیه اپل
دادستان آمریکا طی یک شکایت ۸۸ صفحه‌ای، اپل را به محدود کردن رقیبان خود برای جلوگیری از رقابت متهم کرد و خواستار مجازات مالی این شرکت شد. اما اپل ادعاهای مطرح‌شده در این شکایت را رد کرده و گفته است که این پرونده فعالیت اصلی شرکت را تهدید می‌کند.
ایالات متحده آمریکا پس از چین و هند، سومین بازار بزرگ گوشی‌های هوشمند جهان است، اما بر اساس امتیاز HHI کمتر رقابتی‌تر و بیشتر از ۶۵ درصد از این بازار در دست اپل است. درآمدی که اپل از فروش آیفون دارد، به این شرکت کمک کرده تا درآمدی بیشتر از تولید ناخالص ۱۰۰ کشور داشته باشد.
اما اپل امسال را خوب شروع نکرد؛ اتحادیه اروپا بعد از شکایات متعدد اسپاتیفای (Spotify) بالاخره اپل را محکوم به پرداخت تقریباً دو میلیارد دلار غرامت کرد. اسپاتیفای ادعا می‌کرد که اپل محدودیت‌هایی را در فروشگاه برنامه‌های خود اعمال می‌کند که به سایر ارائه‌دهندگان استریم موسیقی آسیب می‌رساند. در نهایت کمیسیون اروپا موافقت کرد و گفت که محدودیت‌های اپ‌استور به منزله شرایط تجاری ناعادلانه است که باعث می‌شود کاربران iOS هزینه‌های بالاتری برای اشتراک‌های پخش موسیقی بپردازند.
در طول سال‌ها اپل از این درگیری‌ها کم نداشته است. شرکت متا منتقد اصلی قوانین حریم خصوصی جدید آیفون است. خردادماه سال گذشته، آیفون در به‌روزرسانی خود به کاربران این امکان را داد تا اجازه ردیابی تاریخچه جستجوها و علاقه‌مندی‌ها را برای برنامه‌ها صادر کنند. اگر نرم‌افزارها این اجازه را دریافت نکنند، بسیاری از فعالیت‌هایشان مختل می‌شود. شرکت متا اعلام کرد که این قوانین باعث کاهش ۱۰ میلیارد دلاری درآمدشان در سال جاری خواهد شد و معیشت ۱۰ میلیون کسب‌وکار را که از ابزارهای تبلیغاتی آنها استفاده می‌کنند به خطر می‌اندازد.
اما اتفاق اخیری که توجه رگولاتور را دوباره به خود جلب کرد، روش برخورد اپل با پیام‌رسان Beeper بود. این کسب‌وکار سال گذشته محصولی عرضه کرد که امکان ارسال و دریافت iMessages را به کاربران غیر آیفون می‌داد. اما کمتر از یک هفته، اپل راه‌هایی برای غیرفعال کردن عملکرد برنامه پیدا کرد و در بیانیه‌ای مبهم به نگرانی‌هایی مرتبط با حفظ حریم خصوصی اشاره داشت. اریک میگیکوفسکی، مدیرعامل شرکت Beeper در این‌باره گفت: «هر چقدر هم برای محصولی که باید وجود داشته باشد بجنگیم، نمی‌توانیم در بازی موش و گربه با بزرگترین شرکت روی زمین برنده شویم.»
بازی موش و گربه شروع شد
روز پنجشنبه، ۲۱ اسفند ۱۴۰۲، مریک گارلند، دادستان کل ایالات متحده، پرونده‌ای جنجالی علیه باارزش‌ترین شرکت سهامی عام در جهان رسانه‌ای کرد. او در کنفرانس مطبوعاتی خود از شکایتی که در دادگاه فدرال نیوجرسی تدوین شده و به امضای ۱۵ ایالت دیگر رسیده است، سخن گفت و این پرونده را مربوط به «آزاد کردن بازارهای گوشی‌های هوشمند» از رویه‌های ضد رقابتی اپل دانست؛ با این استدلال که این شرکت با تلاش برای حفظ تسلط خود بر بازار گوشی، نوآوری را بی‌اثر کرده است.
دادگاه ایالات متحده با این اتهام به طور مشخص قلب تجارت اپل را هدف گرفته است: نحوه اتصال دستگاه‌هایی مثل آیفون و اپل‌واچ به یکدیگر و سرویس‌هایی مثل iMessage.
«وزارت دادگستری برای محافظت مصرف‌کنندگان در برابر قیمت‌های بالاتر و انتخاب‌های کمتر قوانین ضد انحصار را اجرا خواهد کرد. اپل برنامه‌ها، محصولات و خدماتی را که وابستگی کاربران به اپل را کاهش می‌دهد، تضعیف می‌کند و به جای رقابت از طریق ارائه خدمات مقرون به‌صرفه‌تر، با تدوین یکسری قوانین باعث افزایش هزینه‌ها، خنثی کردن نوآوری و ارائه تجربه کاربری ناامن‌تر یا ضعیف‌تر می‌شود. مصرف‌کنندگان نباید به خاطر پیروی نکردن شرکت‌ها از قوانین ضد انحصارطلبی مجبور به پرداخت قیمت‌های بالاتر باشند.
اپل سرمایه‌گذاری خارج از اکوسیستم اپل را برای کاربران و توسعه‌دهندگان سخت و پرهزینه کرده است. این شرکت قدرت خود را نه به دلیل مزیت رقابتی بالا، بلکه به دلیل رفتار غیرقانونی انحصاری خود حفظ کرده است.
انحصارطلبی‌های اپل، بازار آزاد و منصفانه‌ای را که اقتصاد ما بر آن استوار است، تهدید می‌کند.»
نکات اصلی شکایت از اپل
این موضوع تنها بخشی از پرونده‌های سریالی دولت آمریکاست که در سال‌های اخیر به‌عنوان رگولاتور حوزه صنعت دیجیتال به تحقیق در مورد فعالیت‌های انحصارطلبانه شرکت‌های بزرگ پرداخته است؛ شرکت‌هایی که چه در آمریکا و چه در اروپا با شکایت‌هایی مبنی بر تثبیت قدرت‌شان مواجه شده‌اند. حالا آمریکا با این شکایت به دنبال تغییراتی در رویه‌های تجاری اپل و دریافت مبلغ نامشخصی به‌عنوان جریمه است.
نکات اصلی شکایت از اپل به شرح زیر است:
- مسدود کردن برنامه‌های نوآورانه: اپل با استفاده از APIها و سایر نقاط دسترسی در توسعه برنامه‌هایی که می‌توانند جابه‌جایی بین پلتفرم‌های رقیب را برای کاربران آسان‌تر کنند، اختلال ایجاد کرده و با کنترل رفتار و نوآوری اشخاص ثالث، خود را از رقابت محافظت می‌کند.
- سرکوب خدمات پخش ابری موبایل: این شرکت از توسعه برنامه‌های استریم که به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد از برنامه‌های مبتنی بر ابر مانند Spotify، Netflix و Google Photos بدون نیاز به پرداخت هزینه بیشتر لذت ببرند، جلوگیری می‌کند.
- برنامه‌های پیام‌رسانی بین‌پلتفرمی: برنامه‌های پیام‌رسان ابزارهای کلیدی برای حفظ کنترل اپل هستند.iMessage اجازه تبادل پیام‌های رمزگذاری‌شده با پلتفرم‌های رقیب را نمی‌دهد و حتی عکس‌ها و ویدئوهای ردوبدل شده با دستگاه‌های غیر اپل را گم کرده و کیفیت آنها را کاهش می‌دهد. همچنین اپل برنامه‌هایی مانند WeChat را محدود می‌کند.
- کاهش عملکرد ساعت‌های هوشمند غیر اپل: آیفون با کنترل عملکرد ساعت‌های هوشمند، قابلیت ساعت‌های هوشمند رقیب را در iOS محدود می‌کند. کاربران آیفون اگر اپل‌واچ نخرند، در استفاده از ساعت‌های خود با مشکل روبه‌رو می‌شوند.
- محدود کردن کیف پول‌های دیجیتال شخص ثالث: اپل از قبول درگاه‌های پرداخت شخص ثالث سر باز می‌زند و از ایجاد کیف پول‌های دیجیتال خارج از پلتفرم خود جلوگیری کرده است.
دادستانی معتقد است که حریم خصوصی و امنیت، توجیه کافی برای این سیاست‌های اپل نیست.
چرا این شکایت معتبر است؟
شواهد زیادی وجود دارد که اپل می‌تواند رویه خود را تغییر دهد، اما این تصمیم را ندارد. مثال واضح آن، عملکرد اپل در چین است. قوانین در آنجا سختگیرانه‌تر و رقابت هم سخت‌تر است، پس سیاست متفاوتی در آنجا اجرا می‌شود. مثلاً برای خریدهای درون‌برنامه‌ای در آنجا هزینه‌ای دریافت نمی‌کند؛ حتی در سال ۲۰۲۰ قیمت آیفون ۱۱ در چین کمتر از آمریکا بود. اما اصلی‌ترین شاهدی که دادستانی در شکایت خود ارائه کرده، چند ایمیل درون‌شرکتی است که نشان از عمدی بودن بعضی از محدودیت‌ها دارد.
- سال ۲۰۱۰ ایمیلی بین استیو جابز و یکی از مدیران اجرایی شرکت اپل رد و بدل شد که نشان می‌داد هیچ‌کدام از اینکه کاربران می‌توانند اپلیکیشن‌های مشابهی را در اندروید و iOS استفاده کنند راضی نیستند و استیو جابز تلاش دارد توسعه‌دهندگان و کاربران را «مجبور» به استفاده از iOS کند.
- سال ۲۰۱۳ و ۲۰۱۶ دو ایمیل به تیم کوک، مدیرعامل فعلی اپل ارسال شده که نشان می‌دهد این شرکت کاملاً از اثرات محدودیت iMessage آگاه است. در یک ایمیل گفته شده که اگر پیام‌رسانی بین اندروید و آیفون آزاد شود، ممکن است خانواده‌ها دیگر برای فرزندان‌شان آیفون نخرند. در ایمیل دیگر هم اشاره شده که این آزادسازی برای شرکت زیان‌آور است.
- در ایمیل دیگری که سال ۲۰۱۹ به تیم کوک فرستاده شده، معاون بازاریابی محصول اپل‌واچ اشاره می‌کند که اپل‌واچ ممکن است جلوی استفاده کاربران آیفون از اندروید را بگیرد.
دفاع در برابر حمله
وقتی که این شکایت عمومی شد، تیم کوک، مدیرعامل اپل در چین مشغول افتتاح جدیدترین فروشگاه اپل در این کشور بود. این اتفاق می‌تواند نمایانگر رویکرد این شرکت باشد که چقدر بازار چین مهم است و چقدر نسبت به آمریکا بی‌تفاوت و مطمئن هستند.
اپل با تقریباً ۱۰ روز تأخیر، بیانیه زیر را صادر کرد:
«ما هر روز در اپل با طراحی محصولاتی که به صورت سازگار و هماهنگ با هم کار می‌کنند، از حریم خصوصی مردم و امنیت‌شان محافظت و تجربه‌ای جادویی برای کاربران ایجاد می‌کنند، ایجاد نوآوری می‌کنیم تا مردم فناوری را دوست داشته باشند. این شکایت، ما و اصول متمایزکننده محصولات اپل را تهدید می‌کند.
اگر این شکایت موفقیت‌آمیز باشد، توانایی ما را برای برآورده کردن توقعات مردم از فناوری اپل، محل تلاقی سخت‌افزار، نرم‌افزار و خدمات مختل می‌کند. همچنین با قدرتمند کردن دولت در بازار فناوری یک رسم خطرناک را جا می‌اندازد. ما معتقدیم که این دعوا از دید قانونی اشتباه است و به‌شدت در برابر آن دفاع خواهیم کرد.»
هرچند این دفاعیه کوتاه است و در برابر شکایت ۸۸ صفحه‌ای دولت آمریکا چیز خاصی نگفته است، ولی چند نکته را روشن می‌کند؛ اول اینکه اپل متوجه اهمیت این قضیه شده و می‌داند این شکایت سعی دارد حیاتی‌ترین ویژگی اپل را مورد بحث قرار دهد. دوم، پررنگ کردن این سؤال است که رگولاتور تا چه حد اجازه دارد در مسائل ورود کند. اگر اپل و دیگر شرکت‌ها اجازه تصمیم‌گیری در مورد نحوه تجارت‌شان را به رگولاتور بدهند، این بازار تا چه حد آزاد است؟
باید منتظر چه بود؟
این شکایت بلندپروازانه‌ترین تلاش ضدانحصاری دولت جو بایدن و حمله به سودآورترین واحد تجاری اپل، آیفون است که سال گذشته برای این شرکت نزدیک به ۲۰۰ میلیارد دلار درآمد ایجاد کرده است (بیش از نیمی از کل درآمد شرکت که ۳۸۳.۲ میلیارد دلار است). نکته جالب در مورد این پرونده این است که اپل برای یک عمل خاص مورد شکایت نیست، بلکه به دلیل نحوه اداره تجارت گوشی‌های هوشمند خود مورد شکایت قرار گرفته است.
واضح است که اگر اپل تصمیمات اتحادیه اروپا را بپذیرد و فعالیت خود را در آمریکا هم تغییر دهد، کشورهای دیگر هم تلاش می‌کنند از حقوق شهروندان خود دفاع کنند. محتمل‌ترین اتفاق، شکایت رگولاتورهای ژاپنی و کره‌ای است.
این اتفاقات اساساً شیوه تجارت و کسب درآمد اپل را تغییر خواهند داد و ما به‌مرور با شرکتی متفاوت روبه‌رو خواهیم شد. هرچند این اتفاق بدی نیست و مقابله رگولاتور با مایکروسافت در دوران دات‌کام برای ایجاد رقابت سالم‌تر در بازار رایانه‌های شخصی باعث ایجاد راه‌حل‌هایی شد؛ حتی به اپل کمک کرده به این سطح از رقابت سالم دست یابد.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/d0fn
همکاران
مریم آزادی‌طلب
