اکوسیستم سلامت دیجیتال در ایران با شتابی قابل‌توجه در حال رشد است، اما همچنان با موانع زیرساختی و رگولاتوری مواجه است. سپیده میرکریمی، مدیرعامل پلتفرم پزشکت، در گفت‌وگو با کارنگ به بررسی چالش‌ها، فرصت‌ها و راهکارهای توسعه این اکوسیستم پرداخته است. از نقش پلتفرم‌های بومی مانند پزشکت در ارائه خدمات آنلاین گرفته تا پیشنهادهایی برای بهبود تعاملات رگولاتوری، این گفت‌وگو نگاهی متفاوت به وضعیت کنونی و آینده سلامت دیجیتال در ایران ارائه می‌دهد.
وضعیت کنونی اکوسیستم سلامت دیجیتال را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اکوسیستم سلامت دیجیتال ایران در حال شکل‌گیری جدی‌تر و رشد است، اما همچنان با چالش‌های زیربنایی مواجه است. اگرچه بازیگران متعددی وارد این حوزه شده‌اند و تقاضای بازار نیز رو به افزایش است، اما نبود زیرساخت‌های داده‌ای منسجم، ضعف در سیاست‌گذاری یکپارچه و ناهماهنگی بین نهادهای مسئول، روند رشد را کند کرده است.
در عین حال، ظرفیت‌های بالایی در حوزه فناوری، منابع انسانی متخصص و استقبال جامعه از خدمات سلامت دیجیتال وجود دارد که در صورت ایجاد فضای حمایتی می‌تواند مسیر توسعه را هموارتر کند.
در این میان، پلتفرم‌هایی مانند «پزشکت» با ارائه مشاوره آنلاین ۲۴ ساعته، دسترسی ساده‌تر به خدمات پزشکی را ممکن کرده‌اند و نشان داده‌اند که می‌توان با راهکارهای بومی، بخشی از این شکاف‌ها را پوشش داد. پزشکت نمونه‌ای از نقش‌آفرینی بخش خصوصی در توانمندسازی سلامت دیجیتال است.
مهم‌ترین چالش‌های رگولاتوری در مسیر رشد استارتاپ‌های حوزه سلامت چیست؟
بزرگ‌ترین چالش، نبود چارچوب‌های شفاف و به‌روز است. بسیاری از مقررات موجود برای ساختارهای سنتی طراحی شده‌اند و با واقعیت پویای استارتاپ‌ها همخوانی ندارند. این باعث می‌شود زمان و انرژی زیادی صرف تفسیر قوانین، هماهنگی با نهادهای مختلف، و رفع ابهام‌ها شود. در نتیجه نوآوری کند می‌شود و برخی خدمات حتی با وجود ارزش بالا، امکان عرضه رسمی پیدا نمی‌کنند.
رابطه استارتاپ‌ها با نهادهای رگولاتور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تعامل بین استارتاپ‌ها و نهادهای رگولاتور اغلب یک‌طرفه و پاسخ‌محور است، نه مشارکتی. این وضعیت باعث می‌شود مسیر نوآوری با احتیاط، کند و گاه حتی دلسردکننده طی شود. در حالی که اگر رگولاتورها از استارتاپ‌ها به‌عنوان شریک در فرایند تصمیم‌سازی بهره بگیرند، هم کیفیت مقررات بالاتر می‌رود و هم سرعت تطبیق بازار با نوآوری بیشتر می‌شود.
ما معتقدیم مشارکت فعال در گفت‌وگوی با رگولاتوری، نه‌تنها لازمه بقا بلکه شرط رشد پایدار در اکوسیستم سلامت دیجیتال است.
به نظر شما رگولاتور در توسعه اکوسیستم سلامت بیشتر نقش تسهیل‌گر را ایفا کرده یا مانع‌تراش بوده است؟
رگولاتورها در برخی مواقع نقش تسهیل‌گر داشته‌اند، اما در مجموع نبود فرایندهای شفاف، طولانی بودن صدور مجوزها و تداخل مسئولیت‌ها موجب شده بسیاری از شرکت‌ها با موانع اجرایی و حقوقی روبه‌رو شوند.
در پروژه‌های مختلف، ما شاهد بودیم که همکاری اولیه با نهادهای رسمی شروع می‌شود، اما در ادامه به دلیل عدم هماهنگی در سطح بالا، توسعه متوقف یا به تأخیر می‌افتد.
ما با چالش‌های رگولاتوری پیچیده آشناییم و همواره تلاش کرده‌ایم با رعایت دقیق قوانین، مسیر نوآوری را حفظ کنیم. تجربه ما نشان می‌دهد که وجود چارچوب‌های شفاف و به‌روز، کلید تسریع رشد و ارائه خدمات موثر به کاربران است.
استراتژی شما برای هم‌راستاسازی فعالیت‌های استارتاپ با الزامات رگولاتوری چیست؟
هم‌راستاسازی با الزامات قانونی نیازمند رویکردی ترکیبی است. از یک‌سو، پایبندی به اصول حقوقی برای ایجاد اعتماد ضروری است و از سوی دیگر، ساختار فنی و سازمانی باید به‌گونه‌ای باشد که انعطاف لازم برای تغییرات مقررات را داشته باشد.
استفاده از مشاوران حقوقی تخصصی، ایجاد فرایندهای داخلی برای رصد تغییرات قانونی و گفت‌وگوی فعال با نهادهای مسئول، از جمله اقداماتی است که می‌تواند ریسک‌ها را کاهش دهد و همزمان فضا را برای نوآوری باز نگه دارد.
برای بهبود آینده اکوسیستم سلامت دیجیتال چه پیشنهاداتی دارید؟
اولین و مهم‌ترین موضوع، تدوین قوانین شفاف، به‌روز و قابل پیش‌بینی است. استارتاپ‌ها برای برنامه‌ریزی بلندمدت نیاز به مقرراتی دارند که روشن، پایدار و متناسب با واقعیت‌های فناوری باشند. همچنین لازم است مرجع واحدی برای صدور مجوزها و پاسخ‌گویی مشخص شود تا از سردرگمی در تعامل با نهادهای مختلف جلوگیری شود. از طرفی به‌جای ارتباطات مقطعی یا غیررسمی، باید سازوکارهای مشخصی برای گفت‌وگوی مستمر میان رگولاتور و بازیگران بخش خصوصی ایجاد شود؛ مانند کمیته‌های مشورتی مشترک یا جلسات دوره‌ای. این تعامل سازنده می‌تواند به تصمیم‌سازی دقیق‌تر و واقع‌بینانه‌تر کمک کند. موضوع سوم هم راه‌اندازی محیط‌های کنترل‌شده مانند سندباکس‌هاست. محیط‌هایی که این امکان را می‌دهد که استارتاپ‌ها خدمات نوآورانه خود را با نظارت نهادهای مسئول، ابتدا به‌صورت محدود پیاده‌سازی و بررسی کنند و سپس در صورت تأیید، به بازار گسترده وارد شوند.
ترکیب این سه رویکرد می‌تواند هم مسیر نوآوری را هموار کند، هم اعتماد نهادهای ناظر و عمومی را جلب کرده و هم زمینه‌ساز توسعه خدمات سلامت دیجیتال با کیفیت، امن و قابل اتکا باشد.
تکروی صنفی و خود را صدای صنف معرفی کردن آن هم در یک رویکرد تقابلی با رکولاتور چه آسیبی برای کل اکوسیستم دارد؟
تکروی صنفی و ادعای صدای واحد صنف بدون اجماع، باعث بی‌اعتمادی رگولاتور، ایجاد فضای تقابلی و تضعیف مشروعیت صنفی می‌شود. این رویکرد انسجام درونی را خدشه‌دار کرده و فرصت گفت‌وگو و حل مسئله جمعی را از کل اکوسیستم می‌گیرد. که با همکارهای بین کارگروه ها و کمیسیون های سلامت دیجیتال نهادهای متولی مختلف سعی بر اجماع و هم صدایی داریم.
