کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. در کارنگ ما تلاش داریم کسب‌وکارهای نوآور ایرانی، استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر کسب‌وکارها کوچک و بزرگی که در بخش‌های مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخش‌های اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانه‌ای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
چند روز پیش به‌روزرسانی معیوب از سوی یک شرکت امنیت سایبری به نام کراود استرایک باعث ایجاد اختلالی گسترده در خدمات مایکروسافت شد؛ اختلالی که فعالیت خطوط هوایی، بانک‌ها، شرکت‌های مخابراتی، داروخانه‌ها، معاملات شرکت‌های بزرگ نفتی و بازرگانی، بورس لندن و… را در کشورهای جهان با مشکل مواجه کرد.
ایران اما از معدود کشورهایی بود که این اختلال‌ها به آن نرسید. حسین دلیریان، سخنگوی شورای عالی فضای مجازی در واکنش به این اتفاق عنوان کرده بود که ایران از سال‌ها پیش به دلیل تحریم‌های غرب از دریافت این خدمات منع شده و به دلیل استفاده از سیستم‌های جایگزین بومی دچار اختلال در ارائه خدمات به شهروندان نشده است.
هر چند برخی از کارشناسان مطرح کرده‌اند که چون در ایران معمولاً از نسخه‌های کرک‌شده استفاده می‌شود و با شرکت‌های بین‌المللی ارتباطی وجود ندارد و سیستم‌ها به‌روزرسانی‌های جدید را دریافت نمی‌کنند این مشکل به‌وجود نیامده است. از سویی استفاده از برنامه‌های کرک‌شده باعث افزایش آسیب‌پذیری سیستم‌ها شده و استفاده از چنین برنامه‌هایی در نقاط حساس و حیاتی به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.
کارنگ پیش از این در گزارشی با عنوان «منزوی بودن موهبت نیست؛ باعث عقب ماندن است» به بررسی این موضوع که آیا می‌توان دور ماندن ایران از این اختلال جهانی را نکته مفیدی برای حوزه فناوری کشور ارزیابی کرد یا خیر، پرداخته بود.
با این حال، به نظر می‌رسد اختلال گسترده در خدمات مایکروسافت تبدیل به بهانه‌ای شده که دوباره موضوع شبکه ملی اطلاعات مطرح شود و برخی بدون اشاره به مزایای گسترده‌ای که ارتباط با جهان و به‌روز بودن فناوری می‌تواند برای کشور داشته باشد، با تأکید بر اتفاق اخیر به‌دنبال افزایش محدودیت‌ها در این زمینه هستند.
برنامه رادیویی «ایران امروز» که در تاریخ ۳۱ تیرماه ۱۴۰۳ از رادیو ایران پخش شد، در بررسی اختلال اخیر اتفاق افتاده در جهان، روی موضوع «تکیه بر ظرفیت‌های داخلی به‌ویژه شبکه ملی اطلاعات» تأکید می‌کند اما در این برنامه نیز توسط یکی از کارشناسان به این نکته اشاره می‌شود که شبکه ملی اطلاعات مکملی برای اینترنت جهانی است و به معنی بی‌نیاز بودن ما از ارتباطات جهانی نیست.
در این نشست رادیویی بهناز آریا، عضو شورای مرکزی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور و رئیس کمیسیون امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات؛ حمید بابادینیا، کارشناس حوزه فناوری اطلاعات و محمدحسام تدین، عضو هیئت‌علمی و معاون پژوهشکده امنیت پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات حضور داشتند و به‌طور ویژه درباره اهمیت شبکه ملی اطلاعات و لزوم وجود این شبکه در کشور صحبت کردند.
در ادامه گزارشی از این برنامه رادیویی را می‌خوانید.
داستان پرحاشیه شبکه ملی اطلاعات
محمدرضا درویش، مجری برنامه در ابتدا گفت: «داستان شبکه ملی اطلاعات پرحاشیه بوده و از اوایل سال ۱۳۸۴ این بحث به‌صورت جدی مطرح شد و در سال ۱۳۸۶ شیوه‌نامه آن نیز نوشته شد. در دولت دوازدهم قرار شد مأخذ اصلی تغییر کند که دلایل خاصی هم برایش مطرح شد. به دنبال آن قراردادهایی هم با برخی وزارتخانه‌ها منعقد شد تا بتوانند طی مدت کوتاهی از اینترنت داخلی استفاده کنند، اما این موضوع در دولت سیزدهم هم تغییر کرد و به نظر می‌رسد غیر از جنبه‌های آزمایشی چیز دیگری از این شبکه دیده نشده است. دلیل اصلی نیازمان به شبکه ملی اطلاعات چیست؟»
بهناز آریا: باید قادر باشیم به‌طور کامل از محصولات داخلی استفاده کنیم
بهناز آریا، عضو شورای مرکزی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور و رئیس کمیسیون امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات در پاسخ به سؤال مطرح شده گفت: «سال‌هاست که شبکه ملی اطلاعات را در کشور داریم. به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک کشور و موقعیت ویژه‌ای که در جهان داریم با تهدیدات متفاوتی از سمت جامعه جهانی مواجهیم. با توجه به گسترش فناوری اطلاعات و اینترنت و این موضوع که فناوری اطلاعات اکنون یکی از زیرساخت‌های حیاتی کشورها محسوب می‌شود، طبیعتاً تهدیدات این حوزه نیز برای کشورها بسیار مهم است و به همین دلیل شبکه استفاده‌شده در کشورها در میان اولویت‌های آن کشور قرار می‌گیرد.»
او در ادامه توضیح داد: «به دلیل موقعیت کشور ما در دنیا، این شبکه اطلاعات برای ما بسیار مهم بوده و نیاز است نگاه ویژه‌ای به آن شود. مسئله موجود برای متخصصان این حوزه این است که جدا شدن از شبکه جهانی می‌تواند برای ما آسیب‌زا باشد و باعث شود نتوانیم به‌سرعت از شبکه ملی اطلاعات استفاده کنیم؛ پس در این راستا باید بتوانیم توان‌مان را در شبکه داخلی، دانش بومی و محصولات تولید داخل آنقدر تقویت کنیم که قادر باشیم به‌طور کامل از محصولات داخلی استفاده کنیم؛ در نتیجه شبکه ملی اطلاعات باید از محصولات و زیرساخت کاملاً ایرانی استفاده کند. با وجود چنین شبکه‌ای می‌توانیم انتظار داشته باشیم تهدید کمتری متوجه زیرساخت‌های ما باشد. البته این موضوعی نیست که فقط متوجه ایران باشد، بلکه در تمامی جهان مطرح است.»
حمید بابادینیا: تهدید اخیر در دنیا دلیلی است برای استفاده بهینه از شبکه ملی اطلاعات
حمید بابادینیا، کارشناس حوزه فناوری اطلاعات ضمن تأیید صحبت‌های آریا گفت: «تهدید اخیری که در چند روز گذشته در دنیا همه‌گیر شد، دلیلی است برای استفاده بهینه از شبکه ملی اطلاعات که صفر تا صد آن را مهندسان ایرانی ساخته باشند.»
او همچنین به استفاده از نیروی متخصص برای شکل‌گیری و راهبری شبکه ملی اطلاعات نیز اشاره کرد.
بابادینیا در پاسخ به این سؤال که آیا نیروی متخصص کافی در این زمینه در کشور وجود دارد، گفت: «ایران یکی از بزرگ‌ترین کشورهای صادرکننده نیروی انسانی در حوزه فناوری اطلاعات در دنیاست. همچنین یکی از مزیت‌های نسبی ما در حوزه اقتصاد دیجیتال، داشتن نیروهای متخصص در حوزه IT است. این هنر و مدیریت جامعه است که بتواند از این نیروی انسانی استفاده کند.»
آریا: همه باید کمک کنند تا شبکه ملی اطلاعات محقق شود
بهناز آریا در ادامه این برنامه عنوان کرد: «از سال ۱۳۸۴ این موضوع با نام شبکه ملی اینترنت آغاز شد و در سال ۱۳۸۹ به شبکه ملی اطلاعات تغییر نام داد و در دولت یازدهم بخشی از این پروژه در قالب جداسازی ترافیک داخل و خارج پیگیری شد.»
او گفت: «شبکه ملی اطلاعات اجزای متفاوتی دارد و نمی‌توان تمام این اجزا را در یک شب راه‌اندازی کرد. فاکتورهای متفاوتی در داشتن یک شبکه ملی دخیل هستند؛ ازجمله تولید محصولات داخلی که بتوان در این شبکه استفاده کرد، زیرساخت داخلی، دانش به‌روز بومی و نیروی انسانی مدیر. بخش خصوصی در کنار بخش حاکمیتی و آحاد مردم باید به هم کمک کنند تا شبکه ملی اطلاعات محقق شود.»
درویش در ادامه برنامه به اختلاف نظر دولت‌های مختلف درباره شبکه ملی اطلاعات اشاره کرد.
آریا در این راستا گفت: «گذشت یک سال در دنیای فناوری اطلاعات معادل بیست سال در صنایع دیگر است، زیرا شتاب تغییرات در دنیای فناوری بسیار بالاست، اما مسائلی مانند فیبر نوری در توسعه شبکه ملی اطلاعات تأثیرگذار است.»
بهناز آریا درباره زمان استفاده از شبکه ملی اطلاعات در تعریفی که برای آن مدنظر است، گفت: «نمی‌توان زمان دقیقی در این‌باره اعلام کرد. هم‌اکنون شبکه ملی اطلاعات در بخش‌های گوناگون قابل استفاده است.»
او در توضیح استفاده محدود از شبکه ملی اطلاعات گفت: «وقتی از شبکه ملی اطلاعات صحبت می‌کنیم منظورمان زیرساخت‌هایی است که در حال سرویس‌دهی عمومی به آحاد جامعه هستند. برای مثال شبکه بانکی نباید تحت تأثیر قطعی اینترنت جهانی قرار گیرد.»
فیبر نوری به توسعه شبکه ملی اطلاعات کمک می‌کند
حمید بابادینیا درباره تأثیر فیبر نوری در توسعه شبکه ملی اطلاعات گفت: «هرچقدر پهنای باند بیشتری در اختیار کارشناسان IT قرار گیرد، راحت‌تر می‌توانند فعالیت کنند. یکی از ابزارهای کمک‌کننده در این راستا توسعه زیرساخت‌هاست که استفاده از فیبر نوری در این‌باره کمک‌کننده است. فیبر نوری بسیاری از مشکلات اتصال بین نقاط مختلف را برطرف می‌کند.»
او همچنین حضور فیبر نوری را یک شاخص انقلا‌بی در انتقال داده‌ها معرفی کرد و گفت که وجود فیبر نوری در نهایت به توسعه شبکه ملی اطلاعات کمک خواهد کرد.
شبکه ملی اطلاعات و تهدیدهای بین‌المللی
درویش در ادامه با مطرح کردن موضع طرفداران و مخالفان اینترنت داخلی یا همان شبکه ملی اطلاعات نظر بهناز آریا را جویا شد. به گفته درویش مخالفان اینترنت داخلی اعتقاد دارند این شبکه می‌تواند جلوی تبادل آزاد اطلاعات را بگیرد و طرفداران آن هم معتقدند شبکه ملی اطلاعات می‌تواند به افزایش امنیت ایران کمک کند.
آریا در این راستا بیان کرد: «از سال‌های گذشته حملاتی با هدف ایران در دنیا طراحی شد. از زمانی که حملات هدفمند در دنیا طراحی شد، اهمیت داشتن سپر دفاعی نیز بیشتر شد.»
او در ادامه اظهار کرد که ایران نیز با توجه به حملات هدفمند تصمیم گرفت شبکه ملی اطلاعات داشته باشد. او گفت: «فناوری اطلاعات تمام جنبه‌های زندگی شهروندان را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ از این رو حاکمیت‌ها همیشه به دنبال راهی هستند تا زیرساخت‌های فناوری اطلاعات را از آسیب حفظ کنند و به همین دلیل حاکمیت هم به دنبال شبکه ملی اطلاعات است.»
آریا در ادامه درباره میزان استفاده از متخصصان ایرانی در شبکه ملی اطلاعات گفت: «کل شبکه ملی اطلاعات را متخصصان ایرانی طراحی و پیاده‌سازی می‌کنند.»
او در ادامه یادآور شد که متخصصان ایرانی باید این امکان را داشته باشند تا از تجارب جهانی استفاده کنند و بتوانند دانش داخلی تولید کنند. آریا تأکید کرد شبکه ملی اطلاعات در کنار شبکه جهانی می‌تواند در به‌روز کردن تولید داخلی کمک‌کننده باشد.
شبکه ملی اطلاعات مکمل اینترنت آزاد است
محمدحسام تدین، عضو هیئت‌علمی و معاون پژوهشکده امنیت پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات از دیگر کارشناسان این برنامه بود.
درویش از تدین پرسید: «آیا از لحاظ علمی داشتن شبکه ملی اطلاعات به این معناست که از شبکه جهانی اینترنت بی‌نیازیم یا اینکه شبکه ملی اطلاعات مکمل اینترنت است؟»
تدین پاسخ داد: «شبکه ملی اطلاعات ما به‌عنوان یک شبکه مکمل در کنار شبکه جهانی اینترنت عمل خواهد کرد و به معنی بی‌نیاز بودن ما از اینترنت جهانی و ارتباطات جهانی نیست. شبکه ملی اطلاعات سه موضوع خدمات، محتوا و زیرساخت را پوشش می‌دهد.»
در ادامه برنامه، تدین به جا ماندن کشور از سرعت فناوری اطلاعات در تربیت نیروی انسانی اشاره کرد. به بیان او، این مشکل فقط در ایران نیست و کشورهای دیگر هم با این مشکل مواجه بوده‌اند. تدین تربیت نیروی انسانی در کشور را در هر دو حوزه نیروی متخصص و کاربران، عقب‌تر از سرعت فناوری دانست.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/wz1d