پتروشیمی اروند، یکی از زیرمجموعه‌های هلدینگ صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس، در ماه‌های اخیر با اعلام پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران و برنامه‌ریزی برای عرضه اولیه سهام در سال ۱۴۰۴، توجه سرمایه‌گذاران و رسانه‌ها را به خود جلب کرده است. تیترهای پرطمطراقی مانند «غول PVC» در آستانه این رویداد در رسانه‌ها منتشر شده و پرسش‌هایی درباره صحت این ادعا و جایگاه اروند در صنعت ایجاد کرده است.
آیا اروند واقعاً غولی در صنعت پلی‌وینیل‌کلراید بوده یا این عنوان صرفاً تلاشی برای جلب‌توجه سرمایه‌گذاران است؟ در این گزارش با بررسی دقیق ظرفیت تولید، عملکرد مالی، جایگاه رقابتی، چالش‌های پیشرو و تأثیر عرضه اولیه، این پرسش بررسی شده است.
پتروشیمی اروند از سال ۱۳۸۲ در منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی بندر امام خمینی در ماهشهر فعالیت خود را آغاز کرده و امروز به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان زنجیره پلی‌وینیل‌کلراید در ایران و خاورمیانه تبدیل شده است. این شرکت محصولاتی مانند پلی‌وینیل‌کلراید، کلرآلکالی، اتیلن دی کلراید، وینیل کلراید منومر و سود مایع تولید می‌کند که در صنایع ساخت‌وساز، بسته‌بندی و تولید لوله‌های پلاستیکی کاربرد گسترده‌ای دارند.
اروند با سرمایه‌گذاری کلان و بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، جایگاه ویژه‌ای در صنعت پتروشیمی ایران کسب کرده است. اما برای ارزیابی ادعای غول بودن، باید عملکرد این شرکت را از زوایای مختلف بررسی کرد.
ظرفیت تولید
یکی از معیارهای اصلی برای سنجش جایگاه اروند، ظرفیت تولید آن در مقایسه با رقبای منطقه‌ای و جهانی است. اروند هم‌اکنون سالانه ۳۴۰,۰۰۰ تن پلی‌وینیل‌کلراید تولید می‌کند و پیش‌بینی می‌شود با اجرای طرح‌های توسعه‌ای، این ظرفیت به ۶۴۰,۰۰۰ تن و در بلندمدت به ۱ میلیون تن افزایش خواهد یافت. این ارقام، اروند را به بزرگ‌ترین تولیدکننده این محصول در ایران و یکی از بازیگران برجسته خاورمیانه تبدیل کرده است.
در بخش کلرآلکالی نیز، اروند با تولید ۶۶۰,۰۰۰ تن سود مایع در سال، بیش از ۸۰ درصد نیاز داخلی ایران را تأمین می‌کند و از این نظر بی‌رقیب است. ویژگی متمایز اروند، یکپارچگی زنجیره تولید آن است که کل فرایند، از کلرآلکالی تا محصول نهایی را در یک مجتمع واحد انجام می‌دهد.
این یکپارچگی هزینه‌های تولید را کاهش داده و مزیت رقابتی قابل‌توجهی ایجاد کرده است. بااین‌حال، ادعای بزرگ‌ترین زنجیره تولید پلی‌وینیل‌کلراید جهان چندان با واقعیت همخوانی ندارد. شرکت‌های جهانی با ظرفیت‌های چند میلیون تنی، پیشتازان این صنعت هستند. اروند، حتی با رسیدن به ظرفیت ۱ میلیون تن، فاصله زیادی با این غول‌ها دارد، اما بااین‌حال، در خاورمیانه به رقبای منطقه‌ای نزدیک است.
سودآوری چشمگیر
گزارش‌های مالی اروند نشان می‌دهند که در نیمه نخست سال ۱۴۰۰، سود خالص اروند ۲۶۱ درصد و سود عملیاتی آن ۳۱۵ درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل رشد داشته است. در سال ۱۴۰۱، این شرکت با تولید بیش از ۲ میلیون تن محصول، سود خالص ۷,۵۰۰ میلیارد تومانی ثبت کرد که رکوردی بی‌سابقه در تاریخ فعالیت آن است.
در بورس کالا نیز، اروند در نیمه نخست سال ۱۴۰۰ موفق به فروش بیش از ۱۶۳,۰۰۰ تن محصول به ارزش ۳,۳۶۴ میلیارد تومان شد که نشان‌دهنده تقاضای بالای محصولات این شرکت است. بااین‌حال، در بازارهای جهانی، رقابت با تولیدکنندگانی که از اقتصاد مقیاس و فناوری‌های پیشرفته‌تر بهره می‌برند، چالش‌برانگیز خواهد بود.
عرضه اولیه
ورود اروند به بورس اوراق بهادار تهران که از سال ۱۳۹۹ با درج نماد اروند در بازار دوم بورس آغاز شده، یکی از مهم‌ترین تحولات اخیر این شرکت است. عرضه اولیه سهام اروند به دلیل نوسانات بازار سرمایه و شرایط نامناسب شاخص کل بورس، بارها به‌تعویق‌افتاده است.
هلدینگ خلیج‌فارس، مالک اروند، در تلاش است تا با بهبود شرایط بازار، این عرضه را در سال ۱۴۰۴ انجام دهد. ارزش‌گذاری اولیه اروند حدود ۳۰,۰۰۰ میلیارد تومان تخمین زده شده که آن را به یکی از بزرگ‌ترین عرضه‌های اولیه سال‌های اخیر تبدیل می‌کند.
عرضه اولیه می‌تواند شفافیت مالی اروند را افزایش دهد، منابع مالی جدیدی برای طرح‌های توسعه‌ای فراهم کند و این شرکت را به برندی شناخته‌شده‌تر در میان سرمایه‌گذاران تبدیل کند. بااین‌حال، تأخیرهای مکرر در عرضه و ابهامات بازار سرمایه، نگرانی‌هایی ایجاد کرده است.
برخی تحلیلگران هشدار داده‌اند که تأخیر در عرضه اولیه ممکن است نشان‌دهنده چالش‌های داخلی یا تردیدهای مدیریتی باشد که می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را تضعیف کند.
نوآوری داخلی
اروند در زمینه نوآوری و بومی‌سازی نیز دستاوردهایی داشته است. این شرکت موفق به طراحی و ساخت تجهیزات کلیدی مانند سانتریفیوژ دکان‌تر و پمپ‌های سایدچنل توسط متخصصان داخلی شده و گواهینامه مدیریت انرژی دریافت کرده است.
این اقدامات نه‌تنها هزینه‌های عملیاتی را کاهش داده، بلکه وابستگی به فناوری‌های خارجی را کم کرده و اروند را به سمت خودکفایی سوق داده است. چنین دستاوردهایی، جایگاه اروند را به‌عنوان یک شرکت پیشرو در صنعت پتروشیمی ایران تقویت می‌کند.
چالش‌های پیشرو
با وجود موفقیت‌ها، اروند با چالش‌هایی مواجه است که می‌تواند ادعای غول بودن در این حوزه را تحت‌الشعاع قرار دهد. برخی فعالان صنایع پایین‌دستی از نحوه عرضه محصولات اروند در بورس کالا انتقاد کرده‌اند و معتقدند که قیمت‌گذاری و دسترسی به محصولات برای مصرف‌کنندگان واقعی بهینه نیست.
مدیران اروند این مسائل را به سیاست‌های کلان اقتصادی نسبت داده‌اند، اما این انتقادات همچنان پابرجاست. وابستگی اروند به تأمین اتیلن از شبکه منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر نیز ریسک عملیاتی ایجاد می‌کند، زیرا هرگونه اختلال در این زنجیره می‌تواند تولید را متوقف کند.
در بازارهای صادراتی، اروند با رقبای قدرتمندی مواجه است که از فناوری‌های پیشرفته‌تر و هزینه‌های تولید پایین‌تر بهره می‌برند. علاوه بر این، تولید کلرآلکالی و پلی‌وینیل‌کلراید با چالش‌های زیست‌محیطی همراه است و اروند باید سرمایه‌گذاری بیشتری در فناوری‌های سبز انجام دهد تا استانداردهای جهانی را رعایت کند.
رقابت جهانی
برای ارزیابی جایگاه رقابتی اروند، مقایسه آن با رقبا ضروری است. در ایران، اروند در تولید پلی‌وینیل‌کلراید و سود مایع بی‌رقیب است و با تأمین بیش از ۸۰ درصد نیاز داخلی به این محصولات، نقش محوری در صنایع پایین‌دستی ایفا می‌کند.
در خاورمیانه، اروند با شرکت‌هایی مانند سابیک از عربستان سعودی و پتروشیمی قطر رقابت می‌کند، اما یکپارچگی زنجیره تولید که کل فرایند از کلرآلکالی تا محصول نهایی را در یک مجتمع واحد انجام می‌دهد، مزیت اصلی آن است. در سطح جهانی، اروند در مقایسه با غول‌های صنعت مانند شین-اتسو کمیکال ژاپن و فورموسا پلاستیک تایوان، بازیگری کوچک‌تر است، زیرا این شرکت‌ها ظرفیت‌های چند میلیون تنی دارند.
پتروشیمی اروند با ظرفیت تولید بالا، سودآوری قابل‌توجه و نقش کلیدی در تأمین مواد اولیه صنایع ایران، می‌تواند با شرکت‌های خاورمیانه در حوزه تولید پلی‌وینیل‌کلراید خاورمیانه رقابت کند. بااین‌حال، ادعای بزرگ‌ترین زنجیره تولید جهان اغراق‌آمیز است. عرضه اولیه سهام می‌تواند فرصت بزرگی برای رشد و شفافیت باشد، اما موفقیت آن به مدیریت چالش‌های موجود و شرایط بازار سرمایه بستگی دارد.
