بازیگر سنگین‌وزن اقتصاد معدنی

صنایع معدنی ایران در سال‌های نه‌چندان دور تا این اندازه به بخش معدن نزدیک نبود. از بیش از دو دهه قبل اما با ورود بازیگران معدنی به حوزه تولید فولاد و نیز ورود فولادسازان به استحصال سنگ معدن بازی برگشت و شکل تازه‌ای از زنجیره ارزش در صنعت فولاد ایران ایجاد شد که حول محور چند بازیگر اصلی و خیل کثیری از بازیگران کوچک شکل گرفت.

گل‌گهر به عنوان دارنده یکی از بزرگ‌ترین رگه‌های فولادی کشور، بازیگری کارکشته با پتانسیل‌های بالای رقابتی است که برای جستن از دام قیمت‌گذاری دستوری سنگ معدن سعی کرده خود به تولید فولاد اقدام کند. برخورداری از شش رگه عمیق سنگ آهن با خلوص مناسب که تخمین زده شده 1200 میلیون تن ذخیره دارد، از گل‌گهر بازیگری ساخته که می‌تواند به‌راحتی برای همه بخش‌های زنجیره ارزش صنعت گام بردارد و درآمدی پایدار و رو به رشد را برای خود متصور باشد.

گوشه‌ای از این روند قابل تأمل را می‌توان در گزارش سازمان مدیریت صنعتی از صد شرکت برتر ایران دید که رشد 51 درصدی گل‌گهر را در گزارش 1399 خود اعلام کرده است. گل‌گهر که در بخش ساخت گندله از مهم‌ترین بازیگران کشور و منطقه برای سازندگان حلقه‌های بالاتر فولاد است، در همه شش دهه گذشته توانسته برای فعالان صنایع سنگ آهن، فولاد و محصولات فولاد بازیگری قابل اعتماد باشد.

در عین حال بحران‌های خارجی، قیمت‌گذاری دستوری سنگ آهن، ممانعت از صادرات سنگ آهن خام در کنار کمبود آب و تولید پرنوسان محصولات صنعتی از جمله تهدیدهای گذشته، حال و آینده این صنعت است که همواره دامان گل‌گهر را گرفته است. امروز که ایران صادرات سنگ آهن را محدود کرده، بازارهای جهانی نیز تمایلی به خرید این ماده با قیمت مناسب ندارند. موضوعی که خودبه‌خود تأثیری جدی روی قیمت فولاد خواهد داشت.

دویدن پشت سر مبارکه

گزارش‌های IMI500 بر مبنای سال مالی قبلی تنظیم می‌شود، یعنی نمره 22 گل‌گهر در بین 500 شرکت نتیجه فعالیتی است که در سال 1398 انجام داده و در فهرست سال 1399 سازمان مدیریت صنعتی لحاظ شده است. این سازمان بر مبنای اسناد مالی 1398 این مجموعه بزرگ معدنی اعلام کرده گل‌گهر در یک سال رشدی 6100 میلیارد تومانی را تجربه کرده و حدود 52 درصد رشد را در کارنامه خود به ثبت رسانده است.

ظرفیت چند میلیون تنی این مجموعه که پیوسته با سرمایه‌گذاری‌های متعدد زیرساختی و توسعه‌ای تقویت می‌شود، در همه سالیان اخیر زمینه صعود گل‌گهر را در این فهرست فراهم کرده است. بازیگر سیرجانی اقتصاد ایران که بر معادنی باستانی خیمه زده، امروز در این فهرست در مکانی بالاتر از شرکتی همچون فولاد خوزستان و بازیگرانی مثل صنایع معدنی کاوه پارس، هلدینگ معدنی خاورمیانه، فولاد هرمزگان، فولاد کاوه جنوب و مجتمع فولاد خراسان قرار دارد.

به یک معنا گل‌گهر رقیب مستقیم فولاد مبارکه به عنوان بازیگر شماره یک صنعت فولاد است و به معنایی دیگر گروهی است که در سایه منتظر لغزش قهرمان است. فاصله گل‌گهر تا مبارکه البته فاصله اینجا تا قاره آمریکاست. در بهترین حالت گل‌گهر یک‌سوم مبارکه درآمد دارد، حال آنکه درآمد حدودا یک میلیارد دلاری مبارکه از محل صادرات خود موضوعی است که پیوسته جایگاه این برند را در بازارهای ملی و منطقه‌ای تقویت می‌کند.  از آن سو در شرایطی که گل‌گهر نهمین بازیگر فهرست IMI100 از نظر ایجاد ارزش افزوده است، فولاد مبارکه دومین بازیگر این بخش بوده و سه برابر گل‌گهر در سال ارزش افزوده ایجاد می‌کند.

گزارش سازمان مدیریت صنعتی نشان می‌دهد در شرایطی که گل‌گهر سال مالی 98 را با ایجاد 9 هزار و 321 میلیارد تومان ارزش افزوده سپری کرده، فولاد مبارکه 28 هزار میلیارد تومان ارزش افزوده را در صورت‌های مالی خود اعلام کرده است. در عین حال مبارکه دارایی‌های بی‌شماری دارد که طبق اعلام گزارش 1399 سازمان مدیریت صنعتی بالغ بر 80 هزار میلیارد تومان هستند. بنابراین گل‌گهر صرفا باید به همین رتبه دوم بسنده کند. افزایش وزن صادرات در سبد فروش سالانه این شرکت تا ورای یک میلیارد دلار موضوعی است که می‌تواند گل‌گهر را به یک قدمی فولاد مبارکه برساند.

گل‌گهر در تکاپو

با وجود ضعف در برابر فولاد مبارکه و بنیه کمتر این گروه برای صادرات، گل‌گهر را باید بازیگری برجسته در اقتصاد معدنی ایران دانست. سرمایه‌گذاری این شرکت در تأسیس نیروگاه برق که با هدف پایدارسازی تولید در این واحد بزرگ صورت گرفته، یکی از نقاط قوت این مجموعه است که می‌تواند تأثیر خاموشی‌های گسترده را بر تولید سالانه گل‌گهر از بین ببرد.

در عین حال مشارکت در طرح انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی ایران موضوعی است که از یک سمت دیگر، فشار بالای اجتماعی و محیطی به تولید صنعتی در مرکز کشور را کاهش خواهد داد. چالش‌های زیست‌محیطی و تغییرات اقلیمی دو موضوعی هستند که در آینده صنعت و معدن ایران تأثیرگذار خواهند بود و هر برندی که بتواند تأثیرات این بخش را با کمترین هزینه از خود دور کند، وضعیت را به شکل ملموسی برای تداوم رشد فروش و تولید مهیا کرده است.

گل‌گهر یکی از معدود بازیگران صنعت فولاد است که در تمام زنجیره فولاد حضور دارد. این گروه که هم‌اینک از ظرفیت 15 میلیون تنی کنسانتره و 10 میلیون تنی گندله سود می‌برد، در زمینه تولید آهن اسفنجی هم فعالیت دارد. این شرکت که قصد دارد ظرفیت خود را به سطح 30 میلیون تن در سال برساند، از معدود بازیگرانی است که نسبتا صرفه مقیاس اقتصادی تولید را رعایت کرده و ابعادی در اندازه بنگاه‌های بین‌المللی این صنعت دارد. ورود به حوزه تولید مقاطع و اسلب که درآمد قابل توجهی خواهد داشت، می‌تواند بیش از همیشه گل‌گهر را در مسیر رشد جایگاهش در بین 100 بازیگر برتر ایران قرار دهد.

نمای 1400 گل‌گهر

با اعلام رسمی وزارت صمت، تولید گل‌گهر در پنج ماهه ابتدای سال از مرز 5/11 میلیون تن گذشته است. رقمی که به درآمد 4/19 هزار میلیارد تومانی شرکت منجر شده و جهشی 78 درصدی را در یک دوره زمانی کوتاه سبب شده است. گل‌گهر در حالی به این رقم قابل توجه از درآمد دست یافته که نرخ تورم پیوسته قیمت آهن و سایر مقاطع را افزایش داده و همین موضوع روی صورت‌های مالی این مجموعه تأثیر می‌گذارد.

تولید پنج میلیون تن گندله و بیش از 8/6 میلیون تن کنسانتره خبر از اوج‌گیری فروش این شرکت در سال سخت 1400 دارد. آیا گل‌گهر در فهرست 1400 سازمان مدیریت صنعتی صعود خواهد کرد؟ به نظر می‌رسد جواب مثبت باشد. این شرکت تا اطلاع ثانوی در وضعیت رشد قرار خواهد داشت.