اگر بخواهیم ویژگی‌هایی برای رگولاتوری و تنظیم‌گری در نظر بگیریم، شاید نیاز باشد به چند مورد بدیهی و الزامی آن اشاره کنیم؛ چراکه گاه این بدیهیات تبدیل به مواردی می‌شود که باید برای آنها جنگید و بخش خصوصی برای رسیدن به آن باید هزینه‌های زیادی بپردازد. در حوزه سلامت رگولاتوری باید بسیار دقیق و البته بهروز و چابک باشد. یکی از این بدیهیات شفافیت است.
شفافیت یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های رگولاتوری و قانونگذاری سلامت دیجیتال است. قوانین و مقررات باید برای همه ذی‌نفعان در دسترس بوده و واضح و روشن باشند تا همه بتوانند آنها را درک کنند. بدون شفافیت، اعتماد به قوانین و مقررات به مراتب کاهش می‌یابد و افراد ممکن است از رعایت آنها خودداری کنند.
مورد بعد انعطاف‌پذیری است که بیشتر کسب‌وکارها خواهان آن هستند. قوانین باید قابل تنظیم بوده و بتوانند با تحولات صنعت و فناوری سازگار باشند. برای مثال، در صورتی که فناوری جدیدی مانند هوش مصنوعی یا بلاکچین برای حفاظت از حریم خصوصی به کار گرفته شود، قوانین باید بتوانند با این فناوریهای جدید سازگار شوند.
تعهد به حفظ حریم خصوصی یکی دیگر از ویژگی‌های مهم رگولاتوری و قانونگذاری سلامت است. قوانین باید برای حفاظت از حریم خصوصی افراد و داده‌های آنها تعهد دهند. راهکارهای نوآورانه علاوه بر اینکه می‌تواند چالش‌های سلامت را حل کند، در تسریع و بهینه‌سازی فرایند‌های رگولاتوری هم به کار گرفته می‌شود. اما در مجموعه‌مصاحبه‌های «کارنگ» با فعالان حوزه سلامت، همواره از رگولاتور به‌عنوان یک سرعت‌گیر یاد می‌شود که علاوه بر نداشتن چابکی درخور فناوریهای روز فرایند‌های فعلی آن هم‌خوانی با سلامت دیجیتال ندارد. بخشی از دغدغه‌های کسب‌وکارها که مرتبط با رگولاتوری است را در ادامه می‌خوانید.
رگولاتور از فواید سلامت دیجیتال غافل است
احمد طاهرخانی، مدیرعامل هومکا / این دغدغه که باید برای حوزه سلامت قانون و آیین‌نامه وجود داشته باشد و رگوله شود، بحق است. ولی لزوماً هم نباید وزارت بهداشت تمام مسئولیت رگولاتوری را بر عهده بگیرد. معتقدم رگولاتوری این حوزه نباید تنها با توجه به قوانین سلامت و بهداشت تنظیم شود و ابعاد اقتصادی و اجتماعی نیز باید در نظر گرفته شوند. کاربران ارزش پیشنهادی کسب‌وکارها را به‌خوبی درک می‌کنند و خواهان این ارزش‌ها هستند. به همین دلیل جلوی تاکسی‌های آنلاین گرفته نشد؛ چون کاربران به این خدمات احتیاج داشتند و همین نیاز باعث شد کسبوکارهای این حوزه با وجود مشکلات رگولاتوری، به بقا ادامه دهند. پرسش اصلی اینجاست که چرا رگولاتور فعلی، فواید سلامت دیجیتال مانند اشتغال‌زایی را که از این طریق ایجاد می‌شود، در نظر نمی‌گیرد؟ در حال حاضر اقتصاد اشتراکی در دنیا ترند است و برای حل چالش‌های امروز مثل اشتغال باید به این سمت حرکت کنیم. ما هر سال با مسئله نارضایتی پرستاران در مورد حقوق‌شان مواجه هستیم. به‌علاوه بسیاری از بیمارستان‌ها بعد از کاهش شدت کرونا، دست به تعدیل نیروهای پرستار خود زده‌اند. هومکا می‌تواند مسئله همان پرستارانی را که از درآمدشان ناراضی هستند یا شغل خود را از دست داده‌اند، حل کرده و فرصت کسب درآمد برایشان ایجاد کند. سال‌های 1395 و 1396 بعد از اینکه برجام اتفاق افتاد، نگاه بسیاری مثبت شد. عمده افرادی که در حال حاضر در ایران کارآفرینی می‌کنند، نیم‌نگاهی به مهاجرت هم دارند و این امید است که آنها را نگه می‌دارد و باعث حرکت‌شان می‌شود تا اکوسیستم استارتاپی توسعه یابد. اگر من طاهرخانی نتوانم یک چشم‌انداز پنج تا ده‌ساله برای کسب‌و‌کارم تعریف کنم، مشقت‌های کار استارتاپی را به جان نمی‌خرم. آن دوره این نگاه خیلی تقویت شد و حتی عده زیادی به ایران برگشتند. بسیاری از کسبوکارهای استارتاپی موفق را همین افراد راه انداختند. دوره خیلی خوبی بود، اما فضا زود بسته شد. در آن دوره دولت هم دیدگاه درستی داشت. به طور خاص شخص دکتر ستاری با خیلی چیزها مبارزه کرد تا آینده روشنی برای کسب‌وکارها ایجاد کند. نگاهی که در وزارت ارتباطات شکل گرفت هم درست بود. توانستند با یکسری مانع‌تراشی‌های سطح کلان مبارزه کنند، زیرا زمانی استارتاپ را مساوی با پروژه نفوذ در نظر گرفته بودند.
رگولاتور باید خطر کند
محمدرضا کلاهدوز، مدیرعامل سیناکر / حوزه سلامت آنلاین که فناوری‌محور است، نیازمند قانون‌گذاری‌های جدید و نگرش درست به این فضا و اقتصاد آن است. متأسفانه وزارت بهداشت با تمام قوا در برابر ایده‌های نوآورانه می‌ایستد. من فکر می‌کنم اگر قرار باشد سلامت آنلاین را گسترش دهیم و از فناوریهای روز دنیا عقب نمانیم، به رگولاتور خطر‌پذیر نیاز داریم؛ رگولاتوری که بتواند همپای فناوریهای روز دنیا و شرکت‌های دانش‌بنیان حرکت کند. من در فضای آکادمیک پروژه‌های بسیار جذابی را می‌بینم که می‌توانند ارزش‌افزوده واقعاً بالایی ایجاد کنند، اما با همین سختگیری‌ها برای متخصصان و کارآفرینان ما سرخوردگی به وجود می‌آورند و آنها هم مجبور هستند یا مهاجرت کنند یا تغییر مسیر دهند. نمی‌شود فقط در سخنرانی‌ها از سلامت آنلاین یاد کرد و در عمل با آن مقابله کرد. همین نگاه تا آنجا پیش رفته که افراد حتی اجازه داشتن داده‌های سلامت خود را ندارند، چه برسد به کسب‌وکارها و پلتفرم‌های سلامت دیجیتال. داشتن پرونده سلامت جامع و کامل و داده‌های پزشکی، حق افراد است و کسی نباید خود را مالک این داده‌ها بداند.
رگولاتور فقط باید زمین بازی را طراحی کند
آرش برجی‌خانی، مدیرعامل هلثیو / نظام سلامت ما دو چالش بسیار جدی دارد که می‌تواند ترمز رشد و نوآوری صنعت سلامت باشد. یکی همان ذی‌نفع بودن رگولاتوری است و دومی قدرت زیادی که جامعه پزشکی در این صنعت دارد. مثالی می‌زنم؛ نظام‌های سلامت خوب دنیا مثل سوئد و سوئیس را که بررسی می‌کنید، می‌بینید نفر اول حوزه سلامت یا وزیر این بخش، پزشک یا پیراپزشک نیست و در لایه‌های سیاست‌گذاری و مدیریت است. تمرکزش را هم به جای بنگاه‌داری و تمرکز بر اجرا، روی تنظیم‌گری گذاشته است. قوانین بسیار دقیق و شفاف هستند و به‌سرعت هم پاسخ می‌دهند. ما تیمی داشتیم که فرایند گرفتن ce اروپایش زودتر از فرایند اخذ آی‌مد انجام شده است؛ آن هم با شرایط تحریم! حتماً حاکمیت در تنظیم‌گری می‌تواند و لازم است از بخش خصوصی کمک بگیرد. خود مردم به‌راحتی انتخاب می‌کنند که چه کسب‌و‌کاری خدمت خوبی ارائه می‌دهد و باید بماند و کدام کسب‌و‌کار لازم است حذف شود. رگولاتور فقط باید زمین بازی را طراحی کند و فضا را باز بگذارد که هرکسی خواست در این زمین و در این چهارچوب بازی کند. زمین باید به نحوی ساخته شود که اگر بازیکنی خوب نبود، از زمین حذف شود.
باید نقش وزارت صمت پررنگ‌تر شود
امیرحسین کارآگاه، مدیرعامل شتاب‌دهنده پرسیس ژن / مشکلی که وجود دارد این است که رگولاتور ما در حال انجام کارهایی است که در واقع باید سازمان‌های دیگر انجام دهند و این کار به وزارت بهداشت تحمیل شده و همین باعث شده روندش کند شود یا به نظر بیاید که امور خیلی زمان‌بر است. سازمان‌هایی مانند FDA یا آژانس دارویی اروپا که EMA است، فقط روی کیفیت نظر می‌دهند؛ یعنی این سازمان‌ها تنها مسئول‌اند که وقتی می‌خواهید داروی خود را ثبت کنید، بگویند این دارو باکیفیت است یا نه. در سازمان غذا و دارو هم درباره این مورد تصمیم می‌گیرند، هم راجع به احداث کارخانه و شرایطش، هم درباره قیمت‌گذاری، هم درباره برنامه‌ریزی تولید و توزیع، هم درباره امور گمرکی و تخصیص ارز و… . اتفاقاً در این روند می‌بینید یکسری کارها روی کاغذ با یکدیگر تناقض دارند؛ یعنی نمی‌شود سازمانی هم تأمین‌کننده باشد و هم ناظر کیفیت. ما دو، سه سال است به شکل جدی این موضوع را به بحث گذاشته‌ایم که باید ساختار سازمان غذا و دارو اصلاح شود و این سازمان واقعاً یک رگولاتور باشد و فقط درباره کیفیت نظر دهد و نقش وزارت صمت پررنگ‌تر است. اگر شما الان در وزارت صمت حرف از دارو و پزشکی بزنید، خیلی در جریان نیستند. ما نهایتاً از وزارت صمت یک پروانه بهره‌برداری می‌گیریم که اگر نگیریم هم اتفاق خاصی نمی‌افتد. در اصل مشکل از آنجا ناشی می‌شود که سایر سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها بار کارشان را روی دوش سازمان غذا و دارو انداخته‌اند. در نتیجه این سازمان آن‌قدر بزرگ و حجیم شده و کارهایش در هم رفته که انجام هر کاری در آن زمانی طولانی می‌خواهد.
رگولاتوری من‌درآوردی
بهروز حاجیان تهرانی، مدیرعامل شرکت پیشتاز طب زمان / استنباط من این است که رگولاتوری ما یک سیستم ناکارآمد و من‌درآوردی است که نباید به این شکل توسعه می‌یافت. در همه دنیا الگوهای مناسبی برای رگولاتوری داریم. وزارت بهداشت در کشورهای توسعه‌یافته برای همه‌چیز قانونگذاری نمی‌کند، بلکه یک سازمان کوچک است که کار نظارت و برنامه‌ریزی را انجام می‌دهد. ولی تولید، خرید، واردات و فروش را انجام نمی‌دهد.
ما یک سازمان پرتناقض درست کرده‌ایم که خودش همه کارها را انجام می‌دهد. در دنیا اولاً نهادهای دیگری شکل گرفتند که کار رگولاتور را انجام دهند، ثانیاً بازار با وجود رقبا خود را تنظیم می‌کند و به زور دولت روی محصول قیمت نمی‌گذارند. در همه کشورها چهارچوب هست، ولی دولت در همه کارها دخالت نمی‌کند؛ بنابراین سازمانی مانند FDA با ساختار و قوانین روشنی پدید می‌آید و کسانی که وارد این صنعت می‌شوند، می‌دانند که اگر شرایط را احراز کنند، کارهایشان با سرعت و شفافیت انجام می‌شود. البته هزینه آن را هم می‌پردازند. ما اینجا سازمانی داریم که برای دولت خیلی بزرگ و برای در دست گرفتن همه امور سلامت کشور خیلی کوچک است و حتی اگر مدیران آن صادق باشند، نمی‌توانند این همه کار را به‌درستی انجام دهند. علاوه بر آن تخلفات زیادی در بدنه آن اتفاق می‌افتد که فساد اداری و اقتصادی حاصل آن است. متأسفانه به نظر می‌رسد برای تغییر این وضعیت نقشه جدی وجود ندارد.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/9eho
