کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. رسانه‌ای که نسخه چاپی آن هر هفته شنبه‌ها منتشر می‌شود و وب‌سایت و شبکه‌های اجتماعی‌اش هر ساعت، اخبار و تحولات این بخش از اقتصاد را پوشش می‌دهند. در کارنگ ما تلاش داریم کسبوکارهای نوآور ایرانی، استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر کسب‌وکارها کوچک و بزرگی که در بخش‌های مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخش‌های اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانه‌ای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
برخوردهای اخیر با پلتفرم‌های دیجی‌کالا، طاقچه و ازکی اتفاقی نیست که از چشم هیچ رسانه‌ای پوشیده مانده باشد. جدا از چرایی برخورد با پلتفرم‌های مذکور بحثی که بسیاری از اصحاب اقتصاد دیجیتال را وادار به واکنش کرد، بحث چگونگی برخورد بود.
بسیاری معتقد هستند در صورتی که فرد یا افرادی دچار تخلف، آن هم در یک زمینه اجتماعی شوند، کل یک پلتفرم و مخاطبان آن استحقاق برخورد قهری قانونی را ندارند.
۱۱ مرداد، درست در شب نشست جلسه هیئت دولت، برنامه تهران‌بیست از حسین اسلامی، رئیس سازمان نصر تهران؛ روح‌الله مومن‌نسب، دبیر کل جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی؛ احسان تکلو، کارشناس حوزه کسب‌وکار و مهدی صداقت، مدیر خانه نوآوری دعوت کرد تا در مورد اتفاقات اخیر حوزه اقتصاد دیجیتال صحبت کنند.
در این برنامه پررنگ‌ترین نکته‌ای که مطرح شد، مسئله چگونگی برخورد با کسب‌وکارها بود. همچنین در این برنامه به سخنان رئیس‌جمهور مبنی بر درست نبودن بستن سکوهای فناوری اشاره شد.
رفتار شرکت‌های دانش‌بنیان با دیگر شرکت‌ها تفاوتی ندارد
مجری برنامه به‌عنوان اولین بحث گفت‌وگو، مسئله رفتار سازمانی شرکت‌های دانش‌بنیان را مطرح کرد. اسلامی در ادامه توضیح داد: «معمولا غالب افرادی که در شرکت‌های دانش‌بنیان حضور دارند از جوانان تشکیل شده‌اند و در چهارچوب علمی آموزش و پرورش رشد یافته‌اند و تحصیل کرده و به مجموعه‌های مختلف پیوسته‌اند. از طرف دیگر تمامی این افراد دانش‌بنیان هستند و از سواد دانشگاهی بهره‌مندند و برای رسیدن به جایگاه خود عالی‌ترین آموزش‌ها را طی می‌کنند.»
اسلامی ادامه داد: «باید این‌طور نگاه کنیم که ما چگونه رفتار کرده‌ایم که گاهی تخلف نیز به وجود می‌آید. به اعتقاد من جنس رفتار افراد در شرکت‌های دانش‌بنیان چندان تفاوتی با رفتار افراد در شرکت‌های سنتی ندارد. اما به خاطر حضور پررنگ‌تر این افراد در شبکه‌های مجازی، ممکن است بیشتر زیر ذره‌بین قرار بگیرند و مورد انتقاد باشند.»
او تأکید کرد: «به اعتقاد من شرکت‌های دانش‌بنیان به هیچ‌وجه بنای هنجارشکنی ندارند. آنها هم به لحاظ تبعیت از قانون و هم از منظر تطبیق با قوانین کشور می‌توانند پیشرو باشند.»
شرکت‌های دانش‌بنیان برپایه خلاقیت شکل گرفتهاند
مؤمن‌نسب در بخش دیگری از این نشست گفت: «شرکت‌های دانش‌بنیان قاعدتاً برپایه خلاقیت شکل گرفتهاند و طبیعتاً کاربرپسند هم هستند. همچنین از امتیازاتی که برای آنها در نظر گرفته شده، از یارانه‌ها تا تسهیلات و برخی معافیت‌ها استفاده می‌کنند تا بستری شکل دهند تا مردم یا همان کاربران از آنها استفاده مفید کنند. این شرکت‌ها البته در بسیاری از مسائل نیز کمک‌کننده هستند. طبیعتاً آنها نیز در همین کشور و با قوانین کشور ثبت شرکت کرده‌اند.
گفتنی است که در همه کشورها کسانی که شخصیت حقوقی برای خود ترتیب می‌دهند ملزم هستند از قوانین کشور پیروی کنند. من در تأیید صحبت‌های آقای اسلامی باید بگویم این شرکت‌ها بیشتر از سایرین اهل شبکه‌های مجازی هستند. زمانی که حاشیه‌ای برای یکی از افراد این شرکت‌ها به وجود می‌آید معمولاً بیشتر دیده می‌شود، اما این را نمی‌توان به پای تمام اعضای آن شرکت نوشت.»
باید از برخوردهای احساسی و هیجانی جلوگیری کرد
مجری برنامه در ادامه مطرح کرد: «هر آن چیزی که در فرهنگ سازمانی این شرکت‌ها وجود دارد باعث هنجارشکنی شده است. چگونه باید با این هنجارشکنی‌ها برخورد کرد؟»
مؤمن‌نسب در پاسخ گفت: «این شرکت‌ها در همین کشور و در بستر قانون آن شکل گرفتهاند و البته که ملزم به رعایت قانون هستند و باید هنجارهای جامعه را رعایت کنند؛ کمااینکه فکر نمی‌کنم قصد هنجارشکنی نیز داشته باشند. شاید به اتفاقاتی بر اساس عادت عمل شده باشد که در رسانه‌ها نیز بروز پیدا کرده است.»
مهدی تکلو درباره چگونگی برخورد با کسب‌وکارها در پی اتفاقات اخیر اضافه کرد: «مجموعه‌های استارتاپی در قاعده فعالیت خود و به لحاظ قانونی با دیگر شرکت‌ها نباید تفاوتی داشته باشند. شرکت‌های استارتاپی نیز باید از قانون پیروی کنند. اما من به شخصه نمی‌دانم موضع قانون‌گذار در برخورد با این حوزه به چه شکل است. نکته اول این است که برخوردها باید در چهارچوب قانون باشد و از برخوردهای احساسی و هیجانی باید جلوگیری کرد.»
تکلو افزود: «وجاهتی که در چند سال گذشته برای استارتاپ‌ها شکل گرفته برای نسل جوان الگوسازی‌هایی انجام داده است. در نزدیکی دانشگاه‌ها کارخانه‌های نوآوری شکل گرفته، فضاهای شتاب‌دهنده ایجاد شده و بسیاری از جوانان جذب این مجموعه‌ها می‌شوند.
استارتاپ‌ها و مجموعه‌های مرتبط با آنها، برای جوانان نوعی الگوسازی می‌کنند و این نگرانی وجود دارد که الگوسازی آنها برای جوانان مناسب نباشد. جنس فعالیت در فضای استارتاپی به گونه‌ای شکل گرفته که بسیاری از آنها علاقه دارند از فضای کار و همکاران خود تصاویری را در شبکه‌های اجتماعی بارگذاری کنند. نگرانی‌ای که وجود دارد این است که جنس زندگی که در فضای استارتاپ‌ها شکل گرفته بر الگوگیری جوانان تأثیرگذار باشد.»
در صورت نبود پلتفرم‌های داخلی دچار عدم امنیت خواهیم شد
مهدی صداقت، مدیر خانه نوآوری در ادامه و در این مورد افزود: «من می‌خواهم در ابتدا سؤالی مطرح کنم. امروز شاهد آن هستیم که با پلتفرم‌های داخلی برخوردهایی می‌شود. ما اگر این پلتفرم‌ها را نداشته باشیم چه اتفاقی خواهد افتاد؟»
او ادامه داد: «امروز توییتی خواندم که می‌گفت اگر پلتفرم‌ها وجود نداشته باشند هیچ اتفاقی نمی‌افتد. من البته می‌خواهم بگویم شاید از نظر برخی هیچ اتفاقی نیفتد، اما اولین اتفاقی که خواهد افتاد این است که افرادی که از این پلتفرم‌ها استفاده می‌کنند در صورت عدم حضور آنها به سراغ استفاده از نمونه‌های خارجی خواهند رفت.
اتفاقی که خواهد افتاد این است که سیاست‌گذاران دسترسی امروز را روی پلتفرم‌های خارجی ندارند و برای مثال اگر گوگل‌بوک چنین تصویری را منتشر کند، حاکمیت دیگر نمی‌تواند عملی انجام دهد.
ما با محدودیت‌هایی که شکل می‌دهیم، دسترسی‌های خود را از بین می‌بریم. امروز استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در حال آوردن امنیت برای ما هستند. اگر در تعامل با آنها باعث بسته شدن آنها شویم در واقع در حال خدشه‌دار کردن امنیت خود هستیم. خصوصاً پلتفرم‌هایی که در حال تسهیل ارتباطات هستند، برخورد با آنها این موضوع را تشدید هم می‌کند.»
جریانی به وجود آمده که می‌خواهد به دانش‌بنیان‌ها آسیب بزند
اسلامی در ادامه صحبت‌های صداقت گفت: «من در اینجا استناد می‌کنم به پیام معاونت علمی که گفتند من فکر می‌کنم یک جریانی به وجود آمده که در حال آسیب‌زدن به جریان دانش‌بنیان کشور است. این تصاویر مربوط به قبل از محرم هستند. ما در محرم یاد گرفته‌ایم که در زیر یک پرچم باشیم و یاد گرفته‌ایم که پرده‌پوشی کنیم. اکنون برخورد با کسب‌وکارها آن هم پشت سر هم و با کل کسب‌وکار و نه با فرد خاطی، چه چیز را به یاد ما خواهد آورد؟ احساس من این است که در مسائل اجتماعی گفت‌وگو و تذکر باید اولویت باشد و سپس برخورد قانونی صورت بگیرد.»
اسلامی ادامه داد: «هما‌ن‌طور که ما از بی‌قانونی و هنجارشکنی دفاع نمی‌کنیم نحوه برخورد با آن نیز باید متناسب با جرم و تخلف باشد. گفتنی است که اگر با صاحبان این چند مجموعه آشنایی داشته باشید، متوجه خواهید شد که خودشان نیز معتقد به رعایت قوانین هستند. اما در جریانات اخیر بسیار آسیب دیدند و اعتقاد من این است که بهتر است به جریان حمایتی از این کسب‌وکارها بازگردیم.»
مؤمن‌نسب نیز در ادامه صحبت‌ها تأکید کرد که هم حاکمیت باید به وظیفه خود عمل کند و هم مجموعه‌های استارتاپی و دانش‌بنیان ملزم به رعایت قوانین حاکمیت هستند.
او ادامه داد: «من فکر می‌کنم نحوه پخش تصویر و نوع رفتاری که وجود داشت، سناریویی در پشت سر خود دارد و هدفی را دنبال می‌کند.»
حریم شخصی کارمندان را نباید به پای کل کسب‌وکار گذاشت
مهدی صداقت در ادامه بحث در خصوص حریم شخصی کارمندان یک شرکت صحبت کرد و گفت: «اگر کارمندی در بیرون از شرکت تصویری از خودش منتشر کند به هیچ‌وجه مدیرعامل ضامن و مسئول رفتار کارمند نیست.»
اسلامی نیز با اشاره به نحوه برخورد با تخلف گفت: «موضوع این است که چگونه با تخلف برخورد می‌شود و در این موارد با مخاطبان پلتفرم‌ها برخورد شده است و نه با فرد خاطی.»
او در خصوص نحوه برخورد درست با تخلف در شرکت‌های استارتاپی گفت: «هیچ‌کس بهتر از خود صاحبان کسب‌وکارها نمی‌توانند با تخلفات برخورد کنند؛ بنابراین گفت‌وگوی منطقی بهترین راه‌حل است. دومین نکته در خصوص تفکیک فرد حقوقی با فرد حقیقی است و باید روی این موضوع کار شود.»
او در ادامه با تأکید بر قانون‌شکن نبودن شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: «تفاوت زیادی بین این شرکت‌ها با سایر شرکت‌ها وجود ندارد، اما شاید جوانی و حضور آنها در شبکه‌های مجازی چنین اتفاقاتی را رقم زده است. به نظر من باید روش‌های اقناعی را در مقابل جوانان به کار ببریم و به عنوان آخرین نکته از تنبیه استفاده کنیم.»
نظارت بر تخلفات به عهده کیست؟
در ادامه مجری برنامه از رئیس سازمان نصر تهران پرسید که نظارت بر موارد تخلف در کسب‌وکارها به عهده کیست؟
اسلامی در پاسخ گفت: «اولین نکته‌ای که باید بگویم اشاره به صحبت رئیس‌جمهور است که گفتند مخالف بستن سکوها هستند. سخنگوی قوه قضاییه نیز اعلام کرده که ما حکمی برای اجرای پلمب کسب‌وکار نداده‌ایم. مورد نگران گ‌کننده این است که تاکنون برخوردی مانند برخورد با دیجی‌کالا که حدود دو هفته پلمب بود صورت نگرفته است. سه‌هزار نفر از این مجموعه حدود ۱۰ روز بیکار بودند. فرض کنیم ۱۵ نفر تخلف داشتند، چرا باید بقیه افراد نیز جریمه شوند؟ اتفاقاتی که افتاد موافق با ضوابط نبوده است.»
او افزود: «در داخل شرکت‌ها کمیته انضباطی وجود دارد، اما خارج از محیط کار پرونده قضایی تشکیل می‌شود و شاکی مدعی‌العموم است.»
دانش‌بنیان‌ها بیشتر از سایرین تسهیلات دریافت نمی‌کنند
در ادامه درباره مجوز استارتاپ‌ها گفت‌وگویی مطرح شد. مجری برنامه از چگونگی فعالیت یک استارتاپ بدون مجوز پرسید. اسلامی در این باره توضیح داد که خود مجموعه تعلیق‌شده اعلام کرد که دارای مجوزهایی بوده است.
مجری برنامه همچنین در خصوص تسهیلاتی که به شرکت‌های دانش‌بنیان اختصاص می‌‌یابد صحبت کرد. او اشاره کرد تسهیلاتی که در اختیار این شرکت‌ها قرار می‌گیرد قابل مقایسه با دیگر شرکت‌ها نیست.
اما اسلامی در ادامه مخالفت خود را ابراز کرد و گفت: «حجم تسهیلاتی که اقتصاد دانش‌بنیان دریافت می‌کند تفاوتی با مجموعه‌های دیگر ندارد. حجم مواد اولیه‌ای که دیگر مجموعه‌ها با قیمت بسیار پایین دریافت می‌کنند نیز قابل مقایسه نیست. البته من منکر حمایت‌های قانونی از مجموعه‌های استارتاپی و دانش‌بنیان نیستم، اما این نگاه که به صورت خاصی تسهیلات دریافت می‌کنند مورد قبول من نیست.»
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/xgkk