تا رسیدن به سهم واقعی زنان در اقتصاد نوآوری راه درازی مانده

با نگاهی به گزارش اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی در سال 1399 می‌بینیم که همچنان سهم زنان از اشتغال و کارآفرینی عدد بسیار پایینی است و شکاف جنسیتی در این فضا نمود فاحشی دارد. بر اساس این گزارش در سال 1399، مردان 91 درصدِ پروانه‌های کسب را دریافت کرده‌اند و در مقابل تنها 9 درصد از متقاضیان پروانه کسب زنان بودند که یعنی جمعیتی 100 نفره از زنان در برابر 1005 نفر از مردان.

میزان دریافت پروانه کسب از سوی زنان که در سال گذشته 2 درصد کاهش داشته، حامل پیامی هشداردهنده برای زنان کارآفرین ایرانی است و نشان می‌دهد که همچنان نیمی از جمعیت ایران مشکلات بی‌شماری برای مشارکت اقتصادی دارند و دامنه مشکلات آن‌ها از موانع اجتماعی، سیاسی تا فرهنگی گسترده است. باید به این مقوله‌ها اعتماد سرمایه‌گذاران به کارآفرینان زن را نیز افزود که خود از این دیدگاه نشئت می‌گیرد که زنان قدرت، توان و مهارت کمتری برای کار کردن دارند.

مسیر دشوار کارآفرینی برای زنان ایرانی در حالی ادامه دارد که نتایج پژوهش‌های دانشگاه «آستون» بریتانیا در زمینه راه‌اندازی کسب‌وکارهای نوپا نشان می‌دهد از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۶ در ۶۰ کشور جهان، تعداد زنانی که کسب‌وکار مستقل خود را راه‌اندازی کرده‌اند، ۴۵ درصد افزایش یافته است.

به علاوه، آمارهای بانک جهانی می‌گویند تنها ۳۰ درصد از مشاغل ثبت‌شده رسمی در سراسر جهان به زنان اختصاص دارد و سازمان‌های جهانی برنامه‌هایی برای دستیابی زنان کارآفرین به اهدافشان و توسعه اقتصادی تا سال 2030 تدوین کرده‌اند.

باید به این مصائب که سال‌هاست گریبانگیر زنان ایرانی است، همه‌گیری ویروس کرونا نیز افزوده شود. بار فشار روحی، روانی و مراقبت‌های خانوادگی از یک‌سو و تعطیلی کسب‌وکارهای خانگی، مدارس و مهدکودک‌ها از سوی دیگر سبب شده است که فشار مالی، مسئولیت‌های خانوادگی و استرس ناشی از درگیری با بیماری، شرایط روحی دشواری برای زنان به وجود آورد.

در این شرایط، افزایش تاب‌آوری اجتماعی و ترویج فرهنگ مدارا برای جامعه بسیار ضروری است و این الزامات باید از جانب نهادهای حکومتی به مردم گوشزد شود تا بتوان با اتخاذ راهکار در برابر خشونت‌ها، تهدید از بین رفتن نهاد خانواده و فشارهای مالی ایستاد.

با نگاهی به گزارش بانک جهانی در سال 2017، درمی‌یابیم که نرخ مشارکت اقتصادی زنان قطر در میان کشورهای OECD در بالاترین میزان بوده و به عدد ۵۸ درصد رسیده است. در حالی که نرخ مشارکت اقتصادی زنان در عراق ۱۹ درصد اعلام شده، کشورهای کویت، بحرین و امارات نیز به ترتیب با نرخ مشارکت ۴۷، ۴۴ و ۴۱ درصد بیشترین مشارکت را در خاورمیانه داشته‌اند.

در این میان اما مشارکت اقتصادی زنان ایران هنوز به ۲۰ درصد نرسیده است. این گزارش نشان می‌دهد که اشتغال زنان چالش بزرگی است و در شرایطی که حمایت‌های قانونی لازم نیز در دسترس نیست، مبارزه زنان برای کارآفرینی و استقلال مالی در میدانی نابرابر و دشوار جریان دارد.

بنابراین ضروری است همگان برای کاهش شکاف جنسیتی و افزایش سهم زنان از فعالیت‌های اقتصادی تلاش کنند و این مهم بدون یاری دولت‌ها در ساختن فرصت‌های برابر، رفع مشکلات فرهنگی و مبارزه با آسیب‌های اجتماعی برای زنان امکان‌پذیر نخواهد بود.