کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. رسانهای که نسخه چاپی آن هر هفته شنبهها منتشر میشود و وبسایت و شبکههای اجتماعیاش هر ساعت، اخبار و تحولات این بخش از اقتصاد را پوشش میدهند. در کارنگ ما تلاش داریم کسبوکارهای نوآور ایرانی، استارتاپها، شرکتهای دانشبنیان و دیگر کسبوکارها کوچک و بزرگی که در بخشهای مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخشهای اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانهای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
تاریخچه پست و ارسال اشیا به قرنها پیش برمیگردد اما امروزه با افزایش فروشگاههای آنلاین، لجستیک دوباره از اهمیت ویژهای بهعنوان یکی از مهمترین زیرساختهای اقتصاد دیجیتال برخوردار شده است و کسبوکارهای نوآوری در این حوزه پا به عرصه گذاشتهاند تا لجستیک را با نیازهای روز متحول کنند.
صاپست یکی از مجموعههایی است که با ارائه خدمات در زمینه کدهای پستی تلاش دارد چالشهای افراد و کسبوکارهای مختلف را در این زمینه برطرف کند. در ادامه گفتوگو با حمیدرضا توکلی، مدیرعامل شرکت صاپست را در برنامه لجستیکشو میخوانید.
به گفته توکلی، صاپست محدودیتهای آدرس و کد پستی را ندارد. کد پستی مکانمحور است؛ اما در خدمات این مجموعه هر فردی میتواند کد پستی مختص خود را بدون محدودیتهای مکانمحوری کدپستیهای معمولی داشته باشد. کد پستی فعلی مانند تلفن ثابت و مکانمحور است و شناسه صاپست مانند شماره همراه، متعلق به فرد است.
داستان صاپست از کجا شروع شد؟
نزیک ۹ سال است که ما روی پروژه صاپست کار میکنیم. پروژه صاپست از سال ۱۳۹۴ بنا به مشکلاتی که شرکت پست در حوزه آدرس داشت شکل گرفت. این ایده را برای شرکت پست مطرح کردیم، اما اجرایی شدنش به دلیل دولتی بودن شرکت پست شش سال به طول انجامید و در این زمان درگیر دریافت مجوزها و فرایندهای اتصال سامانه صاپست به سامانههای پست بودیم، اما اکنون دو سال است که صاپست اجرایی شده است.
نکتهای که باعث شد این پروژه را اجرایی کنیم، محدودیتهای آدرس و کد پستی بود. کد پستی مکانمحور است؛ ما کدی ایجاد کردیم به نام کد صاپست یا کد پستی همراه که هر فردی کد پستی مختص خود را داشته باشد و دیگر محدودیتهای مکانمحوری کدپستی را نداشته باشیم. کد پستی فعلی مانند تلفن ثابت و مکانمحور است و شناسه صاپست مانند شماره همراه است که متعلق به فرد است.
افراد چگونه میتوانند از خدمات صاپست استفاده کنند؟
فرد متقاضی با ورود به سامانه صاپست شناسه صاپستی خود را انتخاب میکند. افراد حقیقی و حقوقی و کسبوکارها و سازمانها چهار دسته از مشتریان ما هستند که حساب کاربری آنها را تفکیکشده ایجاد کرده و برای آنها ورودی ایجاد کردهایم. افراد میتوانند شناسه خود را بنا بر سلیقه خودشان انتخاب میکنند. برای مثال افراد حقیقی میتوانند کد ملی، شماره همراه یا یک کد هفت رقمی مدنظر خودشان را انتخاب کنند. این شماره آیدی صاپستی یا کد پستی همراه فرد میشود و پشت آن میتواند آدرس و هویت یا اطلاعات دیگر خود را بدهد. کد پستی هم بهعنوان بخشی از آدرس پشت صاپست پنهان و ثبت میشود. این آیدی برای افراد تا آخر عمر ثابت است و تغییر نمیکند و باعث میشود شما در ارسال و دریافت محصولاتتان حریم خصوصی خود را حفظ کنید و نیازی به نوشتن آدرس و هویت روی پاکتهای پستی نیست، زیرا متأسفانه گاهی از این اطلاعات سوءاستفاده میشود.
در دنیای امروز و با فناوری روز، این موضوع نوشتن هویت و شرح آدرس توجیهپذیر نیست، زیرا میتوان اطلاعات را الکترونیکی کرد و فقط در اختیار بخشی قرار داد که مربوط به توزیع بسته میشود. در این بازه ۱۰ ساله بهصورتی این پروژه را طراحی کردیم که بتوانیم آن را بهعنوان یک شرکت خصوصی با شرکت دولتی پست اجرا کنیم.
در حال حاضر چه تعداد بسته با استفاده از خدمات صاپست ارسال میشوند؟
صاپست در روزهای ابتدایی کارش از سال ۱۳۹۸ از ارسال روزانه یک بسته به ارسال ۶۵۰ تا ۷۰۰ هزار بسته بهصورت ماهانه در سراسر کشور رسیده است.
آیا این خدمات میتواند تأثیری در بهبود روند کار شرکت ملی پست داشته باشد؟
خدمات صاپست باعث شده فرایندهای شرکت ملی پست در ثبت آدرس و باجههای قبول پستی ارتقا یابد. آدرسی که تحویل باجههای پستی میشود همانی است که مشتری خودش در سامانه صاپست وارد میکند و درلحظه میتواند آدرسش را بهروز کرده و در آخرین نقطه بستهاش را دریافت کند. این خدمات در سطح دنیا بینظیر است.
یک حساب کاربری بهواسطه صاپست برای مشتری در شبکه ملی پست ایجاد میشود و به محض اینکه هزینه این شناسه پرداخت شد که صد هزار تومان است و فقط یکبار دریافت میشود، شناسه به فرد مدنظر تعلق میگیرد و میتواند با حساب کاربریاش خدمات زیادی از صاپست دریافت کند. این خدمات شامل رهگیری مرسولات، آرشیو محصولات، پیامک رهگیری مرسولات، تغییر آنلاین نشانی و استفاده از خدمات Gateway پست است که کاربر میتواند از طریق آن مبدأ و مقصد و وزن مرسولهاش را ثبت کند. صاپست هزینه ارسال این مرسوله را بهصورت آنلاین از شرکت ملی پست استعلام میگیرد و درنهایت مرسوله آماده توزیع میشود.
آیا در حوزه B2B نیز فعالیت خاصی دارید؟
سازمانها نیز اگر پنجاه تا صد مرسوله پستی در روز داشته باشند صاپست با آنها قرارداد میبندد. همچنین پیکآپ و تحویل به اداره پست را انجام میدهد. البته سازمانها میتوانند از پیک شهری صاپست نیز استفاده کنند و توزیع بسته را در شهر تهران انجام دهند.
صاپست عملاً خدمات پست را بهصورت یک درگاه هوشمند بهینه کرده و مشتریانی که از طریق پست و غیرپست وارد این سامانه میشوند بهصورت مشخص خدمات دریافت میکنند. بخش دیگر صاپست، لجستیک است که بخش عمده آن را پست اداره میکند و بخش دیگرش را خود صاپست انجام میدهد.
به غیر از شرکت ملی پست کدام کسبوکارها از شناسه صاپست استفاده میکنند؟
کسبوکارهای متنوعی اکنون در سامانه صاپست حضور دارند. مؤسسات آموزشی، مؤسسات صنعتی، تعاملات خاص ایرانخودرو، دانشگاههای مختلف و کسبوکارهای اینستاگرامی که یک حساب کاربری در صاپست دارند و خدمات رهگیری را انجام میدهند. مزیت صاپست نسبت به سایر سامانهها این است که شناسه صاپست دارد. سایر خدمات را ممکن است شرکتهای دیگر هم داشته باشند اما شناسه صاپست انحصاری است و فقط شرکت ما میتواند کد پستی همراه را صادر کند و این پروژه را صاپست ثبت اختراع کرده است.
صاپست خدماتش را به سراسر کشور ارائه می دهد؟
۱۴۰۰ دفتر دولتی در سراسر کشور و ۱۶ هزار دفتر پیشخوان به سرویس صاپست متصل شدهاند.
کسبوکارهای لجستیکی دیگر هم میتوانند از شناسه صاپست استفاده کنند؟
بله؛ صاپست نیز مانند وبسرویسی که شرکت پست به تمام شرکتهای خصوصی و دولتی میدهد، دارای وبسرویس است. اگر مشتریان ما اجازه دهند و خودشان تمایل داشته باشند صاپست براساس وبسرویسی که به سایر شرکتهای خصوصی میدهد دسترسی را آزاد میکند تا این شرکتها بتوانند از خدمات شناسه صاپست استفاده کنند. برای مثال مشتری میتواند به وبسایت شرکت خصوصی مراجعه و درخواست کند که شرکت مدنظر بسته او را به شناسه صاپست او بفرستد. خود مشتری آیدیاش را بهصورت عمومی میدهد و صاپست آدرس مدنظر را در قالب یک وبسرویس به آن شرکت میدهد و شرکت میتواند بسته را به آخرین آدرس مشتری ارائه دهد. البته گفتنی است که یک بخش از خدمات صاپست مربوط به لجستیک و کوریر میشود و بخش عمده دیگر مربوط به سایتهای دولتی است. با توجه به دستوری که سال گذشته از آقای مخبر، معاون اول رئیسجمهور وقت، گرفتیم، این سیستم از طریق سازمان فناوری اطلاعات به کل سایتهای دولتی نیز متصل میشود. با وجود این سیستم دیگر نیازی نیست افراد در سایتهای بانکها و دیگر بخشهای دولتی آدرس وارد کنند و وارد کردن آیدی صاپست کافی است. به عبارتی صاپست مرجع ثبت آدرس است و تمام سازمانهایی که از صاپست وبسرویس میگیرند، میتوانند آخرین آدرس مشتری را داشته باشند و خدمات ارائه دهند.
یکی از دغدغههای شرکتهای خصوصی پست این بوده که شرکت ملی پست، کدهای پستی را رایگان در اختیار آنها قرار نمیدهد. آیا شناسه صاپست میتواند برای کسبوکارهای لجستیکی جای کد پستی را بگیرد و از آن استفاده کنند؟
همانطور که با صبر بسیار زیادی که داریم شناسه صاپست را در سیستم بزرگ شرکت ملی پست راهاندازی و خدماترسانی کردیم، با شرکت پست تعامل میکنیم تا این راه را باز کنیم و شهروندان بتوانند راحتتر از خدمات صاپست استفاده کنند. نکتهای که وجود دارد پشت شناسه صاپست، هویت افراد و آخرین آدرس و کد پستی و لوکیشن وجود دارد؛ حال اگر ما در قالب وبسرویس این آیدی را در اختیار شرکتها قرار دهیم، عملاً هویت مشتری و لوکیشن و شرح آدرس و کد پستی را در اختیار شرکتها میگذاریم و این کاملتر از کد پستی است. حفظ حریم شخصی مشتریان برای ما بسیار مهم است و باید مشتری این اجازه را بدهد که اطلاعاتش را در اختیار کسبوکارها قرار دهیم. مشتری نیز چون دریافت خدمات برایش مهم است این اجازهها را خواهد داد. دوم اینکه سرویس ما یک بار آدرس و کدهای پستی را خریده و ما میتوانیم آنها را در اختیار کسبوکارها قرار دهیم تا بتوانند در خدمترسانی به مشتریان از آن استفاده کنند.
در همکاری با شرکت ملی پست با چه چالشهایی مواجه بودید؟
چالشها برای کسبوکارهای خصوصی همیشه بسیار است. حال اگر یک بخش از این کسبوکار به بخش دولتی متصل شود چالشها بیشتر هم خواهد شد. سرعت استارتاپها کمی برای بخش دولتی آزاردهنده است، زیرا شرکتهای دولتی مانند فیلی هستند که قدم برداشتن برایشان سخت است. شرکتهای خصوصی نیز میخواهند بهسرعت به خواستههای خود برسند، اما باید در قالب قوانین خشک و بهروزنشده دولتی حرکت کنند و مجبور میشوند از پروبال ایده خود بزنند تا خودشان را با اوضاع تطبیق دهند.
قطعاً صاپست نیز در مسیرش با چنین مشکلاتی روبهرو بوده است. قرارداد نخست ما یکساله بود و دو قرارداد یکساله را تمام کردیم تا بتوانیم تازه دستورالعمل اجراییشدن این پروژه را در شبکه پست کشور بررسی کنیم و انجام دهیم که در این راستا صبر بسیاری کردیم. صاپست با سرمایهگذاری شخصی ما انجام شد و سرمایه خاصی نداشتیم؛ به همین دلیل در این راه چالشهای فراوانی را تجربه کردیم. اما در هر صورت خودمان را با قوانین تطبیق دادیم. گاهی هم قوانین را پس زدیم تا صاپست اجرایی شود. اما اکنون این محصول مورد پذیرش شرکت پست است و در پذیرش مرسولات و تجزیه مبادلات شرکت ملی پست نیز از اطلاعات صاپست استفاده میشود. همچنین قرار است در توزیع نیز از خدمات صاپست استفاده شود تا توزیع هوشمندانهتر انجام شود. زیرساخت کاملاً اجرایی شده و اکنون در حال کار کردن است. اما در حال هوشمندسازی قدمبهقدم سایر بخشهای شرکت ملی پست مانند قبول مرسولات با شناسه صاپست هستیم.
در چند درصد مبادلات و توزیع از این شناسه استفاده میشود؟
تقریباً روزانه نزدیک به ششصد هزار بسته در کشور بهوسیله شرکت پست جابهجا میشود. این عدد سالانه نزدیک به ۱۵۰ میلیون بسته است و به همین دلیل شرکت ملی پست بهعنوان یک شرکت لجستیکی رقیب بلامنازعی است، اما بر بستر صاپست سوار شده و ادعا میکنیم که بال هوشمند شرکت ملی پستیم و صاپست دریچه ورود مشتریان به خدمات هوشمند پستی در حوزه تجارت الکترونیکی است.
صاپست اگر ماهانه ششصد هزار بسته جابهجا میکند، شرکت ملی پست این عدد را روزانه جابهجا میکند. حدود کمتر از پنج درصد از مشتریان پست در حوزه ترافیک مرسولات صاپستی شدهاند. در سالهای گذشته ما همیشه از شرکت ملی پست خواستهایم که در این راستا فرهنگسازی کند، اما خوشبختانه با تبلیغات رسانهای و تلویزیونی و بیلبوردی استقبال خوبی برای استفاده از این شناسه شده است. تاکنون برای جاافتادن این پروژه در سیستم لجستیکی کشور و فرهنگسازی استفاده از آن هزینههای بسیار هنگفتی پرداختهایم. اکنون شناسه صاپست برای شهروندان تبدیل به یک خدمت جذاب شده است.
چرا نتوانستهاید سرمایهگذار جذب کنید؟
سرمایهگذار داشتیم، اما صبر و تحمل ادامه دادن نداشتند. لجستیک حوزهای زیرساختی است و صبر زیادی لازم دارد، ولی سرمایهگذاران در کشور ما به دلیل تورم و نبود ثبات سیاسی، خطر سرمایهگذاری را در حوزهای که نیازمند صبر زیادی است نمیپذیرند، زیرا در بسیاری از حوزهها مانند مسکن بازگشت سرمایهگذاری بسیار زودتر اتفاق میافتد. برخی از سرمایهگذاران ما این دید را داشتند که بازگشت سرمایه سریعی خواهند داشت اما به دلیل زمانبر بودن بازگشت سرمایه در این حوزه خواستار خروج از سرمایهگذاری شدند. البته اکنون نیز پیشنهادهایی برای سرمایهگذاری داریم.
در صحبتهایتان اشاره کردید که شرکت ملی پست بزرگترین رقیب شرکتهای پستی است. با توجه به نرخنامه جدید شرکت پست، میبینیم که نهتنها تعرفهها افزایش پیدا کردهاند، بلکه برخی تغییرات ساختاری نیز در نرخنامه به وجود آمده است. تعرفهها ۳۰ درصد افزایش مییابند و سقف بیمه بیشتر میشود، بلکه گزینههایی مثل وزن حجمی اضافه شده که قبلاً نبوده است. فکر میکنید با افزایش ۳۰ درصدی تعرفهها، کسبوکارهای خصوصی میتوانند امید داشته باشند که بتوانند با شرکت ملی پست رقابت کنند یا تغییر چندانی در وضع موجود ایجاد نخواهد شد؟
نکته این است که تاکنون نوآوری خاص و اتفاقی جدی در بخش خصوصی رخ نداده است. بخش خصوصی با اینکه برای کار خود اپلیکیشن طراحی میکند، اما تنها کارشان این است که فرایند سنتی پست را در قالب اپلیکیشن ارائه میدهند. ولی اکنون شرکتهای بسیار خوبی هستند که با ما برای هوشمندسازی توزیع مرسولات همکاری میکنند.
اکنون همه شرکتهای خصوصی درباره تعرفههای شرکت ملی پست غر میزنند و با اینکه سه بار افزایش تعرفه داشته، هنوز هم تعرفههای غیر قابل رقابت دارد. اما نکته این است که میتوانیم با بهینهسازی فرایندها و استفاده از فناوریهای بلاکچین و اینترنت اشیا در توزیع خودبهخود حتی با بخش دولتی رقابت کنیم. این درست است که تعرفههای بخش پست دولتی کم است، اما شرکت پست هزینههای بسیاری هم دارد. بخش خصوصی میتواند هزینههای خود را کمتر کند تا بهراحتی با شرکت پست رقابت کند. چرا اسنپ توانست با تاکسیهای تلفنی رقابت کند؟ چون توانست از فناوریهای نوین استفاده کند. نباید همیشه قیمت را بهانهای برای عدم رقابتپذیری بدانیم. بخش خصوصی باید خدمات جدید ایجاد کند و فرایندهایش را بهبود دهد و از فرایند سنتی خارج شود. شرکتهای کوریر پستی داریم که قدمت بیش از چهل سال در کشور دارند اما خدمات عمدتاً سنتی میدهند و هیچ فرقی در فرایندهای خود با شرکت ملی پست ندارند و حتی گاهی شرکت ملی پست بهعنوان یک بخش دولتی عملکرد بهتری هم داشته است. این دید سنتی که عمدتاً بدنه لجستیک کشور در بخش خصوصی است مانع ما برای رسیدن به فناوری در این حوزه است.
این نکته هم وجود دارد که تعرفههای شرکت ملی پست دستوری است. این شرکت برای اینکه از کسبوکارهای خرد و کوچک حمایت کند و آسیب کمتری به مردم وارد شود مجبور است تعرفههای پایینی برای خدماتش انتخاب کند.
به نظر شما دلیل نبود نوآوری در بخش خصوصی چیست؟
در جایگاه فردی که یک شرکت خانوادگی را راهاندازی کرده، باید بگویم ما یک پروژه را با بدنه لخت بخش دولتی آغاز کرده و حدود ۱۰ سال برای راهاندازیاش صبوری کردیم. اما اکنون این پروژه در حال کار کردن در زندگی روزمره افراد بوده و این سرویس در کل زندگی مردم در حال نفوذ است. این هوشمندی ارائه و نوآوری در ارائه با کمترین هزینه اتفاق افتاد. اما مشاهده میکنیم که در بخش خصوصی لجستیک با جذب سرمایهگذاریهای سنگین پول دریافت میشود، ولی خرج ماشینها و دفاتر و نمایندگیهای آنچنانی میشود و تا وارد کار جدی میشوند شکست میخورند؛ درحالیکه چند صد میلیارد هزینه کردهاند.
دلیل نبود نوآوری این است که بدنه لجستیک متأسفانه از قدیم سنتی بوده و هنوز هم لختی خود را حتی در بخش خصوصی دارد. امروز شما نمیتوانید آمار درست مرسولات کشور را داشته باشید؛ درحالیکه عمده جابهجایی مرسولات با شرکتهای خصوصی است و فقط ۱۵ درصد از جایهجایی مربوط به شرکت ملی پست است. ۸۵ درصد از جابهجاییها یا بهصورت زیرپلهای است یا در باربریها اتفاق میافتد؛ در صورتی که صنعت لجستیک یک صنعت زیرساختی است و باید از فعالیت آن آمار دقیق در دست باشد و سامانههای یکپارچه داشته باشد و رگولاتوری دولت در این حوزه مشفقانه و پدرانه باشد، نه با دخالت و دستوری. اما متأسفانه هم شهرداری خود را در حوزه حملونقل شهری رگولاتور میداند و هم سازمان حملونقل و راهداری خود را در این حوزه متولی میداند. امیدوارم در دولت جدید به این اوضاع سامان دهند.
نکته دیگری که مهم است و مغفول مانده این است که لجستیک نتوانسته در اکوسیستم نوآوری برای خود اکوسیستم مجزا تشکیل دهد. برای مثال فینتک، لندتک، دارو و غیره اکوسیستم دارند اما لجستیک فاقد این اکوسیستم است؛ درحالیکه لجستیک زیرساخت تمامی کسبوکارهای آنلاین است. حوزه لجستیک هنوز نتوانسته بازیگران سنتی و جدید خود را کنار هم بگذارد تا بتوانند مشکلاتشان را حل کنند و به نتیجه برسند. اگر بخش خصوصی نتواند به نتیجه برسد و برای خود صنف ایجاد کند، بخش دولتی برای بخش خصوصی تصمیمگیر خواهد بود. اصناف سنتی باید بپذیرند که با استارتاپها سر یک میز بنشینند و برای مشکلاتشان راهحل پیدا کنند.
بخش خصوصی باید به اصناف سنتی متصل شود و برای خود اکوسیستم ایجاد کند. اکوسیستم که شکل گرفت میتواند حرف خود را به بخش دولتی و رگولاتور بزند و اعتراضش را ابراز کند. اما در غیر این صورت فقط غر زدن فایده ندارد.
در دولت جدید امیدی برای اصلاح این صنعت و رفع مشکلات وجود دارد؟
در سالهای اخیر مشکلات زیادی روی هم تلنبار شده و مانند یک غده سرطانی شده و اکنون به حالتی درآمده که جراحی این تومور بزرگ سخت شده است. امیدوارم با ورود آقای پزشکیان و با توجه به شناختی که از ایشان دارم تفکر ایشان و عدم تعصبشان بتواند به وضع موجود کمک کند. آقای پزشکیان درد مردم را حس کردهاند و متوجهاند که بزرگترین مشکل برای مردم بحث فیلترینگ است. با نگاه روشنفکرانهای که ایشان در حوزه فناوری دارند و با انتخاب یک وزیر شایسته و لایق در وزارت ارتباطات، در حوزه IT و اینترنت اتفاقات خوبی رخ میدهد.
اکنون فیبر نوری بهعنوان یک پروژه ازمدافتاده مطرح میشود و در دنیا پروژههای جدیدی مثل استارلینک مطرح است. اگر نگاه درستی به کسبوکارها و فناوری نداشته باشیم، از دنیا عقب میمانیم و این عقبماندگی بیشتر هم میشود.
اکنون دیگر مهاجرت وجود ندارد، بلکه مردم در حال فرارند. کسی که یک پراید دویستمیلیونی داشته باشد آن را میفروشد و به کشورهای همسایه مهاجرت و در واقع فرار میکند. اگر به داد این موضوع نرسیم، این امید اندکی هم که وجود دارد از بین خواهد رفت؛ پس رفع فیلترینگ کورسوی امیدی است که مردم از دولت آقای پزشکیان دارند و انسانها به امید زندهاند. به همین دلیل اگر اتفاق امیددهندهای در دولت ایشان رخ ندهد شاهد فاجعهای در منابع انسانی خواهیم بود. حتی وضع به صورتی خواهد شد که بزرگان صنایع نیز به کشورهای همسایه مهاجرت خواهند کرد. اکنون جیتکس در حال همکاری و جذب بسیاری از استارتاپهای ایرانی است. به نظر من تمام اینها دردآور است.
با توجه به این نکته که کسبوکار شما بخش نرمافزاری صنعت لجستیک محسوب میشود، احتمالاً با چالشهای بیشتری در بخش منابع انسانی مواجهاید. در کسبوکار خودتان تجربهای در اینباره داشتهاید؟
اگر بگویم نه، قطعاً دروغ گفتهام. بچههای حوزه IT در حوزه لجستیک بسیار مهاجرت کردهاند. در بحث حملونقل نیروهای نیمهماهر مهاجرت کمتری داشتند. بسیاری از فعالان بخش IT انگیزه رشد میخواهند و فقط دغدغه مالی ندارند. اگر هم انگیزه مالی و رشد نداشته باشند بهراحتی مهاجرت میکنند.
صاپست فرازونشیبهای بسیاری را پشت سر گذاشته و خیلی اوقات نزدیک شکست شده، اما شکست نخورده است. کمتر استارتاپی است که بتواند هشت سال از جیب بخورد و ادامه دهد، اما به دلیل اعتقادی که بچهها به این پروژه داشتند ادامه پیدا کردهایم.
صنعت لجستیک صنعتی عظیم و پرهزینه است و با چالشهای بسیار عدیدهای روبهروست. چالشهای رگولاتوری، هزینههای زیاد، سوخت و انرژی و دیگر مشکلات از چالشهای این صنعت است. سرمایهگذار در این کشور زیاد است، اما برای خرید ماشین و انبارداری و سورتینگ. بچههای نوآور که این سرمایه را دارند باید سعی کنند در حوزههای هوشمندسازی لجستیک فعالیت کنند و چون صنعت لجستیک یک صنعت سنتی است و مدیران قدیم ما هنوز در برخی موارد تفکرات سنتی دارند مالیات سنگین باعث میشود به فعالیت زیرزمینی رو بیاورند. هرچه قوانین را تسهیل کنیم و ورود سرمایهگذار راحتتر شود بهتر است. در واقع باید این اکوسیستم را دو دسته کنیم؛ یک دسته که سرمایهگذاری سنگین هزینهبر را انجام دهد و بخش دیگر بچههای نوآوری که به حوزه نرمافزار کمک فکری کنند و یک نوآوری به وجود آورند. برای مثال در حوزه توزیع میتوان هوشمندسازی انجام داد. استفاده از GPS برای مدیریت ناوگان و استفاده از اینترنت اشیا نیز میتواند مطرح شود.