دوپینگ با قرص تحریم

راست می‌گویند که هر کاری لم دارد. لم تحریم هم دست برخی شرکت‌هاست. شرکت‌ تافکو یکی از گروه‌هایی است که با آغاز زمزمه‌های تحریم در سال 1396 تأسیس شد و ظرف زمان کوتاهی توانست خود را به بازیگری مطمئن برای فولادسازان جنوب کشور تبدیل کند.
تأمین ماشین‌آلات، مواد اولیه و مایحتاج تولید کاری است که تافکو به‌خوبی از عهده آن برآمده، به طوری که در زمانی کمتر از سه سال درآمد خود را به ورای 185 میلیارد تومان رسانده است. این شرکت که یکی از رکوردداران پرش جایگاه در فهرست 500 شرکت برتر ایران است، تنها در فاصله سال مالی 1397 تا 1398 موفق شده 183 پله جایگاه خود را ارتقا دهد. این موفقیت تنها به مدد برخورداری از مزیتی حاصل شده که تافکو در حوزه بازرگانی خارجی دارد و بخشی از آن در قالب موضوع پرابهام دور زدن تحریم قابل طرح است.

این کار که بخشی از واقعیت این روزهای اقتصاد ایران است، با وجود فواید و مزایایی که برای تداوم تولید در کشور به‌ویژه در بخش فولادسازی دارد، شامل معایب بسیاری نظیر کاهش حجم اقتصاد رسمی و پیشی گرفتن بخش غیررسمی بر بخش واقعی اقتصاد است. دیگر اینکه واردات ماشین‌آلات و مواد اولیه تنها به مدد شرکت‌های خارجی‌ای ممکن خواهد شد که در جایی غیر از ایران به ثبت رسیده‌اند که همین عامل باعث خواهد شد سهم ایران از اقتصاد جهانی کمتر از آنچه هست، به نظر برسد و همین موضوع بر قدرت ملی و نیز اثرگذاری اقتصاد ایران در نظام جهانی اقتصاد تأثیر منفی خواهد گذاشت.

پیدا و پنهان بازرگانی خارجی
شرکت‌هایی که از محل بازرگانی خارجی به نان و نوایی می‌رسند، عموما برنامه خود را روی توانایی صادرات و یا واردات محصولات و خدمات بنا می‌کنند. موضوعی که نه‌تنها برای اقتصاد ایران مفید است که ارزش افزوده بالایی را عاید شرکت‌های فعال خواهد کرد. با این حال مسئله تحریم مسئله‌ای جداست و باید با عینک دیگری به آن نگاه کرد.

از آنجا که هیچ‌یک از مکانیسم‌های قانونی پذیرفته‌شده در جهان در قضیه دور زدن تحریم رعایت نمی‌شود، بنابراین فایده پروسه تنها به تهیه مایحتاج تولید محدود می‌شود و مسائلی نظیر ارزش افزوده یا تنوع مسیرهای صادراتی و وارداتی از دستور کار خارج می‌شود.
در واقع در وضعیتی که ما در آن گرفتار شده‌ایم، بایستی بابت دور زدن تحریم به طیف وسیعی از واسطه‌ها هزینه‌ پرداخت کنیم تا شاید کالایی که در حالت عادی با تخفیف قابل خریداری است، با هزینه بالاتری در دسترس شرکت‌های ایرانی قرار گیرد.

گپ و گفتی با فعالان حوزه‌های صنعت و معدن نشان می‌دهد این موضوع به حدی جدی است که گاهی برای خرید یک دستگاه حفاری بایستی به جای نرخ‌های معمول دلار در بازار، به ازای هر دلار تا 40 و حتی 45 هزار تومان نیز پرداخت کرد. در واقع دستگاه‌های موردنیاز صنعتگران و معدن‌کاران در دوره تحریم نه‌تنها با قیمتی کمتر از 25 هزار تومان به ازای هر دلار به دست نمی‌آید که باید تا بیش از 5/1 برابر بهای واقعی آن را در مسیرهایی نظیر انتقال دستگاه از مبدأ به کشورهای ثالث یا پرداخت به واسطه‌ها هزینه کرد.

در چنین شرایطی تولید در ایران نه‌تنها در نقطه بهینه خود قرار نخواهد داشت که از حالت اقتصادی نیز خارجی می‌شود. موضوعی که مستقیما تأثیر خود را بر رقابت‌پذیری اقتصاد ایران در مقایسه با اقتصاد کشورهای منطقه خواهد گذاشت. حالا این بین هر چند بازیگرانی مثل تافکو سعی می‌کنند با تسهیل شرایط دسترسی به مواد و ماشین‌آلات تولید را زنده نگه دارند که بسیار هم مفید است اما در واقع آنچه غیرقابل انکار است، بی‌اهمیت شدن تولید ایرانی برای جهان به دلیل بالا بودن هزینه تمام‌شده و پرریسک بودن خرید و انتقال آن است.

تافکو و چشم‌انداز پیش رو
با اعلام اسامی کابینه پیشنهادی دولت به مجلس، تکلیف تیم اقتصادی و چشم‌انداز پیش روی اقتصاد ایران در چهار سال آینده تا حد زیادی مشخص شده است. تأکید روی داخلی‌سازی و تداوم انزوای اقتصادی احتمالا یکی از جدی‌ترین مایه‌های سیاست‌گذاری در دولت سیزدهم باشد. موضوعی که یقینا روی تداوم فعالیت شرکت‌هایی نظیر تافکو و زنجیره فولادسازان کشور تأثیرگذار خواهد بود. از آنجا که بحران آب و خشکیدگی صنعت فولاد در کنار مسئله ناپایداری تولید برق سایه سنگینی دارد که کماکان بر فراز اقتصاد ایران است، فعالیت شرکت‌هایی نظیر تافکو که کارشان در حوزه تأمین مواد اولیه و ماشین‌آلات برای صنایع فولادی است، تحت‌الشعاع بی‌برقی و بی‌آبی خواهد بود. در عین حال رشد 4 تا 6 درصدی تقاضای جهانی برای فولاد در کنار احتمال وقوع یک توافق جدید حول برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) می‌تواند مسیر را برای گسترش سهام بازار تافکو و افزایش فعالیت آن یا انجماد فعالیت‌ها به دلیل گشایش در فضای تجارت خارجی مهیا کند.

تصور کارنگ این است که تافکو احتمالا در رده‌بندی 500 شرکت برتر ایران در سال 1400 نیز وضعیتی رو به رشد را تجربه کند اما تصور جایگاه بهتر این بازیگر در افق پنج سال آینده چیزی است درست مثل وضعیت اقتصاد ایران که در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.