رمزارزها و تجارت خارجی ایران: آیا این راه باز است؟

نشست تخصصی با موضوع «سازوکار استفاده از رمزدارایی برای تجارت خارجی» توسط کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق ایران برگزار شد. محمدرضا طلایی، رئیس کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق ایران؛ امیر عابدی، رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق ایران و احمد صالحی، فعال صادراتی و پژوهشگر اقتصادی، در این نشست حضور داشتند.

محمدرضا طلایی، رئیس کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق ایران با اشاره به اینکه صنعت بلاکچین با رشد سریعی در دنیا در حال حرکت است، افزود: «کشورهای بسیاری در حال استفاده از این پتانسیل هستند تا بتوانند با استفاده از این صنعت امنیت و شفافیت خود را افزایش داده و با حذف واسطه‌گری و موانع جغرافیایی، هزینه‌های تجارت خود را کاهش دهند و روند تجارت را تسهیل کنند.»

به گفته او، در این راستا کشور ما نیز چاره‌ای به‌جز قرار گرفتن در این جریان و همسو شدن با سایر کشورهای دنیا را ندارد؛ بنابراین باید از ویژگی‌های صنعت بلاکچین استفاده کند تا بتواند در بخش تجاری و در زمینه اسناد تجاری هوشمند بهره‌مندی بیشتری را به دست آورد. از این رو از ابتدای دوران کرونا تاکنون ۵۸ برنامه دیجی‌تاک برگزار شده تا بتوان به افزایش نقش ICT در توسعه کسب‌وکارها کمک کرد.

طلایی بر این باور است که در سازمان توسعه تجارت آمادگی صدور پروانه صادراتی برای صادرات فناوری اطلاعات وجود دارد. با این حال نباید ارز حاصل از صادرات فناوری اطلاعات منوط به بازگشت ارز در چرخه سیستم بانکی کشور باشد تا بتوان شاهد صادرات فناوری اطلاعات و محتوای دیجیتال با رقم‌های خرد و در ادامه با رقم‌های چند میلیون دلاری باشیم.

اتریوم؛ بستری برای قرارداد هوشمند
طبق صحبت‌های صالحی، از بین تمامی بلاکچین‌های موجود یکی از بهترین بسترهایی که می‌تواند خدمات قرارداد هوشمند را فراهم ‌کند، اتریوم است؛ با این تفاوت که به کوین اتر ارتباطی ندارد. به گفته او، اتریوم بهترین نوع خدمات را برای این نوع از قراردادها ارائه می‌دهد، همچنین از مقبولیت عمومی برخوردار است؛ از این رو قرارداد هوشمند می‌تواند در کنار مسیر رایج نقل‌وانتقال پول از طریق بانک، ارزش جدیدی را از جمله امنیت، کاهش هزینه، سرعت و روند خودکار پروسه ایجاد کند.

او با بیان اتفاقاتی که در مدت پنج ماه گذشته در بانک مرکزی و سازمان توسعه تجارت در زمینه نحوه استفاده از رمزارزها برای واردات و صادرات رخ داده، گفت: «آیین‌نامه‌ها و مصوبات لازم برای استفاده از رمزارزها در زمینه صادرات و واردات به سرانجام رسیده و روند عملیاتی آن به‌زودی و به‌صورت پایلوت اجرایی خواهد شد؛ با این حال روند معامله با استفاده از رمزارز برای واردات در گام اول با استفاده از رمزارز استخراج‌شده خود، در گام دوم استفاده از رمزارز غیر و در گام بعدی استفاده از رمزارز حاصل از صادرات صورت خواهد پذیرفت که پیاده‌سازی روند اجرایی آن نیز در مرحله نهایی قرار دارد و در ادامه به سامانه جامع تجارت متصل خواهد شد، همچنین برای صادرات تدابیری در نظر گرفته شده تا حداقل تداخل را با رویه‌های فعلی داشته باشد.»

رمزارزهای حاصل از استخراج داخلی و واردات
به گفته امیر عابدی، رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق ایران و رئیس اتاق ایران و قزاقستان، در طول سال‌های اخیر با چالش‌هایی در زمینه انتقال ارز مواجه هستیم، با این وجود مصوبه‌ای در سال ۱۳۹۹ توسط هیئت‌وزیران مبنی بر ضوابط ناظر بر چگونگی استفاده از رمزارزهای حاصل از استخراج داخلی توسط واحدهای صنعتی برای پرداخت‌های ارزی در زمینه واردات به تصویب رسید که این مصوبه به‌دلیل موانع قانونی که وجود داشته، تاکنون عملیاتی نشده است.

رئیس اتاق ایران و قزاقستان معتقد است که تجارت امروز با روند حال حاضر خود با ارزشی برابر صدها هزار میلیارد دلار و از طریق کانال بانکی صورت می‌گیرد و این روش‌های جدید به روند طبیعی تجارت امروز دنیا تبدیل نشدند. در ادامه عابدی اشاره کرد که در دو دهه گذشته شرکت‌های بزرگ از قدرت و لابی‌های سنگینی در زمینه مبادلات تجاری برخوردار هستند و به‌دلیل قدرتی که دارند، به‌آسانی دچار مشکل نمی‌شوند؛ همچنین باید در نظر داشت که بیش از ۲۰ میلیارد دلار از سهم صادرات کشور، توسط شرکت‌های بزرگ و دولتی انجام می‌شود، بنابراین می‌توان گفت که این شرکت‌های کوچک هستند که در توفان تغییرات ارزی و سیاست‌گذاری‌های اشتباه دولت‌ها دچار مشکل می‌شوند.

او بر این باور است که شرکت‌های خریدار و فروشنده، به‌دلیل وجود مباحثی قبیل شفافیت مالی، حسابداری، مالیاتی و پول‌شویی، نمی‌توانند تجارت خود را در خارج از شبکه بانکی انجام دهند. به گفته او، صادرات ایران با کشورهای همسایه و منطقه اوراسیا بیش از ۱۰ میلیارد دلار است؛ با این حال امکان جابه‌جایی پول از طریق رمزارز نخواهد بود و این مبادلات بین طرفین باید از طریق انتقال ارز توسط سیستم بانکی یا انتقال کالا صورت بگیرد. با این وجود می‌توان بخشی از تعهدات ارزی خود را خارج از عرف بین‌المللی و از طریق رمزارز انجام داد.