زیروبم اکوسیستم نوآوری خوزستان

استان خوزستان را با سال‌های جنگ و تاثیرات اقتصادی و البته منابع نفتی‌اش می‌شناسیم. اما این روزها که هم خا‌م‌فروشی تقبیح می‌شود، هم تحریم‌های بین‌المللی راه را بر صادرات آزاد نفت بسته و هم این استان با مشکلات قابل‌توجهی مواجه است، وقتش رسیده پای اقتصاد نوآوری به این استان نیز باز شود. هر چند حسام سردارلو، مدیر مرکز نوآوری «اروندتک» واقع در منطقه آزاد اروند، معتقد است که خیلی وقت است کسب‌و‌کارهای نوآور در این استان شروع به فعالیت کرده‌اند اما تمرکز روی تهران و چند شهر دیگر باعث شده آن‌ها نادیده گرفته شوند. سردارلو می‌گوید این مرکز در تلاش است با ارتباطی که با صنعت، دانشگاه و نهادهای حاکمیتی برقرار کرده، مشکلات را از پیش پای کسب‌و‌کارهای نوآور این استان بردارد و در راه رسیدن به توسعه پایدار یاریشان کند.

مرکز نوآوری اروندتک از چه زمانی شروع به فعالیت کرده و چه مأموریتی را برای خود تعریف کرده‌ است؟
پیشنهاد ایجاد مرکز نوآوری اروندتک از سوی شورای عالی مناطق آزاد بود و از اواسط سال 99 این مرکز در منطقه آزاد اروند و در نزدیکی شهر خرمشهر افتتاح شد. پیش از آن ما در کارخانه نوآوری آزادی مستقر بودیم و به عنوان «شتابدهنده سلامت الکترونیک کارا» فعالیت می‌کردیم. پس از آنکه پیشنهاد این کار ارائه شد، به مدت شش ماه بررسی‌های لازم را انجام دادیم و منطقه آزاد اروند را به خاطر پتانسیل‌های خوبی که در این منطقه وجود دارد، انتخاب کردیم. در ابتدای کار یک‌سری دوره‌های آموزشی رایگان برگزار کردیم که مقدمات راه‌اندازی کسب‌وکار در استان خوزستان بود. حدود دو هزار نفر در این وبینارها شرکت کردند که 1700 نفرشان از استان خوزستان و شهرهای مختلف این استان بودند. در نهایت 12 تیم انتخاب و وارد دوره پیش‌شتابدهی ما شدند.
ما به واسطه تفاهم‌نامه‌ای که با مراکز دانشگاهی استان منعقد کرده‌ایم، قصد داریم مقدمات یک اکوسیستم نوآوری را در استان خوزستان فراهم کنیم. همچنین با پارک علم‌ و فناوری استان خوزستان تفاهم‌نامه‌ای داریم که پیرو آن تیم‌های استارتاپی مرکز بتوانند از همه تسهیلاتی که پارک علم و فناوری در اختیار کسب‌وکارهای نوآور قرار می‌دهد، استفاده کنند. به علاوه با هدف جلب سرمایه‌ برای کسب‌وکارهای نوآور استان خوزستان، تفاهم‌نامه‌ای را با شرکت‌های «شناسا» و «فناپ‌تک» امضا کرده‌ایم و استارتاپ‌‌هایی را که در حوزه‌های فین‌تک و سایر حوزه‌های مرتبط با این شرکت‌ها هستند، به آن‌ها معرفی می‌کنیم.

آیا مرکز نوآوری اروندتک حوزه‌های مشخصی را تحت پوشش قرار می‌دهد یا محدودیتی در این زمینه ندارد؟
حوزه‌های تخصصی که روی آن‌ها تمرکز کرده‌ایم امنیت غذایی، سلامت و فناوری اطلاعات است. برای مثال در نظر داریم با کمک هوش مصنوعی و تکنولوژِی‌هایی مثل اینترنت اشیا (IoT) فناروی‌های نوین را وارد حوزه امنیت غذایی کنیم. چون درخواست‌ها بسیار زیاد بود، یک تیم تحقیق و توسعه تشکیل دادیم و روی چند حوزه مشخص دست گذاشتیم که هم دانشش را داشته باشیم و هم امکان موفقیتمان در آن بیشتر باشد.

چه امکانات و منابع مالی در اختیار گروه‌های نوآور قرار می‌دهید و در مقابل چقدر سهام از این تیم‌ها دریافت می‌کنید؟
در دوره پیش‌شتابدهی تمام امکانات اعم از فضای کار اشتراکی مجهز و شبکه منتورینگ در اختیار تیم‌ها قرار می‌گیرد. روی تیم‌هایی که وارد دوره شتابدهی ما شوند، در قالب وی‌سی سرمایه‌گذاری می‌کنیم و در کنار آن کمک می‌کنیم شرکتشان را ثبت کنند و کسب‌و‌کارشان پا بگیرد. دوره پیش‌شتابدهی‌مان بیشتر حالت تحقیق و توسعه دارد و در دوره شتابدهی سیدمانی در اختیار تیم‌های نوآور قرار می‌‌‌گیرد. سقف آن حدود 100 میلیون تومان است، ولی میزان آن برای هر موردی متفاوت است. ممکن است کار یک تیم با 15 میلیون تومان راه بیفتد و تیمی دیگر به چندین برابر سرمایه نیاز داشته باشد. همچنین به واسطه اکوسیستمی که در استان ایجاد کرده‌ایم، اگر تیم‌ها در زمینه گرفتن مجوز و سایر حوزه‌های مرتبط با مراجع قانون‌گذار به مشکلی بربخورند، با حوزه‌های حاکمیتی استان وارد تعامل می‌شویم و سعی می‌کنیم مشکل را برایشان برطرف کنیم. سهامی که از تیم‌ها دریافت می‌کنیم نیز بسته به سرمایه‌ای است که در اختیار تیم‌ها قرار می‌‌گیرد، ولی در نهایت بیش از 25 درصد نخواهد بود.

تا به حال خروجی‌ای هم داشته‌اید؟ اگر چنین بوده، کسب‌و‌کارها در چه حوزه‌هایی فعال بوده‌اند؟
ما معمولا یک دوره شش‌ماهه‌ را برای پیش‌شتابدهی در نظر می‌گیریم و بعد از آن تیم‌ها وارد دوره شتابدهی می‌شوند که معمولا سه تا چهار ماه به طول می‌انجامد. در حال حاضر پنج تیم از 12 تیممان‌ به دوره شتابدهی راه پیدا کرده و سرمایه در اختیارشان قرار گرفته است. از میان استارتاپ‌های تحت حمایتمان می‌توانم «هوم ایران» را مثال بزنم که در زمینه قفل‌های هوشمند فعالیت دارد. یکی دیگر از استارتاپ‌ها «اینفود» است که در حوزه امنیت غذایی فعال است.

با توجه به تمرکز اکوسیستم نوآوری در تهران از ابتدا به عنوان یک فرصت به استان خوزستان نگاه کردید یا به عنوان یک ریسک؟ نسبت به چشم‌اندازی که در شروع فعالیتتان داشتید، میزان موفقیت خودتان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
استان خوزستان مثل طلایی است که رویش را خاک گرفته باشد. وقتی از دور نگاه می‌کنید، تپه‌ای خاک می‌بینید، ولی وقتی واردش می‌شوید با تپه‌ای طلا مواجه خواهید شد. وقتی در تهران بودیم، به سراغ هر تیمی می‌رفتیم می‌گفتند ما شتابدهنده داریم، ولی در استان خوزستان به دلیل اینکه متصدی فناوری و نوآوری وجود ندارد، راحت‌تر وارد شدیم و مورد استقبال هم قرار گفتیم. علیرغم همه محدودیت‌ها، یکی از مزیت‌های مهمی که استان خوزستان دارد این است که صنایع زیادی در آن مستقر هستند و ما می‌توانیم به صورت استارتاپ استودیو نیز عمل ‌‌کنیم. به این صورت که نیازهای صنعت را شناسایی کنیم و طی وبینار یا رویدادهای ارائه معکوس این نیازها را با دانشجوها در میان بگذاریم و آن‌ها برای این نیازها راه‌حل‌های فناورانه ارائه کنند. به این ترتیب تیم‌هایی تشکیل و وارد دوره شتابدهی‌مان ‌می‌شوند و سرمایه‌گذاری اولیه روی آن‌ها انجام می‌شود. به طور کلی استارتاپ استودیو در استان خوزستان خیلی خوب جواب داده است.

چه برنامه‌هایی برای ادامه فعالیت‌ دارید؟
یکی از چشم‌اندازهای ما این است که با افزایش تعداد شعب از تمام نقاط استان درخواست بگیریم. برای مثال از دزفول و بهبهان درخواست‌هایی داشته‌ایم که به دلیل نداشتن شعبه، درخواست‌ها را رد کرده‌ایم. بعد از تمام شدن کرونا قصد داریم بازار سه میلیونی بصره را هم به بازار هدف خودمان تبدیل کنیم. همچنین منطقه آزاد اروند با داشتن لجستیک دریایی، ریلی و هوایی ارتباطات خیلی خوبی نیز با کشور عراق دارد. چشم‌انداز ما این است که خدمات استارتاپ‌هایمان را به عراق یا کشورهایی مثل کویت و لبنان هم ارسال کنیم. به طور کلی امیدواریم صادرات را هم به فعالیت‌های استارتاپ‌هایمان اضافه کنیم. به دلیل برخورداری منطقه آزاد اروند از معافیت‌های مالیاتی دست استارتاپ‌ها از این جهت باز است.

به نظر شما اکوسیستم نوآوری کشور چه نقاط ضعف و قوتی دارد و به چه آفاتی مبتلاست؟
قبلا می‌گفتیم هر ایرانی یک استارتاپ، ولی حالا می‌توانیم بگوییم هر ایرانی یک شتابدهنده و مرکز نوآوری! یکی از آفت‌های بزرگ این اکوسیستم رشد قارچی مراکز شتابدهنده در تهران است که باعث می‌شود نگاه معاونت علمی بیشتر متوجه تهران باشد و در نتیجه استارتاپ‌هایی که در سایر استان‌ها و مخصوصا استان‌های محرومی مثل خوزستان راه‌اندازی می‌شوند، نادیده گرفته شوند. این موضوع به ضرر استارتاپ‌هایی که در این استان پا گرفته‌اند، تمام می‌شود. یک نمونه‌ از استارتاپ‌هایی که شخصا پیدا کردم یک استارتاپ اهوازی به اسم «جاده» است که کار خود را از مرکز رشد دانشگاه شهید چمران شروع کرده، خودش به دنبال سرمایه‌گذار رفته و الان یکی از استارتاپ‌های موفق در زمینه لجستیک B2B است.