کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. رسانهای که نسخه چاپی آن هر هفته شنبهها منتشر میشود و وبسایت و شبکههای اجتماعیاش هر ساعت، اخبار و تحولات این بخش از اقتصاد را پوشش میدهند. در کارنگ ما تلاش داریم کسبوکارهای نوآور ایرانی، استارتاپها، شرکتهای دانشبنیان و دیگر کسبوکارها کوچک و بزرگی که در بخشهای مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخشهای اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانهای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
«سرو نیرو» نام شرکتی است کوچک در استان فارس که در گزارش سال 1399 سازمان مدیریت صنعتی وضعیت بسیار جالبی دارد. سرو نیرو طبق این گزارش موفق شده در فاصله تنها یک سال درآمد خود را از محدوده 30 میلیارد تومان به ورای 220 میلیارد تومان برساند. این سازنده تجهیزات برقی و دستگاههای پیشرفته صنعتی که همکاری دیرینهای با صنایع برق و ماشینآلات آلمان دارد، برای شرکتهای دولتی خدماترسان وطنی یک بازوی اجرایی و فنی – مهندسی قوی است.
سرو نیرو که در گزارش سال 98 سازمان مدیریت صنعتی جایی در فهرست 500 شرکت برتر ایران نداشته است، هماکنون یکی از بازیگران اصلی صنعت تجهیزات و تولید قطعات صنعت برق است که در تأمین قطعات پستهای GIS و LBS در سطحی عالی به کار مشغول است.
از آنجا که صنعت برق ایران یکی از بخشهای تابآور در مقابل تحریم طی یک دهه اخیر بوده است، بخش مهمی از توان بنگاههای داخلی صرف تولید قطعات و مایحتاجی شده که بازیگران بزرگ در نیروگاهها و شبکه توزیع، آنها را سفارش میدهند. سرو نیرو که کار خود را با تولید اسپات، بوشینگ دیواری و پلاگین و مقره خازنی شروع کرده، امروز در بسیاری از مناقصات فرااستانی بهراحتی قادر به رقابت با بازیگران بزرگ ملی است.
جهش خیرهکننده سرو نیرو به لطف برنده شدن در تعداد کثیری از مناقصات و تحویل طرح در زمانی مناسب بوده است. شواهد موجود نشان میدهد در سال مالی 1397 که مبنای گزارش IMI500 در سال 98 بوده، سرو نیرو تنها حدود 33 میلیارد تومان در سال درآمد داشته است. با این حال این عدد در سال 1398 که مبنای گزارش 99 سازمان مدیریت صنعتی بوده به مرز 224 میلیارد تومان رسیده است. عددی که خبر از جهش درآمدی این شرکت کوچک به عدد 10 تا 20 میلیون دلار در این سال میدهد.
این شرکت که امکانهای بسیاری برای افزایش درآمد در بازار ایران دارد، قادر است با اندکی تغییر فضا در خاورمیانه درآمد بسیار بیش از این را از بازارهای خارجی به دست آورد. از آنجا که کشور در زمینه صدور خدمات فنی – مهندسی پتانسیل بسیار بالایی دارد، ورود به بازارهای خارجی از جمله عراق، افغانستان، تاجیکستان و آسیای میانه میتواند به رشد بیش از پیش درآمدهای سرو نیرو بینجامد.
سوئیچگیرهای عایق گازی (GIS)که یکی از ساختههای پیچیده صنعت برق است، توسط سرو نیرو در سالیان اخیر در کشور تولید شده و به متقاضیان تحویل میشود. این دستگاه که تا پیش از این از کشورهای اروپایی وارد میشد، به نظر از اهمیت بالایی در صنعت توزیع برق برخوردار بوده و سرو نیرو نیز یکی از معدود سازندگان این قطعات در ایران است.
همین عامل نیز احتمالا باعث شده تا در نهایت درآمد شرکت به یکباره رشدی 568 درصدی را تجربه کند. این عدد که از شش برابر شدن درآمد یک بنگاه کوچک در فاصله تنها یک سال حکایت دارد، پتانسیل تولید ثروت از توان دانشگاههای فنی – مهندسی کشور را به نمایش میگذارد.
سرو نیرو که این تکنولوژی را از برند ABB سوئیس دریافت کرده، پس از اخذ استانداردهای لازم برای همکاری با طرف اروپایی، موفق شده فناوری خود و کشور را در حوزه سوئیچگیرهای عایق گازی (GIS)ارتقا دهد. کاری که گرچه بیشباهت به مونتاژ محصول نیست اما اگر درهای صادرات به روی کشور باز و تحریم برطرف شود، امکان تحول این تکنولوژی پس از صدور به سایر همسایگان از طریق برندهایی همچون سرو نیرو وجود دارد.
ابعاد صنعت چقدر است؟
از دو منظر میتوان ابعاد صنعت و بازار برق و تجهیزات برقی را رصد کرد. در گزارش اخیر دیوان محاسبات پیرامون وضعیت پرداخت یارانه انرژی در ایران، مشخص شده کشور 42 درصد از کل یارانه انرژی خود را از طریق مصرف برق ارزان به افراد پرداخت میکند. موضوعی که سالانه به ورای 18 میلیارد دلار میرسد. از آن سو حجم کنونی مطالبات نیروگاهها از دولت طبق گفته مقامات توانیر به مرز 60 هزار میلیارد تومان رسیده که رقم بسیار بزرگی است.
گذشته از این گفتههای علیرضا کلاهی صمدی از فعالان صنعت برق و رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران از حجم عظیم پتانسیل صادراتی در کشور در صنعت برق حکایت دارد. به گفته این کارآفرین، ایران به عنوان یکی از 10 بازیگر بزرگ صنعت مس جهان قادر است صادرات کنونی خود را که حدود یک میلیارد است، تا 10 میلیارد دلار از محل فروش برق و خدمات ناشی از این حوزه به عراق و تا 25 میلیارد دلار به سرتاسر جهان ارتقا دهد. چنین پتانسیلی آنقدر بالاست که بتوان صدها شرکت همپای سرو نیرو تأسیس کرد و در جرگه صادرکنندگان خدمات فنی – مهندسی قرار داد.
مشکل برقکاران کجاست؟
مشکل که زیاد است. از سرکوب قیمت و عدم پرداخت مطالبات نیروگاهها توسط دولت تا ممنوعیت صادرات برق که همگی در سطح کلان، افق صنعت را کدر و کوتاه کردهاند. در سطح خرد نیز وضعیت ارزی و برخی شیوههای نامناسب عقد قرارداد شرایط بدی را به بازیگران این بخش تحمیل کرده است. سرو نیرو که یکی از صدها بازیگر کوچک و بزرگ صنعت برق ایران است، همچون رقبایش برای توسعه بازار از چند ناحیه دچار مشکل است.
راهاندازی مناقصات در شرایط شوک ارزی و تحولات تورمی بسیار پرریسک است و با توجه به نیاز شرکت به خرید خارجی میتواند درآمدهای آتی این مجموعه را تحتالشعاع قرار دهد. با وجودی که در قوانین ابلاغی برنامه و نیز برنامههای بودجه سالانه بندهایی در خصوص تعدیل نرخ مناقصات با بهای روز ارز گنجانده شده، اما این موارد تا رفع نوسانات از اقتصاد ایران خواهد توانست شرکتهای کوچکی نظیر سرو نیرو را بهراحتی زمینگیر کند. از آنجا که حجم واردات سالانه مواد و تجهیزات برقی به خارج از کشور بیش از 2/1 میلیارد دلار است که این مواد و تجهیزات برای تداوم تولید واحدهای صنعتی حیاتی هستند، نوسانات ارزی میتواند ضربه هولناکی را به پیکر شرکتها وارد کند.
از آن سو به واسطه اینکه در بخشهایی از صنعت سرکوب قیمت توسط دولت رواج دارد، بنگاهها در مقابل نوسانات کاملا خلع سلاح شدهاند. اصلاحاتی در سطوح خرد و بازاری صنعت و نیز سطوح سیاستگذاری و کلان بخش انرژی خواهد توانست مسیر را برای جهش دوباره بنگاههایی همچون سرو نیرو فراهم کند. فعلا البته باید منتظر گزارش سال 1400 سازمان مدیریت صنعتی باشیم.