کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. رسانه‌ای که نسخه چاپی آن هر هفته شنبه‌ها منتشر می‌شود و وب‌سایت و شبکه‌های اجتماعی‌اش هر ساعت، اخبار و تحولات این بخش از اقتصاد را پوشش می‌دهند. در کارنگ ما تلاش داریم کسب‌وکارهای نوآور ایرانی، استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر کسبوکارها کوچک و بزرگی که در بخش‌های مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخش‌های اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانه‌ای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
فعالان حوزه تجارت الکترونیکی معتقدند اصلی‌ترین عامل رشد نکردن این حوزه، قاچاق کالاست. به گفته آنها، کسبوکارها اگر غیرقانونی کار کنند می‌توانند سهم بیشتری از بازار بگیرند، اما به دلیل شفافیت کسب‌وکارهای این حوزه، کانال‌های تلگرامی و اینستاگرامی با قاچاق بخشی از سهم بازار را دریافت می‌کنند. آنها معتقدند اگر برای این مسئله راه‌حلی پیدا شود، بخشی از چالشهای فعالان این حوزه حل می‌شود.
میزگرد موبایل و تجارت الکترونیکی در دومین کنگره موبایل ایران برگزار شد. در این میزگرد مجید مظاهری، قائم‌مقام مدیرعامل بانی‌مد؛ مسعود شاهمرادی، مدیرعامل فروشگاه اینترنتی خانومی؛ حسین حیدر، رئیس هیئت‌مدیره تکنولایف و کیارش عباس‌زاده، مؤسس اسنپ‌فود و خانه کسب‌و‌کار، به چالشهای حوزه تجارت الکترونیکی و ارتباط آن با موبایل پرداختند و درباره برنامه‌های کسب‌و‌کار خودشان توضیح دادند.
سهم تجارت اجتماعی در ایران ۳ درصد است
مجید مظاهری، قائم مقام مدیرعامل بانی‌مد، درباره جایگاه ایران در بازار تجارت الکترونیکی گفت: در سالیان گذشته سهم بازار تجارت الکترونیکی در ایران ٢ درصد بوده است اما هم‌اکنون این سهم به ۶ درصد رسیده است؛ ٣ درصد برای پلتفرم‌ها و ٣ درصد سوشال یا تجارت اجتماعی است. ٣ درصد سهم تجارت اجتماعی به معنی اهمیت موبایل در این حوزه است؛ زیرا کاربر برای استفاده از این فضا از موبایل استفاده می‌کند.»
او ادامه داد: «آمار تجارت الکترونیکی جهان نشان می‌دهد سال ٢٠٢٢ نسبت به سال ٢٠٢١ رشد برخی از کشورها در حوزه تجارت الکترونیکی کاهش یافته است. انگلیس، آمریکا و کانادا در این حوزه رشد رو به پایین را تجربه کرده‌‌اند، اما در مقابل برخی از کشورهای اطراف خلیج فارس مثل امارات و قطر بین ۷ تا ٩ درصد افزایش یافتند و اندونزی با افزایش ۶٠درصدی تحول چشمگیری در این حوزه یافت. سهم بازار تجارت الکترونیکی این کشور اکنون نزدیک به انگلیس و آمریکاست.»
مظاهری با اشاره به آمارهای رشد بانی‌مد اظهار کرد: «بانی‌مد سال گذشته حدود ١١۶ درصد در حوزه استفاده کاربر از موبایل رشد کرده و با توجه به داده‌های موجود، ۵۵ درصد افراد از اینترنت موبایل استفاده می‌کنند و ٧٣ درصد تجارت الکترونیکی دنیا با موبایل انجام می‌شود که به معنی رشد این حوزه در آینده است و باید سعی کنیم تجربه مشتری را راحت‌تر کنیم؛ مثلاً مشتری بتواند با کلیک ساده خرید کند.»
او ادامه داد: «بانی‌مد روزانه حدود ٢۵ میلیون کاربر و چهار میلیون کاربر فعال دارد که از بانی‌مد خرید می‌کنند. ما به بازاری ورود می‌کنیم که با فضای کار ما مشترک باشد. بازار ما بازار سبک زندگی است و قرار نیست حتماً بفروشیم. ایجاد سبک زندگی هم بخشی از فعالیت ماست. ما از برند «جین‌وست» شروع کردیم و الان بیش از هزار برند در حوزه‌های مختلف در پلتفرم ما فعالیت می‌کنند.»
قائم‌مقام مدیرعامل بانی‌مد با تأکید بر چالش‌هایی که در این حوزه دارند اضافه کرد: «از چالشهای ما رگولاتوری و کالای قاچاق است. سهم کالای قاچاق جدی است، زیرا ما شفاف کار می‌کنیم. اگر غیرقانونی کار کنیم می‌توانیم سهممان را بگیریم. ۳ درصد تجارت الکترونیکی از ۶ درصد تجارت اجتماعی است. کانال‌های تلگرامی و اینستاگرامی قاچاق می‌فروشند، اما ما نمی‌توانیم آن کالا را بفروشیم؛ درنتیجه وقتی کاربری برای خرید برندی به سمت ما می‌آید، ما آن برند را نداریم و او به سمت قاچاق می‌رود. اگر برای این موضوع راه‌حلی پیدا شود، بخشی از چالشهای ما حل می‌شود.»
او در پایان گفت: «رفتار مصرف‌کننده با سرعت بیشتری در حال پیشروی است. قدرت خرید کم شده و اهمیت BNPLها بیشتر شده است. خرید اقساطی سهم تفکیک‌نشدنی کسب‌وکارهاست؛ در نتیجه در آینده ما هم به خرید اقساطی فکر می‌کنیم.»
کندی اینترنت؛ عامل کندی تجارت الکترونیکی
در ادامه مسعود شاهمرادی، مدیرعامل فروشگاه اینترنتی خانومی، با تأکید بر این نکته که سال ۱۳۹۳ بهترین سال در حوزه تجارت الکترونیکی بود گفت: «دلیل اهمیت سال ۱۳۹۳ در حوزه تجارت الکترونیکی، موبایل بود. تجارت الکترونیکی در ایران تا قبل از فراگیر شدن اینترنت روی موبایل، روند کند و تراکنش کمی داشت. بیشتر کسب‌وکارهایی که در دهه ۱۳۸۰ شروع به فعالیت در تجارت الکترونیکی کردند و تا سال ١٣٩١ ناامید شدند، حذف شدند و همه کسب‌وکارهایی که به این تغییر رسیدند رشد کردند. سال ١٣٩٢ شیب رشد تجارت الکترونیکی آمریکا در دهه ۱۹۹۰ میلادی با شیب رشد تجارت الکترونیکی در دهه 1390 شمسی نسبتاً یکی بود. در آن زمان من حدس می‌زدم که این شیب صعودی ادامه‌دار باشد و با انفجار فروش اینترنتی در ایران مواجه شویم. البته اتفاقات سال ١٣٩٧ که مربوط به برجام بود، باعث خروج سرمایه از این صنعت شد.»
شاهمرادی با اشاره به روند رشد خانومی توضیح داد: «خانومی را در سال ١٣٩٣ تأسیس کردیم. در سال ١٣٩۶ فضای اجتماعی قدرت خوبی داد و رشد سریعی ایجاد کرد و ما هم سرمایه کمتری برای جذب مخاطب هزینه کردیم. تا سال ۱۳۹۸ این مسیر خیلی خوب پیش رفت. امروز به این فکر می‌کنیم که آیا خانومی در تجارت الکترونیکی می‌تواند با وب‌سایتی که واسطه و عرضه‌کننده محصولات است، بازیگر متفاوتی باشد. ما فکر می‌کنیم هستیم.»
مدیرعامل فروشگاه اینترنتی خانومی تأکید کرد که تولیدکننده احتیاج به اطلاعات دارد تا بازار را برایش روشن و شفاف کنند و زنجیره ارزش درست ایجاد شود، زیرا مصرف‌کننده هرچه مطمئن‌تر باشد که مستقیم‌‌تر به تولیدکننده وصل است، اعتمادش به تولیدکننده بیشتر می‌شود. او گفت: «شفافیت عنصر ذاتی تجارت الکترونیکی است. اگر در تجارت الکترونیکی شفافیت نباشد، فرصت اعتماد به بازیگر این حوزه از بین می‌رود و چیزی به دست نمی‌آید. تجارت الکترونیکی ابزاری است که باعث شده داده در دنیا درست و دقیق دسته‌بندی شود.»
شاهمرادی درباره چالشهای این حوزه اضافه کرد: «مهم‌ترین چالش حاکمیت باید رشد اقتصادی باشد. اگر از منظر بنگاه اقتصادی به صنعت تجارت الکترونیکی نگاه کنیم، درمی‌یابیم که در بازه زمانی سه‌ساله می‌‌توان بیست برابر رشد داشت. در بازه زمانی ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۸ دیدیم که بنگاه‌های تجارت الکترونیکی رشد صدبرابری را هم تجربه کردند. اما چند چالش جدی وجود دارد؛ یکی از مهم‌ترین چالش‌ها رگولاتوری یا حاکمیت است که توجه به بهترین فرصت نمی‌کند.»
او ضمن بیان اینکه چالش بعدی کسبوکارها منابع انسانی است، بیان کرد: «به دلیل اینکه فرصت رشد را از صنعت می‌گیریم، چالش منابع انسانی را شدیدتر می‌کنیم.»
شاهمرادی در ادامه عنوان کرد: «چالش تأمین منابع مالی برای رشد، چالش بعدی است. یکی از چالش‌ها این است که شفافیت را از لایه قیمت فروش حذف می‌کنیم. اکنون میانگین یک میلیون نقطه فروش کالای قاچاق در کشور وجود دارد. گفته می‌شود برای حمایت از تولید، این سهم مشخص حذف شود، اما به شفافیت قیمت توجه نمی‌‌کنند و شفافیت فروشندگان خرد از بین می‌رود و با حذف کردن ۳ درصد از شبکه، ٩٧ درصد را غیرشفاف می‌کنند. به جای کمک به تولید، تولید را حذف می‌کنند.»
اما به نظر می‌آید شاهمرادی به فضای موجود در کشور امیدوار است. او ادامه داد: «با وجود همه پیچیدگی‌ها فرصت بزرگی در کشور وجود دارد. یکی از نکات مثبت این است که همه بازیگران تجارت الکترونیکی ایران سرمایه‌گذاری و دارایی دارند و اگر این دارایی‌ها روی همه اشتراک‌گذاری شود، فرصت رشد بزرگی برای همه ایجاد می‌کند. بر همین اساس ما یک آژانس تخصصی زیبایی را با همکاری تپسل ایجاد کردیم. پلتفرم از تپسل است؛ جذب مشتری، داده و کمپین را خانومی انجام می‌دهد. در سه تجربه اول تمام رکوردهایمان با این همکاری شکسته شد.»
اهمیت خرید اقساطی در تجارت الکترونیکی
در ادامه میزگرد، حسین حیدر، رئیس هیئت‌مدیره تکنولایف، اصلی‌ترین چالش خرده‌فروشی آنلاین را کاهش قدرت خرید مردم دانست و ادامه داد: «با وجود اقتصادی که داریم قدرت خرید مردم بسیار ضعیف شده است. برای همین ما بخش خرید قسطی را ایجاد کرده‌ایم تا مصرف‌کننده نهایی بتواند کالای مدنظرش؛ بهویژه کالای دیجیتال و موبایل را تهیه کند. در همین راستا امسال هدف‌گذاری یک‌همتی را برای فروش کالا و بهویژه کالای دیجیتال داریم. موضوع بعدی تأمین کالاست. تأمین کالا جزو مسائل اساسی در سال جاری است، زیرا تخصیص ندادن ارز، این حوزه را با چالش روبه‌رو می‌کند. البته این موضوع در دسترس حاکمیت است و کاری از دست ما برنمی‌آید.»
حیدر درباره دغدغه اصلی‌شان که کالای قاچاق است، اضافه کرد: «در بخش تجارت الکترونیکی ما آینه اقتصاد خرد کشوریم. یکی از دغدغه‌های اصلی ما کانال‌های فروش کالاهای قاچاق است. ما می‌توانیم شفاف باشیم، اطلاعات دقیق ارائه دهیم و کالای فنی درستی را توزیع کنیم اما این شفافیت‌ها خیلی دیده نمی‌شود و کانال‌های فروش قاچاق آسیب‌زننده‌اند.»
همچنان با اینترنت چالش داریم
رئیس هیئت‌مدیره تکنولایف با اشاره به ظرفیت‌های این حوزه توضیح داد: «در اکوسیستم آنلاین ظرفیت‌های زیادی وجود دارد. در صنعت لندتک و لجستیک نیز ظرفیت وجود دارد. حاکمیت هم دوست دارد نقش حاکمیتی داشته باشد و توسعه برای کشورمان باشد. ما به‌عنوان بخش خصوصی می‌توانیم به این روند و به رشد ۳ درصدی کمک کنیم.»
همچنین کیارش عباس‌زاده، مؤسس اسنپ‌فود و خانه کسب‌و‌کار درباره چالش‌هایشان گفت: «چالشی که در سال‌های ۱۳۸۸ و ۱۳۹۸ داشتیم این بود که اینترنتی سفارش می‌گرفتیم اما به دلیل فیلترینگ، سایت ما بالا نمی‌آمد و مجبور بودیم نرم‌افزار بنویسیم و به پایگاه داده خودمان وصل شویم و تلفنی سفارش بگیریم. در آن زمان ما برای رستوران‌ها پنلی درست کرده بودیم که بتوانند وصل شوند و سفارش‌ها را ببینند، اما در سال ۱۳۸۸ زیرساختی برای گرفتن اینترنت نبود. اکنون با گذشت این همه سال همچنان چالش اینترنت را داریم؛ حتی زمانی که سرعت اینترنت خوب است نمی‌توانیم اعتماد کنیم که به همین شکل بماند. این یکی از چالشهای اصلی تجارت الکترونیکی است، بر همین اساس ما همیشه فکر می‌کنیم که یک فضای سنتی را هم نگه داریم که اگر فیلتر شدیم یا اینترنت قطع شد نابود نشویم.»
او ادامه داد: «ما برخی تهدیدهای محیطی مثل رگولاتوری، اینترنت، قانون و مسائل دیگر داریم که از دسترس ما خارج است. مسائل درون‌سازمانی بیشتر در اختیار ماست. اگر ما در جایگاه بخش خصوصی به‌عنوان جزیره از بالا به پایین نگاه کنیم، گویا خودمان سیستم را خراب می‌کنیم، اما اگر خودمان را جزئی از سیستم ببینیم که روی هم اثر داریم، به‌عنوان بخش خصوصی می‌توانیم راهکارهای زیادی بدهیم.»
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/vb91
